Σκηνή από Τα παιδιά της Χελιδόνας
Ένα χρόνο από το θάνατο του Κώστα Βρεττάκου, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος οργανώνει απόψε εκδήλωση στη μνήμη του με πλήθος διανοούμενους και την προβολή δύο σημαντικών ταινιών τεκμηρίωσης.
Καταπιάστηκε με διαφορετικές πτυχές του λόγου και της εικόνας αλλά πάντα με τρόπο αποδοτικό, που δημιουργούσε τομή στα πράγματα.
Ποιητής, μυθιστοριογράφος, κριτικός μελετητής, εκδότης, επιμελητής φιλολογικών εκδόσεων και κειμένων (ιδιαίτερα του πατέρα του Νικηφόρου Βρεττάκου), φωτογράφος.
Αλλά και μάνατζερ του ελληνικού κινηματογράφου (πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου 1991-98), εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Eurimages του Συμβουλίου της Ευρώπης, διοργανωτής δράσεων το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Μπομπούρ στο Παρίσι μεταξύ άλλων.
Ακόμη και ηθοποιός στη μικρού μήκους ταινία Τζίμης ο Τίγρης του Παντελή Βούλγαρη.
Με την πολυβραβευμένη ταινία του Τα παιδιά της Χελιδόνας (1987), που βασίστηκε στο βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, διερεύνησε εις βάθος τα θέματα της συλλογικής μνήμης και την υποκειμενική αφήγηση της Ιστορίας χωρίς όμως προσωπική εμπλοκή ή στράτευση (Χελιδόνα, ψηλό βουνό της Στερεάς Ελλάδας).
Τα ανεπούλωτα τραύματα του ελληνικού Εμφυλίου μέσα σε μία οικογένεια παρουσιάζονται με ψυχραιμία και ελεγειακή αναπόληση, έναν συνδυασμό ντοκουμέντου και φαντασίας.
Παρομοίως και στην περίπτωση του υποδειγματικού, ποιητικού ντοκιμαντέρ με τίτλο Το στρώμα της καταστροφής (1980), το οποίο προβάλλεται απόψε σε κόπια ψηφιοποιημένη και αποκαταστημένη με πρωτοβουλία της Ταινιοθήκης της Ελλάδος.
Η οικονομική πρόοδος της εποχής και η εξασφάλιση νερού από τον Μόρνο (στο πλαίσιο των έργων υδροδότησης της Αθήνας) συμβαδίζει με την εξαφάνιση ενός μικρού χωριού και την καταβύθιση της διπλανής αρχαίας πόλης (Καλλίπολη).
Με ήρεμους χρόνους και υποβλητικές εικόνες ο θεατής παρακολουθεί την σπαραχτική αγωνία των κατοίκων που ξεριζώνονται για να ζήσουν σε προκατασκευασμένο χωριό αλλά και τις απεγνωσμένες προσπάθειες των αρχαιολόγων να προχωρήσουν την ανασκαφή της αρχαίας Καλλίπολης.
Στρώμα αποτελεί το αδυσώπητο νερό και η μάχη με τον αμείλικτο ρυθμό του χρόνου, που σκεπάζει.
Τριάντα χρόνια αργότερα το ντοκιμαντέρ του Άγγελου Κοβότσου με τίτλο Το στρώμα της καταστροφής αναδύεται (2009) γεφυρώνει το χρόνο, επιστρέφοντας στην ιστορία με εικόνες διαποτισμένες από συγκίνηση.
Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τον Κώστα Βρεττάκο να επιστρέφει στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου, στο νέο χωριό Κάλλιο ή Βελούχοβο της Δωρίδας.
Με τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη θυμούνται τον αγώνα δρόμου να διασωθούν τα πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα (το μικρό χάλκινο άλογο, το άγαλμα της Περσεφόνης) προτού η κοιλάδα πλημμυρίσει.
Το ίδιο τοπίο, τα βουνά και το νερό, το νέο χωριό και μαζί οι άνθρωποι. Το φιλμ καταγράφει και τη στιγμή που το 1993 το νερό κατέβηκε με τη λειψυδρία της εποχής και αναδύθηκε σαν φάντασμα ο παλιός οικισμός και ξεσκεπάστηκε η αρχαία πόλη.
Οι ζεστές συζητήσεις και συναντήσεις με τους χωρικούς συνθέτουν ένα μελαγχολικό, λιτό και ανθρώπινο ψηφιδωτό.
Τις δύο ταινίες τεκμηρίωσης θα αναλύσει, έξοχα όπως πάντα, ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος.
Όσο για τον ποιητή Βρεττάκο, που θα προλογίσει η Κατερίνα Σχινά, αρκούν εδώ μερικοί στίχοι από της Παραλήψεις, το πρώτο ποίημα από τη συλλογή Ανάριθμα:
Πάντα πριν απ’ την αναχώρηση ξεχνάμε
πράγματα στοιχειώδη κι απαραίτητα
-την οδοντόκρεμα και τη χτένα-,
θ’ανοίξεις τις βαλίτσες, θα τις κλείσεις,
θα μείνουν ανοιχτές οι βαλίτσες,
με τα κλειδιά στην κλειδαριά
και θα ρωτιέσαι τι σου λείπει.
Πάντα πριν απ’την αναχώρηση ξεχνάμε
πράγματα από καιρό ετοιμασμένα.
Ο Κώστας Βρεττάκος απεβίωσε πέρυσι τον Νοέμβριο σε ηλικία ογδόντα ετών.
Πληροφορίες:
Ταινιοθήκη της Ελλάδας, Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κεραμεικός, Αθήνα
Είσοδος ελεύθερη
20:00 Προβολή των ταινιών
- Το στρώμα της καταστροφής (Κώστα Βρεττάκος, 1980)
- Το στρώμα της καταστροφής αναδύεται (Άγγελου Κοβώτσου, 2009)
Προλογίζει ο σκηνοθέτης
Ακολουθεί συζήτηση με τους:
-Μαρία Κομνηνού (Πρόεδρος της Ταινιοθήκης – ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ)
-Γιάννη Μπακογιαννόπουλο (κριτικός κινηματογράφου)
-Κατερίνα Σχινά (κριτικός λογοτεχνίας)
-Πέτρος Θέμελη (ομότιμος καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας)
-Αθανασία Δρακοπούλου (σκηνοθέτις, συγγραφέας)
Συντονίζει ο Μάνος Ευστρατιάδης (σκηνοθέτης).
