Βασίλης Βασιλικός: Πώς γράφτηκε το «Ζ» και τι σημαίνει

Ο Βασίλης Βασιλικός, ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας, πέθανε σε ηλικία 89 ετών. Το συγγραφικό του έργο ήταν ιδιαίτερα πλούσιο, ήταν πολυγραφότατος και ποτέ δεν σταμάτησε να παρεμβαίνει στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Εμεινε, ωστόσο, στην ιστορία της λογοτεχνίας, και αναγνωρίστηκε παγκοσμίως χάρη στο μυθιστόρημά του Ζ, το οποίο αφορούσε τον Γρηγόρη Λαμπράκη και τη δολοφονία του το 1963.

Ηταν ένα ιστορικό ντοκουμέντο που έγραψε ο Βασίλης Βασιλικός και το οποίο έγινε σύμβολο αντίστασης στα χρόνια της Χούντας, αλλά και ένας σταθμός στην ελληνική λογοτεχνία.

Γραμμένο εν θερμώ από το συγγραφέα σχεδόν παράλληλα με την εξέλιξη των γεγονότων και της δίκης που συντάραξε την Ελλάδα, το Ζ εκδόθηκε για πρώτη φορά στα μέσα της ταραγμένης δεκαετίας του 1960.
“Λογοτεχνικό ρεπορτάζ” ή “φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος” για τον ίδιο τον Βασίλη Βασιλικό, το Ζ κινείται στα όρια μεταξύ λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας με το συγγραφέα να ενορχηστρώνει τα επίσημα ντοκουμέντα της υπόθεσης Λαμπράκη.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο Βασίλης Βασιλικός εξηγεί: “Είναι κάτι ανάλογο με το χαρακτηρισμό “μη μυθιστορηματικό μυθιστόρημα” -non fiction level- που λανσάρισε στο Εν Ψυχρώ ο Τρούμαν Καπότε. Σημαίνει, με άλλα λόγια, μια περίπτωση, που θα ήταν, κάτω από άλλες περιστάσεις, φανταστική ή μυθιστορηματική αλλά συμβαίνει να ‘ναι εκατό τα εκατό πραγματική και μη μυθιστορηματική. Δηλαδή το Ζ υπακούει στους νόμους ενός έργου φαντασίας, έχει δική του νομοτέλεια, αυτόνομη, μόνο που τυχαίνει όλα αυτά να μην είναι διόλου φανταστικά, αλλά μια πιστή και υπεύθυνη αντιγραφή της πραγματικότητας”.

Γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και πρωτοδημοσιεύθηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις Εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με τη δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η χούντα των συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες.

Σε μια συνέντευξη που έδωσε πριν από 1,5 χρόνο, ο Βασιλικός ερωτώμενος για τη σημασία του «Ζ» είχε πει:

«Το “Ζ” είναι ένα γράμμα που είχα αγαπήσει πολύ πριν γράψω το βιβλίο μου, καθώς ήταν το σύμβολο των γαλλικών τρένων και μπορούσες να το δεις σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Μετά την κυκλοφορία του βιβλίου και της ταινίας του Κώστα Γαβρά το 1969, το “Ζ” έγινε σύμβολο της ζωής και του αγώνα του Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά φυσικά και παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης». Το «Ζ», σύμφωνα με τον Βασίλη Βασιλικό, σημαίνει «Ζει».

Το έργο έγινε αμέσως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και βοήθησε -κυρίως με την κινηματογραφική προβολή του- στη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα.

Το 1969 έγινε η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Κώστα Γαβρά.

Για τη ρωσική εισβολή και το Ζ

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπου οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν το Ζ πάνω στα τανκ ο Β. Βασιλικός είχε πει:

«Νιώθω αηδία και θλίψη όταν το βλέπω πάνω στα ρωσικά τανκς. Διότι το “Ζ” ήταν ένα σύμβολο ενάντια στους συνταγματάρχες που με τανκς εδραίωσαν τη δικτατορία τους στη χώρα μου στις 21 Απριλίου 1967. Τουτέστιν, το “Z” ήταν και είναι το αντίθετο της ”φιλοσοφίας” των τανκς».

Διαβάστε επίσης:

Πέθανε ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός