• Το φράγμα του Μαραθώνα

    The Mononews Lab

    Η σημασία του Φράγματος του Μαραθώνα για τους Αθηναίους – Έκθεση για τα 90 χρόνια από την κατασκευή του

    • NewsRoom

    Παράταση έως τις 29 Μαρτίου 2020 παίρνει η μεγάλη επετειακή έκθεση της ΕΥΔΑΠ με τίτλο «Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ – 90 ΧΡΟΝΙΑ ΦΡΑΓΜΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ», εξαιτίας της αυξημένης προσέλευσης και του έντονου ενδιαφέροντος του κόσμου.

    Ένα ταξίδι στο χρόνο και στον κόσμο του νερού προσφέρει η αφιερωματική έκθεση του ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ, με αφορμή τα 90 χρόνια που συμπληρώνονται φέτος από την κατασκευή του Φράγματος του Μαραθώνα.

    Το φράγμα του Μαραθώνα, ο πρώτος σύγχρονος ταμιευτήρας της ελληνικής πρωτεύουσας, αλλά και η τεχνητή λίμνη, εγκαινιάσθηκαν το 1929 και αποτελούν, μέχρι σήμερα, ένα έργο υψίστης σημασίας για την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, καθώς άλλαξε ολοκληρωτικά το σύστημα διανομής του νερού στην πρωτεύουσα, μία πόλη που υπέφερε από την αρχαιότητα, από το πρόβλημα της υδροδότησης και της λειψυδρίας. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έργα που διενεργήθηκαν τον προηγούμενο αιώνα στην Ελλάδα, δίνοντας μορφή στη σημερινή λειτουργία της υδροδότησης, τόσο στην Αθήνα, όσο και στις γύρω περιοχές.

    Τη σημασία, τόσο από πολιτιστική, όσο και από κοινωνική άποψη, αλλά και τις ιστορικές πτυχές αυτού του εμβληματικού έργου επιχειρεί να αναδείξει η αφιερωματική έκθεση του ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ, θέλοντας να μεταδώσει ένα ισχυρό μήνυμα: Η καινοτομία του παρελθόντος είναι οδηγός για την καινοτομία και την ανάπτυξη του μέλλοντος, στοιχεία στα οποία η ΕΥΔΑΠ επενδύει συστηματικά.

    Για το λόγο αυτό, η ΕΥΔΑΠ έχει ετοιμάσει για τους επισκέπτες της μία πολύ ενδιαφέρουσα περιήγηση στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος), με σπουδαίο, σπάνιο υλικό, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά και υπόσχεται να ταξιδέψει μικρούς και μεγάλους στον χρόνο, αποκαλύπτοντάς τους την ιστορία του στοιχείου που θεωρείται ανέκαθεν η πηγή της ζωής: Του νερού.

    Στιγμιότυπο από την τελετή εγκαινίων του νέου δικτύου ύδρευσης των πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, 03 Ιουνίου 1931. Η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων διαφημίζεται μέσω της τοποθέτησης πιδάκων νερού στην τελετή των εγκαινίων. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Η ειδική αυτή έκθεση εγκαινιάσθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2019  και καλεί Αθηναίους και μη να εξερευνήσουν τον μαγικό κόσμο του νερού και να γνωρίσουν καλύτερα την αξία της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα.

    Λόγω της αυξημένης προσέλευσης και του έντονου ενδιαφέροντος του κόσμου η έκθεση έλαβε παράταση έως τις 29 Μαρτίου 2020.

    Το ταξίδι στο χρόνο πραγματοποιείται, στον Ελληνικό Κόσμο, μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό, έγγραφα, αλλά και μία πληθώρα αντικειμένων και εργαλείων της εποχής, χαρίζοντας στην έκθεση το βιωματικό στοιχείο, που θα εγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του επισκέπτη της. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που φιλοξενεί η αφιερωματική έκθεση της ΕΥΔΑΠ, καθώς, όσο κανείς περιηγείται στην έκθεση, θα ανακαλύψει και άλλες εκπλήξεις που έχει ετοιμάσει η ΕΥΔΑΠ για το κοινό.

    Στάδιο κατασκευής του Φράγματος Μαραθώνα, 1927. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Στο φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται στην έκθεση περιλαμβάνονται σπάνια στιγμιότυπα από την πορεία της ζωής του Φράγματος και την τεχνητής λίμνης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι το φωτογραφικό υλικό διατίθεται τόσο σε έντυπη, όσο και σε ψηφιακή μορφή, χαρίζοντας ένα πλούσιο υλικό στους επισκέπτες της. Παράλληλα, στους χώρους της έκθεσης μπορεί κανείς να ανακαλύψει αρχιτεκτονικά σχέδια και χάρτες της περιοχής όπου βρίσκεται το Φράγμα και η τεχνητή λίμνη, καθώς και να παρακολουθήσει μία ψηφιακή παρουσίαση όλων αυτών.

