Ταυτόχρονη κατασκευή τάφου και περιβόλου του τύμβου της Αμφίπολης στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα

Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, μερικά χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 323 π.Χ. κατασκευάστηκε το ταφικό μνημείο στον τύμβο Καστά της
Αμφίπολης.

Αυτό κατέθεσε χθες το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπου λήφθηκαν αποφάσεις, για πρώτη φορά ουσιαστικές, για την αναστήλωση και ανάδειξη του μνημείου, ο κ. Μιχάλης Λεφαντζής, αρχιτέκτονας της ανασκαφής και μελετητής πλέον του έργου. Η επίσκεψή του, όμως, αργεί ακόμη, καθώς θα πρέπει να υλοποιηθεί πρώτα μια σειρά έργων για την προστασία του.

Όπως είπε ο κ. Λεφαντζής, παρουσιάζοντας τα σχετικά στοιχεία, ο τάφος χρονολογείται, χωρίς καμία αμφιβολία, στην πρώιμη Ελληνιστική εποχή, κάτι που αποδεικνύεται από την τεχνοτροπία του. Ο περίβολος του τύμβου, εξάλλου, διαμέτρου 500 μέτρων, όπως είναι γνωστό, κατασκευάστηκε επίσης γύρω στο 320 π.Χ, αλλά ήδη από την Ρωμαϊκή εποχή άρχισε να αποξηλώνεται, όπως δείχνει η κεραμική, που εντοπίστηκε από τις ανασκαφές στα σημεία, από όπου είχε αφαιρεθεί από την αρχαιότητα η μαρμάρινη θωράκιση. Παράλληλη ήταν και η κατασκευή του τάφου, απόδειξη μάλιστα γι΄ αυτό αποτελεί το γεγονός, όπως ανέφερε ο αρχιτέκτονας, ότι οι τοίχοι του προστώου του τάφου είναι έμπλεκτοι με τον περίβολο, δηλαδή ανηγέρθηκαν ταυτόχρονα.

Στο διάστημα των αιώνων, ωστόσο, που ακολούθησαν, χιλιάδες μαρμάρινα θωράκια του περιβόλου «εξαφανίστηκαν», είτε έχοντας ενσωματωθεί σε άλλα κτίρια, είτε βρίσκονται σήμερα στη βάση του φράγματος της Κερκίνης! Υπολογίζεται, μάλιστα, σύμφωνα με την έρευνα, ότι αυτά τα τελευταία πρέπει να είναι τουλάχιστον 1500! Όσον αφορά στον περίφημο λέοντα, το μαρμάρινο άγαλμα της κορυφής του τύμβου, του οποίου αποτελούσε Σήμα, μετακινήθηκε από την θέση του πριν από αιώνες.

Εκτός από την αρχιτεκτονική μελέτη, στην πεντάωρη συνεδρίαση του ΚΑΣ παρουσιάστηκε και η τεχνική από τον μηχανικό, κ. Δημήτρη Εγγλέζο, που είναι τεχνικός σύμβουλος του έργου και ήταν, άλλωστε, εκείνος που είχε αναλάβει την τοποθέτηση εσωτερικών υποστυλωμάτων, όσο γινόταν η αποχωμάτωση του τάφου και η ανασκαφή. Σύμφωνα και με τις δικές του μελέτες, το μνημείο αντιμετωπίζει προβλήματα από το πέρασμα του χρόνου, τις σεισμικές δονήσεις, αλλά και από τις ωθήσεις που δέχθηκε, όταν παλαιότερες ανασκαφές είχαν συσσωρεύσει πάνω του χώματα, ύψους 15 μέτρων.

Ένα άλλο πρόβλημα, πάντως, που είχε παρουσιαστεί κατά την ανασκαφή, όταν αφαιρέθηκαν χώματα από μια πλευρά, οπότε κινδύνευσε να χάσει την ισορροπία του, αποκαταστάθηκε αμέσως, με ταυτόχρονη αφαίρεση και από την άλλη πλευρά και βεβαίως, στη συνέχεια, με την εσωτερική στήριξη του μνημείου. Στο ερώτημα πώς κατασκευάστηκε το μνημείο, οι δύο μελετητές είχαν κι εδώ να δώσουν απαντήσεις, λέγοντας, κατ΄αρχάς, ότι πρόκειται για ένα ενιαίο οικοδομικό πρόγραμμα και στα τέσσερα σημεία: Πρώτα κτίσθηκε ο τέταρτος θάλαμος, εκεί δηλαδή όπου είχαν ταφεί οι νεκροί και στην συνέχεια οι άλλοι τρεις χώροι ως την είσοδο.

Αργότερα, όταν η λειτουργία του ως ταφικό μνημείο σταμάτησε και αποφάσισαν να το σφραγίσουν, μόλις έκτιζαν κάθε δόμο, έριχναν και χώμα, ώστε ο τοίχοι να συγκρατούνται στη θέση τους. Όπως και έγινε. Βέβαιο θεωρείται, εξάλλου, ότι το ταφικό μνημείο ήταν σε χρήση για αιώνες, κάτι που αποδεικνύεται από την καταπόνηση, την οποία είχαν υποστεί τα δάπεδα. Αρχικά θα πρέπει να ήταν το ηρώο ενός αφηρωισμένου νεκρού, ενώ στη συνέχεια η λατρεία μπορεί να πήρε και άλλες μορφές.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την απόφαση του ΚΑΣ, οι εργασίες που θα γίνουν, αφορούν στην εξυγίανση των δομικών μελών του μνημείου, στην στερέωση λίθων και επιστυλίων, αλλά και στην συγκόλληση στοιχείων από τα γλυπτά, συγκεκριμένα των φτερών και της κεφαλής της σφίγγας και των άκρων των Καρυάτιδων. Στην κορυφή του τύμβου, εξάλλου, θα προχωρήσει διαμόρφωση του Σήματος, ώστε, στο μέλλον, να τοποθετηθεί εκ νέου ο λέοντας. Να σημειωθεί, τέλος, ότι τα κονδύλια για τις επεμβάσεις είναι εξασφαλισμένα ως το τέλος του 2021 μέσω του ΕΣΠΑ.