Τάκης Μαυρωτάς: «Ο Μιχάλης Μαδένης χαράσσει τον δρόμο του»

«Ανθρωποποιός» υπήρξε ο Μιχάλης Μαδένης για την αείμνηστη Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα. Ο Τάκης Μαυρωτάς «δανείζει» σήμερα στο mononews τα λόγια του γύρω από τη νέα έκθεση του ζωγράφου.

Retour à l’ordre, επιστροφή στην κανονικότητα, με τη νέα τάση της σύγχρονης τέχνης στην ανανέωση της ζωγραφικής τέχνης (όπως και στον μεσοπόλεμο).

Και ο Μιχάλης Μαδένης θεωρείται ασφαλώς άξιος εκπρόσωπος αυτής της «ροής». Για τον ίδιο βέβαια η ζωγραφική υπήρξε εξ αρχής μονόδρομος.

Μετά την αποφοίτησή του από την ΑΣΚΤ, από το εργαστήριο του Παναγιώτη Τέτση με άριστα, από το εργαστήριο του Μπομπ Μπόνις και την Ελεύθερη Ακαδημία Τεχνών στη Χάγη (πάλι με άριστα) εκέλεσε εκπαιδευτής στο παιδικό εργαστήριο της Εθνικής Πινακοθήκης.

Απατηλή prima vista

Για τη νέα σειρά έργων του, ο Μιχάλης Μαδένης επέστρεψε σε γνώριμα τοπία. Το βίωμα, η συγκίνηση της στιγμής μεταπλάθεται με τα παχιά πινέλα του σε τοπία μνήμης και ψυχικού λυρισμού.

Απατηλά θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει με παιγνιώδη διάθεση τα έργα του: Δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για τοπιογραφίες. Αλλά για χάρτες όπου ο θεατής ιχνηλατεί τις συναισθηματικές του διακυμάνσεις, το βαθύτερο είναι του, το κοινό, αόρατο νήμα που ενώνει την ανθρώπινη ύπαρξη.

Όπως σπεύδει να εξηγήσει ο Τάκης Μαυρωτάς, παρότι απουσιάζουν οι ανθρώπινες μορφές από τα τοπία του Μιχάλη Μαδένη, υπονοείται και διαχέεται συνεχώς «μια ζεστή πανανθρώπινη αίσθηση».

Και έτσι, «με τη γνώριμη δροσιά της αισθαντικότητας, τα τοπία του μετουσιώνονται σε έναν αισθητικό κόσμο με πνευματική ανταύγεια».

Το αμείλικτο ελληνικό φως

Σύμφωνα με τον διακεκριμένο επιμελητή, ο Μιχάλης Μοδένης επιχειρεί την προσέγγιση της δικής του Ελλάδας με το αμείλικτο φως. Με ακτινοβολία που άλλοτε εκμαυλίζει τα πάντα και άλλοτε αποδεικνύεται ζωογόνος.

Στη νέα σειρά έργων του «όλα είναι φως, μια ζωντανή αίσθηση ανάμεσα στον φυσικό και νοητό μας κόσμο», παρατηρεί ο Τάκης Μαυρωτάς. «Ζεσταίνει τα βράχια και τη θάλασσα, τα βουνά και τα δέντρα».

Ο Μαδένης «πάντα ζωγραφίζει με σεβασμό και γνώση, κινούμενος άλλοτε στη στεριά και άλλοτε στη θάλασσα, νιώθοντας την αλμύρα και τον άνεμο».

Σηκώνει το βλέμμα στην ύπαιθρο

Ο Τάκης Μαυρωτάς υποθέτει ότι αυτή η επιστροφή στο αττικό τοπίο ακολούθησε σαν φυσικό επακόλουθο την τελευταία έκθεση του Μιχάλη Μαδένη με τίτλο Οι εξόριστοι, που πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Βιβιλιοθήκη, στο ΚΠΙΣΝ το 2021.

