Ο κήπος του Stanley Whitney: Η Αθήνα υποδέχεται τον θρύλο της αφηρημένης ζωγραφικής στην Gagosian

Ο κήπος του Stanley Whitney στην Αθήνα: Ένα ταξίδι μνήμης, φαντασίας και χρώματος που μεταμορφώνει την τέχνη σε προσωπική εμπειρία

Η Αθήνα είχε ντυθεί με τα φώτα του φθινοπώρου. Το βράδυ της 2ας Οκτωβρίου, η Αναπήρων Πολέμου, ο δρόμος όπου βρίσκεται η Gagosian Gallery, έσφυζε από κόσμο. Συλλέκτες, άνθρωποι της τέχνης, φιλότεχνοι αλλά και απλοί επισκέπτες, όλοι περνούσαν το κατώφλι της γκαλερί για να δουν από κοντά το Return to the Garden. Δεν επρόκειτο για μια τυπική έκθεση – αλλά για την πρώτη ατομική παρουσίαση του Stanley Whitney στην Ελλάδα.

Μπαίνοντας στον χώρο, η αίσθηση ήταν σχεδόν μουσική. Οι μεγάλοι καμβάδες του Whitney, χωρισμένοι σε πολύχρωμα τετράγωνα και οριζόντιες ζώνες, έδιναν την εντύπωση ότι βρισκόσουν σε έναν «κήπο». Όχι από λουλούδια, αλλά από χρώματα. Το κάθε τετράγωνο, μια μικρή ιστορία· κάθε συνδυασμός, ένας δικός του ρυθμός.

Η επιστροφή στον κήπο

Ο τίτλος της έκθεσης, Return to the Garden, φέρει κάτι από το αρκαδικό ιδεώδες: την αναζήτηση της αρμονίας με τη φύση, την ανάγκη επιστροφής σε έναν τόπο όπου η ψυχή μπορεί να αναπαυθεί. Σύμφωνα με την Gagosian, τα έργα του Whitney ανοίγουν «χώρο για μια ενισχυμένη εμπειρία χρώματος και αισθητηριακής αντίληψης».

Η παρουσία του στην Αθήνα δεν ήταν τυχαία. Ο Whitney είχε ξανάρθει στην Ελλάδα το 2017 για τη Documenta 14, όπου παρουσίασε αρκετά έργα του. Όμως αυτή τη φορά ήταν διαφορετικά. Αυτή ήταν η δική του στιγμή με την πόλη.

Η συνάντηση

Σε μια γωνιά της αίθουσας, ανάμεσα σε έργα που έμοιαζαν με χρωματικές παρτιτούρες, στάθηκα απέναντί του. Ο Stanley Whitney μιλούσε με εκείνη την απλότητα που σε κάνει να νιώθεις άνετα, σχεδόν σαν να συνομιλείς με έναν παλιό γνωστό.

«Ήρθα πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1972», μου είπε με χαμόγελο. «Το 2017 βρέθηκα ξανά εδώ για τη Documenta. Εκεί παρουσίασα πέντε-έξι μεγάλους πίνακες. Όμως αυτή είναι η πρώτη μου ατομική έκθεση στην Αθήνα, μέσα σε μια γκαλερί».

Η ζωή ως έμπνευση

Όταν η κουβέντα πήγε στις πηγές της έμπνευσής του, η απάντηση ήταν αφοπλιστική:

«Ζωγραφίζω τόσα πολλά χρόνια… Τελείωσα τη σχολή το 1972. Η έμπνευσή μου είναι απλώς η ζωή. Η ίδια η ζωή. Πάντα ήμουν καλλιτέχνης. Όταν ήμουν στο σχολείο, δεν ήξερα ότι θα γίνω ζωγράφος· νόμιζα ότι θα γίνω εικονογράφος ή κάτι τέτοιο, γιατί ήμουν φτωχό παιδί και δεν φανταζόμουν ότι θα μπορούσα να ζήσω από τη ζωγραφική. Αλλά ερωτεύτηκα τη ζωγραφική. Από πολύ νωρίς. Και αυτός ο έρωτας δεν με άφησε ποτέ».

Η παιδική ματιά

Η αφήγησή του γύρισε πίσω στα χρόνια της παιδικής του ηλικίας.

«Ήμουν πάντα ανεξάρτητος, ποτέ δεν ήμουν μέρος της ομάδας. Ήμουν το παιδί που κοιτούσε έξω από το παράθυρο της τάξης και χάνονταν οι σκέψεις του. Ήμουν πάντα οπτικός τύπος, έβλεπα εικόνες παντού. Όταν ήμουν μικρός, ζωγράφιζα συνέχεια. Ζωγράφιζα στους τοίχους, έκανα σκίτσα, καρτούν, ό,τι μου ερχόταν στο μυαλό. Στο νηπιαγωγείο μπορούσα να ζωγραφίζω όλη την ώρα, αλλά μετά στο δημοτικό έπρεπε να μάθουμε να διαβάζουμε και να κάνουμε μαθηματικά. Έτσι έπρεπε να περιμένω δώδεκα χρόνια μέχρι να μπορέσω να ζωγραφίζω ξανά όλη την ημέρα».

Το χρώμα ως ιστορία

Φυσικά, η συζήτηση δεν θα μπορούσε να μην πάει στο χρώμα. Τον ρώτησα ποιο είναι το αγαπημένο του.

«Δεν είναι τόσο απλό», απάντησε. «Ο καθένας έχει ένα χρώμα που αγαπά, ένα χρώμα που θυμάται. Για μένα το χρώμα είναι ιστορία. Γιατί οι άνθρωποι ζουν με τα χρώματα. Σκέψου: αν αποφάσιζες να αγοράσεις έναν πίνακα, γιατί θα διάλεγες τον έναν και όχι τον άλλον; Γιατί θα ένιωθες πιο κοντά σε κάποιο συγκεκριμένο χρώμα. Το χρώμα δεν είναι μόνο για να το κοιτάς· είναι για να ζεις μαζί του».

Το άνοιγμα του χώρου

Όταν τον ρώτησα αν σκέφτεται αποκλειστικά το χρώμα όταν ζωγραφίζει, κούνησε το κεφάλι με έμφαση:

«Όχι, σκέφτομαι το πώς θα ανοίξω χώρο. Έναν χώρο όπου οι άνθρωποι μπορούν να περιπλανηθούν με το μυαλό τους. Έναν χώρο για να χαθούν, να ταξιδέψουν νοερά. Αυτό με ενδιαφέρει: να υπάρχει χρόνος και χώρος για να περιπλανηθείς».

Τα χρώματα που αλλάζουν

Δεν υπάρχει για εκείνον ένα σταθερό αγαπημένο χρώμα.

«Αν με ρωτήσεις ποιο χρώμα θα διάλεγα, η απάντηση θα είναι κάθε μέρα διαφορετική. Μια μέρα θα διάλεγα το ροζ, την επόμενη το μπλε. Εξαρτάται από τη μέρα, από τη στιγμή, από το πώς ξυπνάς το πρωί. Δεν είναι εύκολο να το πεις. Γιατί κάθε χρώμα έχει τη δική του ιστορία».

Οι επιρροές και οι αναφορές

Το έργο του Whitney κουβαλά μνήμες από πολλούς πολιτισμούς. Ο ίδιος έχει εμπνευστεί από την αρχαία ελληνική αγγειογραφία, από την αιγυπτιακή ζωγραφική, αλλά και από τη μουσική – ιδιαίτερα την jazz.

Η εμπειρία του θεατή

Οι πίνακές του δεν είναι φτιαγμένοι για να τους κοιτάς μόνο. Είναι φτιαγμένοι για να ζεις μαζί τους.

«Ο καθένας φέρνει τη δική του ιστορία όταν βλέπει έναν πίνακα. Μπορεί να θυμηθεί ένα χρώμα από τα παιδικά του χρόνια, από έναν τόπο, από μια στιγμή. Και τότε το έργο γίνεται προσωπικό. Δεν είναι ποτέ μόνο δικό μου – είναι και του θεατή».

Ο κήπος στην Αθήνα

Η έκθεση Return to the Garden δεν είναι απλώς μια παρουσίαση έργων. Είναι μια υπενθύμιση ότι το χρώμα μπορεί να γίνει μνήμη, χώρος, αφήγηση. Από τις πρώτες του ζωγραφιές στους τοίχους του παιδικού του σπιτιού μέχρι τα τεράστια πολύχρωμα τετράγωνα που τώρα καλύπτουν τους τοίχους της Gagosian στην Αθήνα, ο Stanley Whitney παραμένει πιστός σε έναν κόσμο που αναπνέει με το χρώμα.

Η Αθήνα, με τη δική της ιστορία και τον ιδιαίτερο φωτισμό της, γίνεται ο νέος του «κήπος». Ένας τόπος όπου ο θεατής μπορεί να περιπλανηθεί, να βυθιστεί, να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσα από τις αποχρώσεις.

Όταν έφυγα από τη γκαλερί εκείνο το βράδυ, ένιωσα πως κουβαλούσα μαζί μου κάτι περισσότερο από εικόνες. Κάθε χρώμα – το κόκκινο, το μπλε, το πράσινο – έμοιαζε με υπόσχεση. Ότι η τέχνη, όταν είναι αληθινή, δεν μένει στον τοίχο. Συνεχίζει να ζει μέσα μας, σαν ένας κήπος που ανθίζει κάθε φορά που τον θυμόμαστε.

 

Διαβάστε επίσης :

Γιάννης Μπουρνιάς: Ο φωτογράφος που με τον φακό του που αποκαλύπτει τη μοναξιά και τα μυστικά της νύχτας

Ρεβέκκα Καμχή: Η γυναίκα που έκανε την Αθήνα να αγαπήσει ξανά την τέχνη

Iλεάνα Τούντα: Η γυναίκα που έφερε το φως στη σύγχρονη τέχνη