    Ενισχύοντας την βιωματική εμπειρία του επισκέπτη, η ΕΥΔΑΠ έχει εντάξει, στο πλαίσιο της ειδικής έκθεσής της, σημαντικά αντικείμενα και τεκμήρια της εποχής της κατασκευής αυτού του εμβληματικού έργου. Το κοινό που θα έρθει στον χώρο της έκθεσης θα έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με έγγραφα και τεκμήρια του έργου του Φράγματος, όπως, για παράδειγμα, επίσημα έγγραφα, συμβάσεις, επιστολές, αλλά και βιβλία. Στο Ιστορικό Αρχείο της ΕΥΔΑΠ διασώζονται ποικίλης μορφής τεκμήρια, τα οποία αποτυπώνουν την πολυετή ιστορία και διαδοχική λειτουργία της Εταιρείας, μέσω της Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων των Πόλεων Αθηνών-Πειραιώς και Περιχώρων και του Οργανισμού Αποχετεύσεως Πρωτευούσης, καθώς και τη σχέση της εξέλιξης του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος με την ανάπτυξη της αθηναϊκής κοινωνίας.

    Αναβρυτήρια που τοποθέτησε η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων για τους διερχόμενους στο Ζάππειο. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Ταυτόχρονα, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μερικά από τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν εκείνη την εποχή για την κατασκευή του πολύ μεγάλου έργου του Φράγματος, αλλά και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, που χρονολογούνται από την δεκαετία του 1920.

    Στη συνέχεια της περιήγησής του, ο επισκέπτης θα έρθει αντιμέτωπος με μία εντυπωσιακή δημιουργία: Μία θεαματική τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα έχει στηθεί στον Ελληνικό Κόσμο και αποτελεί ίσως το highlight όλης της έκθεσης. Το κοινό εισέρχεται κυριολεκτικά στην διαδικασία κατασκευής του Φράγματος, μέσα από αυτή την τρισδιάστατη εμπειρία, «ζώντας» για λίγο τη μακρά πορεία μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.

    Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Μετά από αυτή την ξεχωριστή εμπειρία, το κοινό μπορεί να παρακολουθήσει και την ταινία μικρού μήκους, που προβάλλεται στο πλαίσιο της έκθεσης, μέσα από την οποία αποτυπώνονται στιγμιότυπα της εποχής, από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα. Τα πλάνα της ταινίας μικρού μήκους, μάλιστα, είχαν γυριστεί με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου, ενώ έχουν μονταριστεί για το σκοπό της έκθεσης και έχουν επενδυθεί ηχητικά.

    Η έκθεση χωρίζεται ουσιαστικά σε τρεις κεντρικές θεματικές ενότητες, απλώνοντας τις πολλές και διαφορετικές πτυχές του έργου, γύρω από άμεσες και έμμεσες αφηγήσεις, το σύνολο των οποίων συνθέτει την ιστορία του Φράγματος του Μαραθώνα.

    Άποψη του Φράγματος Μαραθώνα, π. 1930-1931. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Μέσα από τις διάφορες αφηγήσεις, μαθαίνουμε για το ταξίδι που έκανε το νερό, ξεκινώντας από τις πηγές, έως ότου καταλήξει στις βρύσες των σπιτιών των Αθηναίων, πριν τη δημιουργία του φράγματος του Μαραθώνα. Επιπροσθέτως, η έκθεση μας φέρνει και στο σήμερα, δείχνοντάς μας όλους τους τρόπους, με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες και η επιστήμη μπορούν να υπηρετήσουν τους σκοπούς της υγιεινής.

    Το υλικό της έκθεσης κάνει μία πλήρη εξιστόρηση της ζωής του Φράγματος, αφηγούμενη την εξέλιξη της υδροδοτικής κατάστασης της Αθήνας, από την σύσταση του νέου ελληνικού κράτους έως και σήμερα, κάνοντας παράλληλα μία ειδική στάση στην περίοδο του Μεσοπολέμου και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, την εποχή εκείνη, η ελληνική πρωτεύουσα με τη διανομή του νερού. Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση κάνει και μία αναφορά στην εξελικτική πορεία της υδροδότησης της Αθήνας, μετά την κατασκευή του Φράγματος του Μαραθώνα, ενώ εξηγεί και τη μετάβαση από την ΕΕΥ στην ΕΥΔΑΠ.

    Εργασίες μηχανικών για την κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Στην έκθεση, ο επισκέπτης έχει πραγματικά την ευκαιρία να γνωρίσει σφαιρικά το έργο του Φράγματος του Μαραθώνα, μαθαίνοντας και λεπτομέρειες σχετικά με την κατασκευή του μεγάλου αυτού έργου. Η αφήγηση ξεκινά από την περιπέτεια της σύμβασης του ελληνικού κράτους με την εταιρεία ULEN, αφιερώνοντας και μία ειδική ενότητα στον ίδιο τον κύριο ULEN και την προσωπικότητά του. Παράλληλα, εξιστορούνται με λεπτομέρεια τα συνοδευτικά έργα που πραγματοποιήθηκαν, μερικά εκ των οποίων είναι η κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου, οι Μονάδες Επεξεργασίας Νερού και το δίκτυο διανομής νερού στην πόλη.

    Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση, σε αυτή την ενότητα, παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες και για άλλα σπουδαία έργα, όπως είναι, για παράδειγμα, το λιμάνι της Χαλκίδας, ο σταθμός άντλησης θαλάσσιου ύδατος στο Φάληρο, αλλά και ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός στο Καστρί.

    Συνεργείο που εργάστηκε στη διάνοιξη της Σήραγγας Μπογιατίου, σε αναμνηστική φωτογραφία. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Σε άλλη ενότητα της έκθεσης του ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ παρουσιάζονται, με τρόπο γλαφυρό, όλες εκείνες οι παράμετροι, οι οποίες συντελούν στο να θεωρείται το Φράγμα του Μαραθώνα έως και σήμερα ένα πρότυπο και πολυπληθές εργοτάξιο. Η ενότητα αυτή αναδεικνύει επάξια τις αξίες του πειραματισμού, της έρευνας και της καινοτομίας, ενώ γίνεται ειδική αναφορά και στην σημαντική συμβολή του εργατικού δυναμικού του έργου, που αποτελείτο από Έλληνες και Αμερικανούς μηχανικούς. Μέσω αυτής της ενότητας, μάλιστα, οι επισκέπτες της έκθεσης έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μερικούς από τους σημαντικότερους ανθρώπους που συμμετείχαν στο έργο.

    Μπόνους όλης αυτής της ζωντανής και πολύ ενδιαφέρουσας εμπειρίας που θα έχει την ευκαιρία να ζήσει ο επισκέπτης είναι η ενότητα που ασχολείται με την προσπάθεια να διατηρηθεί στη μνήμη όλων των ανθρώπων η αξία τέτοιων έργων, με τόσο μεγάλη σπουδαιότητα, καθώς αυτά αποτελούν και την έμπνευσή μας για το μέλλον.

    Τοποθέτηση υδρομετρητών, περίπου 1927-1928. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ

    Το 2016 συστάθηκε η Υπηρεσία Εταιρικής Υπευθυνότητας & Ιστορικού Αρχείου, η οποία είναι αρμόδια για τη συγκέντρωση, φύλαξη, διαχείριση και αξιοποίηση (καταγραφή, τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση βάσει διεθνών προτύπων, δημιουργία κατάλληλων συνθηκών διατήρησης) του Ιστορικού Αρχειακού Υλικού της ΕΥΔΑΠ. Υπάγεται στη Διεύθυνση Επικοινωνίας & Εταιρικών Σχέσεων.

    Το έργο του Ιστορικού Αρχείου εντάσσεται στο πλαίσιο των δράσεων του Δικτύου Πολιτισμού της ΕΥΔΑΠ. Το Δίκτυο Πολιτισμού εκφράζει την ευρύτερη προσπάθεια της ΕΥΔΑΠ για την ανάπτυξη μίας ενιαίας πολιτιστικής ταυτότητας και πολιτικής, με στόχο την παραγωγή δράσεων που προάγουν την ιστορία της και τροφοδοτούν με εκπαιδευτικές και πολιτιστικές παροχές το δίκτυο της κοινωνίας.

    Ο ταμιευτήρας του Μαραθώνα

    Η ορθή διαχείριση του αρχειακού υλικού ιστορικής σημασίας αποτελεί εργαλείο για τη μελέτη της ιστορίας της Ελλάδας, την εύκολη πρόσβαση στη γνώση και την αξιοποίηση του. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΥΔΑΠ διαθέτει «Πολιτική Διαχείρισης Ιστορικού Αρχείου», στην οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται και οι διαδικασίες διαχείρισης, απόκτησης και πρόσβασης του κοινού σε αυτό.

    Η είσοδος στην έκθεση είναι ελεύθερη στο ευρύ κοινό, ενώ την επιμέλειά της έχει αναλάβει η Ερατώ Κουτσουδάκη.

    Ώρες και ημέρες λειτουργίας Έκθεσης:

    -Δευτέρα Κλειστά
    -Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη 9:00-13:30
    -Παρασκευή 9:00-20:00
    -Σάββατο 11:00-16:00
    -Κυριακή 10:00-18:00

    Πρόσβαση

    Πειραιώς 254, Ταύρος Λεωφορείο:
    Λεωφορείο: 049 (Πειραιάς – Ομόνοια).
    Στάση: Σχολή Καλών Τεχνών.
    Περπατήστε 1 λεπτό μέχρι τον προορισμό.

    Λεωφορείο: 914 (Ομόνοια – Λαχαναγορά – Παλαιά Κοκκινιά).
    Στάση: Σχολή Καλών Τεχνών.
    Περπατήστε 1 λεπτό μέχρι τον προορισμό.

    ΗΣΑΠ: Γραμμή 1.
    Σταθμός: Καλλιθέας.
    Περπατήστε 10 λεπτά μέχρι τον προορισμό.

    Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.facebook.com/events/572195596861034/ και στο www.eydap.gr