Αλλάζουν όλα για τους servicers: Τα νέα δικαιώματα των οφειλετών και οι αυστηρές διαδικασίες αδειοδότησης

Από τις 31 Μαρτίου η λειτουργία των servicers αναδιαμορφώνεται πλήρως, η αδειοδότησή τους πλέον γίνεται αυστηρότερη, το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας τους συνεκτικότερο, καθώς εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ επιπλέον η πληροφόρηση των δανειοληπτών γίνεται πιο διαφανής μέσω της λειτουργίας ψηφιακής πλατφόρμας.

Κράτος εν κράτει αποτελούσαν για χρόνια οι εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων ή αλλιώς οι λεγόμενοι servicers. Επρόκειτο για εταιρείες που αγόραζαν τις απαιτήσεις των τραπεζών κατά των δανειοληπτών (τις περισσότερες φορές εν αγνοία τους) και στη συνέχεια προέβαιναν σε αμφιβόλου ηθικής συμπεριφορές, φτάνοντας συχνά μέχρι και τα όρια του εκφοβισμού, ώστε να εισπράξουν τις απαιτήσεις.

Ο νόμος 5072/2023 που ψηφίστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο ενσωμάτωσε κρίσιμες διατάξεις της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2021/2167, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η προστασία των δανειοληπτών και να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο λειτουργίας αντίστοιχης αυστηρότητας με αυτό των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Έτσι, από τις 31 Μαρτίου αλλάζει δραστικά ο τρόπος πληροφόρησης των δανειοληπτών, ενώ επιπλέον αυστηροποιείται και η διαδικασία αδειοδότησης των servicers.

Τι αλλάζει για τους δανειολήπτες

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν την εφαρμογή του ν. 5072/2023, δεν παρεχόταν καμία πληροφόρηση στους δανειολήπτες ούτε για το ποιος εξαγόρασε τα δάνειά τους, ούτε για το ποσό που όφειλαν ή το επιτόκιο. Η Οδηγία 2021/2167, η οποία εστίαζε σε αυτό ακριβώς το κενό πληροφόρησης, υπάγοντας τους δανειολήπτες στο ιδιαίτερα προστατευτικό νομοθετικό πλαίσιο της προστασίας των καταναλωτών, ενσωματώθηκε τελικά στην ελληνική έννομη τάξη τον Δεκέμβριο του 2023.

Η έμφαση δόθηκε εξαρχής στην ενημέρωση και τον γενικότερο σεβασμό των δανειοληπτών, με τα άρθρα της Οδηγίας, τα οποία ενσωματώθηκαν αυτούσια στον νόμο, να αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι οι διαχειριστές πιστώσεων στις σχέσεις τους με τους δανειολήπτες οφείλουν:

α) να ενεργούν καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά,

β) να παρέχουν στους δανειολήπτες πληροφορίες που δεν είναι παραπλανητικές, ασαφείς ή ψευδείς,

γ) να σέβονται και να προστατεύουν τα προσωπικά στοιχεία και την ιδιωτική ζωή των δανειοληπτών,

δ) να επικοινωνούν με τους δανειολήπτες με τρόπο που δεν συνιστά παρενόχληση, καταναγκασμό ή αθέμιτη επιρροή.

Ωστόσο, κρίθηκε ότι αυτές οι γενικές κατευθυντήριες γραμμές της Οδηγίας δεν ήταν επαρκείς, για να καλύψουν το κενό στην ενημέρωση και να προστατεύσουν τους δανειολήπτες, οπότε θεσπίστηκαν λεπτομερέστερες διατάξεις στον νόμο για την εύκολη και διαφανή ενημέρωσή τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο νέος νόμος απαιτεί από τους servicers να παρέχουν προσωποποιημένη και αναλυτική ενημέρωση προς τους οφειλέτες μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας που θα δημιουργήσει ο καθένας από αυτούς μέχρι τις 31 Μαρτίου. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία πλατφόρμα αντίστοιχη με το web–banking των τραπεζών, όπου ο οφειλέτης θα μπορεί να εισέρχεται μέσω προσωπικών κωδικών πρόσβασης που χορηγεί ο διαχειριστής πιστώσεων μετά από τη διαδικασία ταυτοποίησης του δανειολήπτη.