Κατά τη διάρκεια της καραντίνας και του εγκλεισμού, ο Μαδένης αναλογιζόταν ιδιαιτέρως εκείνους που περνούν τη ζωή τους μονίμως έγκλειστοι σε ψυχιατρικά ιδρύματα.

Η έκθεση αποτέλεσε ένα «πανόραμα της εμπειρίας αυτών των ανθρώπων». Ο Μαδένης βύθισε το βλέμμα του στη δυστυχία και στην ερήμωση, όπως σημείωνε στον κατάλογο της έκθεσης ο Τάκης Μαυρωτάς, «στην παρακμή και στον φόβο ενός απείθαρχου κόσμου σε κάποιο ψυχιατρείο, που συνήθως η βαθιά του ησυχία διαταράσσεται από σπαρακτικές κραυγές».

Τα έργα που παρουσιάστηκαν στους Εξόριστους εκκινούσαν από το λεύκωμα φωτογραφιών του Γιώργου Κατσάγγελου, από τη μονάδα επανένταξης του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Ήταν δώρο από τον δάσκαλό του Παναγιώτη Τέτση.

Ύστερα λοιπόν από αυτήν την έκθεση, ο Μαδένης ανοίγει το βλέμμα του στην ακτογραμμή της Αττικής που τόσο αγαπά, σε μια άλλη περιπλάνηση στις βαθύτερες αισθήσεις.

Ένας χαλκέντερος ζωγράφος

Ο Τάκης Μαυρωτάς γνώρισε το έργο του Μαδένη στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν αυτό βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα, μέσω του Τέτση.

Ο περίφημος ζωγράφος είχε τότε εκμυστηρευτεί στον επιμελητή και ιστορικό τέχνης: «Πρόκειται για έναν ικανό μαθητή μου, σπουδαίο και χαλκέντερο ζωγράφο, που χαράζει τον δικό του δρόμο».

Ο Τάκης Μαυρωτάς αναγνωρίζει σήμερα την προφητικότητα αυτών των λόγων.

«Ο Μαδένης ζει με τα πάθη της ύλης, των χρωμάτων και με δεξιότητα χειρίζεται τις σπάτουλες και τα φαρδιά του πινέλα για την απόδοση του οράματός του, με τις παραλίες, τις άγριες θυμαριές, τα σπαθόχορτα και τις αταξίδευτες θάλασσες», εξηγεί για τη συγκεκριμένη σειρά έργων.

Ο ζωγράφος δεν είναι χρωματιστής

Διακρίνει στη ζωγραφική του Μαδένη μια τονικότητα λόγω της ρυθμικής εναλλαγής των χρωμάτων στον καμβά.

Διότι σύμφωνα με τον Μαυρωτά, ο Μαδένης δουλεύει με «γρήγορες και χειρονομιακές» πινελιές, σχεδόν ιμπρεσιονιστικά, για να συλλάβει τη συγκίνηση της στιγμής, να αιχμαλωτίσει την ατμόσφαιρα του φωτός, τη φρεσκάδα του βλέμματος.

«Η διαύγεια του χρώματος τον απασχολεί έντονα», αλλά ο Τάκης Μαυρωτάς προειδοποιεί ότι η πλαστικότητα των έργων του δεν επιτυγχάνεται από τα παχύρευστα, εκφραστικά χρώματα στον καμβά του.

Για να εξηγήσει, επικαλείται την παραίνεση του Τέτση να «μη λέμε ότι ένας ζωγράφος είναι χρωματιστής. Νομίζω ότι το χρώμα και το σχέδιο συμπορεύονται. Επειδή βάζω μερικά έντονα χρώματα σημαίνει ότι είμαι χρωματιστής; Ότι είμαι ζωγράφος του χρώματος; Πιστεύω ότι ο πιο μεγάλος άθλος είναι να μην έχεις έντονα χρώματα και να είσαι χρωματιστής. Μπορεί να είσαι ζωγράφος του χρώματος και να χρησιμοποιείς δύο ή τρία χρώματα». Μια συνομιλία με τον Τάκη Μαυρωτά που είχε δημοσιευτεί στο Βήμα το 1998.

