Τα συμπεράσματα «ανήκουν» στον αναγνώστη

Κατά μία έννοια η τωρινή περίοδος αρχίζει να αντανακλά έναν συνδυασμό καταστάσεων και γεγονότων που επικρατούσαν πριν από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Η παραπομπή είναι ταυτόχρονα πολιτική και οικονομική.

Η περίοδος πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση στον οικονομικό τομέα και τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων στον πολιτικό. Η παγκοσμιοποίηση ήταν απόρροια της εξάπλωσης της βιομηχανικής επανάστασης από την Αγγλία στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ και, ταυτόχρονα, σχεδόν αναπόφευκτο αποτέλεσμα της κορύφωσης της αποικιοκρατίας. Ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός είχε την οικονομική του βάση –τόσο η παγκοσμιοποίηση όσο και η αποικιοκρατία απαιτούν ισχυρές ναυτικές δυνάμεις – στηριζόταν σε νέες τεχνολογίες και καθρέπτιζε την μεγαλομανία αυτοκρατορικών καθεστώτων που δεν συμβάδιζε πλέον με την πολιτική φιλοσοφία ότι η εξουσία πηγάζει από τον λαό και όχι από τον Θεό.

Αυτός ο ανταγωνισμός είχε και την μορφή της προσωπικής αντιπαράθεσης, της ψυχολογίας του «πρώτου και καλύτερου» — αυτό που αποκαλείται posturing, «να δείχνεσαι», δηλαδή, και να προκαλείς.

Στον οικονομικό τομέα, η περίοδος πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίζεται από το ξέσπασμα μίας οικονομικής κρίσης που ήρθε ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του οικονομικού συστήματος και της συσσωρευμένης οικονομικής γνώσης να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που άφησε ο Πόλεμος. Η εμμονή στον Χρυσό Κανόνα (Gold Standard) και η συλλήβδην υιοθέτηση πολιτικών που προσπαθούσαν να  εξάγουν την ανεργία (π.χ. με διαρκείς υποτιμήσεις των νομισμάτων και το ύψωμα προστατευτικών τοίχων) δεν άργησε να οδηγήσει στην Μεγάλη Ύφεση. Ας σημειωθεί ότι η παγκόσμια οικονομία βγήκε από την ύφεση μόνο με τον Πόλεμο.

Στον πολιτικό τομέα, η περίοδος χαρακτηρίζεται από την άνοδο του αυταρχισμού (με την μορφή του Ναζισμού, του Φασισμού και του Κομμουνισμού) την αντίστοιχη αποδυνάμωση των δημοκρατιών και το ξέσπασμα μικρό-συγκρούσεων. Ας σημειωθεί, ότι στην διετία 1938-1940 η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία και διαδοχικά την Τσεχοσλοβακία χωρίς να ανοίξει μύτη (Κριμαία 2014;) και ότι η περίοδος από τον Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι τον Μάιο του 1940, ουσιαστικός πόλεμος δεν διεξήχθη—ήταν η περίοδος του λεγόμενου Phony War.

Η τωρινή περίοδος έχει τα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία. Μεγάλες και μικρές δυνάμεις επιδεικνύουν τους εξοπλισμούς τους – η Ρωσία με το υποβρύχιο των 125 μέτρων που εξαπολύει τορπίλη να τινάξει την μισή Ανταρκτική στον αέρα (!),  την Κίνα που καθελκύει αεροπλανοφόρα, την Β. Κορέα που στέλνει πυραύλους μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς προς όλες τις κατευθύνσεις, τις ΗΠΑ με τα F-35 και την κούρσα να αποκτήσουν υπερηχητικούς πυραύλους.  Οι δύο μεγάλοι ηττημένοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μπαίνουν ξανά στην κούρσα των εξοπλισμών, οι τοπικές αναφλέξεις συνεχίζονται, η πρώτη προσάρτηση εδάφους επιχειρήθηκε (ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία) και το σύστημα συμμαχιών από το ΝΑΤΟ μέχρι την τριμελή της Αυστραλίας-ΗΠΑ- Η.Β. θυμίζει αυτό που έφτιαξε ο Μπίσμαρκ και κάλυψε την περίοδο 1878- 1910 πριν καταρρεύσει.

Ο αυταρχισμός είναι σε άνοδο και οι δημοκρατίες αποδυναμώνονται τόσο λόγω της έλξης που ασκεί ο λαϊκισμός με τις δήθεν απλές λύσεις του που δήθεν αντιμετωπίζουν τις δύσκολες και περίπλοκες καταστάσεις και προβλήματα, όσο και με το πρόσθετο βάρος της κλιματικής αλλαγής και του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η πρώτη δημιουργεί προβλήματα συμβίωσης με την Φύση—οπότε και επιβίωσης — ο δεύτερος εντείνει τον κοινωνικό-οικονομικό διχασμό και την ανασφάλεια.

Στον οικονομικό τομέα, οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, οι οικονομολόγοι είναι δέσμιοι συγκεκριμένων θεωριών που αυτές καθορίζουν τις κυβερνητικές επιλογές, το σώμα γνώσεων των οικονομικών δεν μπορεί να βρει τον τρόπο άσκησης ταυτόχρονου ελέγχου της ανάπτυξης και της ανεργίας, η παγκοσμιοποίηση  είναι σε άτακτη υποχώρηση αντανακλώντας τον καθρέφτη της, δηλαδή την άνοδο του οικονομικού εθνικισμού, οι ανισότητες διογκώνονται, μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στους ταγούς και έχει απομακρυνθεί από τις πολιτικές διαδικασίες—με επιπτώσεις ακόμη και στο μέγεθος και την συμπεριφορά του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.

Αχταρμάς γεγονότων, τάσεων, ιδεών που δείχνουν ότι ο 20ος αιώνας ίσως να μην έχει τελειώσει ακόμη.

Αναγνωρίζω ότι οι ιστορικές συγκρίσεις και αναλογίες ενέχουν κινδύνους. Ποτέ δεν είναι μία κατάσταση ίδια με μία άλλη. Τα περίπου 75 χρόνια που πέρασαν από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όμως, δεν είναι τόσο πολλά που να μην δικαιολογούν την επισήμανση αναλογιών. Ούτε τα κάτι πάνω από 100 από τον Α΄. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι μόλις 22 χρόνια χωρίζουν τις δύο παγκόσμιες συγκρούσεις.

Τα συμπεράσματα «ανήκουν» στον αναγνώστη.

Διαβάστε επίσης

Περιορισμένος ρεαλισμός σε περιορισμένη ορατότητα