Το ηλεκτρονικό αυτό σύστημα προσωποποιημένης πληροφόρησης θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τα εξής:

α) πληροφορίες σχετικά με τα ποσά που οφείλει ο δανειολήπτης, με αναλυτική καταγραφή των ποσών που οφείλονται ως κεφάλαιο, τόκοι, προμήθειες, τυχόν άλλες χρεώσεις, καθώς και το ισχύον επιτόκιο,

β) την περιοδικότητα των δόσεων, το ύψος τους, την ημερομηνία πληρωμής κάθε δόσης, το τρέχον υπόλοιπο, καθώς και τον λογαριασμό εξυπηρέτησης της οφειλής.

Τα στοιχεία αυτά επικαιροποιούνται στο σύστημα κάθε πρώτη του μηνός.

Πρόκειται για μια κεφαλαιώδους σημασίας αλλαγή για τους δανειολήπτες, οι οποίοι μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023 δεν ενημερώνονταν καν για αυτές τις σημαντικές πληροφορίες. Από τον Δεκέμβριο 2023 μέχρι τις 31 Μαρτίου 2024, επειδή ακόμα δεν είχε τεθεί σε υποχρεωτική λειτουργία η ψηφιακή πλατφόρμα πληροφόρησης, ο δανειολήπτης μπορούσε να κάνει γραπτή αίτηση στην εταιρεία διαχείρισης πιστώσεων, για να του παρασχεθούν αυτά τα στοιχεία εγγράφως εντός 30 ημερών.

Ο νόμος εισήγαγε και την υποχρέωση να πληροφορείται ο δανειολήπτης για κάθε μεταβίβαση της απαίτησης εναντίον του σε γλώσσα σαφή και κατανοητή για το ευρύ κοινό, όπου θα παρέχονται πληροφορίες για την πραγματοποιηθείσα μεταβίβαση, την ημερομηνία ολοκλήρωσής της, τα στοιχεία ταυτότητας και επικοινωνίας του αγοραστή της απαίτησης και αποδεικτικά στοιχεία της άδειας λειτουργίας του διαχειριστή πιστώσεων.

Πρόκειται, επομένως, για ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο προστασίας και ενημέρωσης του δανειολήπτη, στο οποίο πρέπει να συμμορφώνονται οι servicers, με πολύ αυστηρές μάλιστα κυρώσεις για τυχόν παραβάσεις, όπως ανάκληση της άδειας και πρόστιμα έως 500.000 ευρώ.

Μάλιστα, η 31^η Μαρτίου δεν είναι μόνο η καταληκτική ημερομηνία για τη λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας, αλλά και για την αίτηση εκ νέου αδειοδότησης από την Τράπεζα της Ελλάδος. Και ακριβώς επειδή οι νέες προϋποθέσεις είναι ιδιαίτερα αυστηρές, αναμένεται ότι πολλές εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων δεν θα λάβουν ανανεωμένη άδεια.

Αδειοδότηση εταιρειών διαχείρισης πιστώσεων

Ο ν. 5072/2023 διαμόρφωσε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για την αδειοδότηση των servicers που χαρακτηρίζεται από αυστηρότητα και τυπικότητα, με στόχο τη ρυθμιζόμενη λειτουργία τους και την αποτελεσματική εποπτεία τους από την Τράπεζα της Ελλάδος.

Οι Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις (Ε.Δ.Α.Δ.Π.) θα πρέπει, σύμφωνα με τον νόμο, να είναι ανώνυμες εταιρείες με αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση πιστώσεων. Επιπλέον, με ειδική άδεια μπορούν να επιτελούν και τον σκοπό της χορήγησης νέων πιστώσεων σε δανειολήπτες, των οποίων τις πιστώσεις διαχειρίζονται είτε οι ίδιες, είτε άλλοι διαχειριστές πιστώσεων.

Η τελευταία διάταξη αφορά τη δανειοδότηση οφειλετών με κόκκινα δάνεια, οι οποίοι δεν μπορούν να λάβουν δάνειο από τις τράπεζες. Αυτοί οι οφειλέτες δεν είχαν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό λόγω της ένταξής τους στον Τειρεσία, όμως πλέον θα μπορούν να δανειοδοτηθούν εκ νέου από τους servicers, κάτι που θα ενισχύσει σημαντικά τη ρευστότητα στην αγορά.