Τα κυκλάμινα και η βροχή

Υπάρχει η αίσθηση ότι στα έργα του υπάρχουν δύο όψεις, σαν τον Ιανό. Μια που κοιτάζει την φλογερή δημιουργία της ζωής και η άλλη που μοιάζει πιο ερεβώδης.

Τα κυκλάμινα που συναντώνται σε αρκερά έργα αποτελούν σύμβολο γονιμότητας, ευδαιμονίας, αλλά και λαγνείας. Προβάλλουν στις σχισμές των βράχων πρώτα με τα άνθη και ύστερα με τα φύλλα τους. Πανάρχαιες δοξασίες συνδέουν τα λεπτεπίλεπτα κυκλάμινα με την καλοτυχία των ανύπαντρων γυναικών και το κακό μάτι.

Από την άλλη, οι εικόνες της βροχής από την περίοδο 2002-2006 παραπέμπουν «στο αντιφέγγισμα μιας ψυχικής ανακούφισης», όπως εξηγεί ο Τάκης Μαυρωτάς.

Διακρίνει την αγωνία του ζωγράφου να αιχμαλωτίσει την εικόνα της βροχής τη στιγμή που πέφτει και χάνεται. Η διακοπτόμενες γραμμές επιτρέπουν στον Μαδένη να ανοιχτεί σε μορφικούς και χωρικούς πειραματισμούς πάνω στο ταμπλώ του.

Η βροχή «προκαλεί αισθήματα ρεμβασμού και ενδοσκόπησης. Το βλέμμα του, σε αρκετά τοπία, είναι βυθισμένο στην απόδοση του σκοτεινού ουρανού, σαν να περιμένει την επικείμενη εναλλαγή».

Η ενότητα των έργων Βροχή και Νύχτα αποτελεί σημαντικό σταθμό της εξελικτικής διαδρομής του Μαδένη.

Θα μπορούσε κανείς να καταλήξει με μία ακόμη παρατήρηση από τον Παναγιώτη Τέτση, έτσι όπως την είχε μεταφέρει στον Τάκη Μαυρωτά (από τη δημοσίευση στο Βήμα):

«Όταν κάποιος αναζητεί την καλυτέρευση της πλαστικής του γλώσσας, δεν βρίσκει νέα στοιχεία, αλλά προχωρεί αυτά που έχει. Η πεποίθησή μου είναι ότι δεν κάνω πηδήματα, κάνω βήματα»…

Μέρος μιας μελέτης

Ο Τάκης Μαυρωτάς είναι Διευθυντής Εικαστικού Προγράμματος στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Τα λόγια του αυτά προέρχονται από τη συνολική μελέτη του Τάκη Μαυρωτά που θα δημοσιευτεί ως κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης και ήταν ευγενική παραχώρηση των επιμελητών για το mononews.

Ο πλήρης κατάλογος της έκθεσης συμπεριλαμβάνει ισότιμα κείμενα από τους Νίκο Π. Παΐσιο και Κωνσταντίνα Ντακόλια.

Πληροφορίες

Μιχάλης Μαδένης

Επιστροφή στο τοπίο

Διάρκεια έκθεσης: 15/12/2022 – 21/01/2023
Εγκαίνια έκθεσης : Πέμπτη 15/12/2022 – Ώρες 18.00 -22.00

Evripides Art Gallery

Ηρακλείτου 10 & Σκουφά Κολωνάκι, Αθήνα, 106 73

Τηλ: 2103615249, 2103615909

Ημέρες & Ώρες Λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 11.00 – 20.30.
Τετάρτη: 11.00 -17.00 & Σάββατο: 11.00 – 16.00, Κυριακή και Δευτέρα: κλειστά.