Για τη χορήγηση, εκ μέρους της Τράπεζας της Ελλάδος, της άδειας λειτουργίας σε εταιρεία διαχείρισης πιστώσεων, απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά αυστηρές προϋποθέσεις, όπως:

• Ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο: 100.000 ευρώ αν ο σκοπός της εταιρείας είναι αποκλειστικά η διαχείριση πιστώσεων και 4.500.000 ευρώ αν έχουν ως επιπλέον σκοπό και τη χορήγηση νέων δανείων στους οφειλέτες.
• Εχέγγυα μελών Διοικητικού Συμβουλίου: Τα μέλη του ΔΣ και ο γενικός διευθυντής θα πρέπει να διαθέτουν τα απαιτούμενα εχέγγυα εντιμότητας, όπως λευκό ποινικό μητρώο για οικονομικά αδικήματα (π.χ. νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τοκογλυφία, απάτη, φορολογικά αδικήματα), στοιχεία που αποδεικνύουν τη διαφάνεια και τη διάθεση συνεργασίας στις προγενέστερες επιχειρηματικές τους σχέσεις με τις εποπτικές και ρυθμιστικές αρχές και στοιχεία που τεκμηριώνουν ότι τα εν λόγω πρόσωπα δεν υπόκεινται σε εν εξελίξει διαδικασία αφερεγγυότητας ή δεν έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση κατά το παρελθόν.
• Εμπειρία και γνώσεις μελών ΔΣ: Με την αίτηση αδειοδότησης θα πρέπει να κατατίθενται στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα μέλη ΔΣ και ο γενικός διευθυντής διαθέτουν επαρκείς και κατάλληλες γνώσεις και εμπειρία για τη διεξαγωγή της επιχειρηματικής δραστηριότητας με κατάλληλο και υπεύθυνο τρόπο.
• Εταιρική διακυβέρνηση: Η αιτούσα εταιρεία θα πρέπει να εφαρμόζει αποτελεσματικές ρυθμίσεις διακυβέρνησης και κατάλληλους μηχανισμούς εσωτερικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών διαχείρισης των κινδύνων και λογιστικής παρακολούθησης.
• Προστασία των δανειοληπτών και διαχείριση των καταγγελιών: Η αιτούσα εταιρεία θα πρέπει να εφαρμόζει πολιτική που διασφαλίζει συμμόρφωση με τους κανόνες για την προστασία των δανειοληπτών, καθώς και να διαθέτει κατάλληλες ειδικές εσωτερικές διαδικασίες που διασφαλίζουν την καταγραφή και τον χειρισμό των καταγγελιών των δανειοληπτών.
• Καταπολέμηση παράνομων εσόδων: Η αιτούσα οφείλει να εφαρμόζει κατάλληλες διαδικασίες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
• Δημοσίευση χρηματοοικονομικών καταστάσεων: Η αιτούσα οφείλει να συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις σύνταξης και δημοσίευσης των χρηματοοικονομικών της καταστάσεων.

Η Τράπεζα της Ελλάδος καταρτίζει και τηρεί δημόσιο μητρώο, στο οποίο εγγράφονται οι Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις (Ε.Δ.Α.Δ.Π.) με άδεια λειτουργίας διαχειριστή πιστώσεων και οι διαχειριστές πιστώσεων με έδρα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Γίνεται, λοιπόν, ξεκάθαρο ότι περνάμε σε μια νέα εποχή για τους servicers, οι οποίοι πλέον λειτουργούν υπό εντελώς διαφορετικό καθεστώς. Αυτός είναι και ο λόγος που οι εταιρείες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συμμορφωθούν με την πληθώρα νέων απαιτήσεων, δεν θα λάβουν εκ νέου άδεια ή δεν έχουν κάνει καν αίτηση. Από τη Δευτέρα, πάντως, το σκηνικό αναδιαμορφώνεται πλήρως.

Διαβάστε επίσης:

«Κόκκινη κάρτα» για 6 servicers, στο παιχνίδι των «κόκκινων» δανείων μπαίνει ο Άνθιμος Θωμόπουλος