Σωτηρία για τα ξύλινα σκάφη του Αιγαίου και την τέχνη τους

Ο βαρκαλάς Άγιος Δημήτριος, κατασκευασμένος το 1927 στη Σκιάθο. Είναι κηρυγμένο κινητό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού και ένα από τα παλαιότερα σκάφη που διασώζονται στο Αιγαίο.

Πρωτοβουλία για τη διαφύλαξη των παραδοσιακών σκαφών και της ξυλοναυπηγικής τέχνης, που εξαφανίζεται, αναλαμβάνει το υπουργείο Πολιτισμού με την προώθηση της δημιουργίας Δομής Επαγγελματικής Κατάρτισης και Μαθητείας στην Ξυλοναυπηγική Τέχνη.

Το ΥΠΠΟ άλλωστε, έχει εντάξει ήδη από το 2013 την ξυλοναυπηγική ως «ζωντανή» παραδοσιακή τέχνη, που ασκείται για αιώνες στον ελλαδικό χώρο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Κι αυτό, γιατί τα τελευταία 25 χρόνια έχουν χαθεί περί τα 11.000 σκάφη, πολλά από τα οποία αποτελούσαν μνημεία της λαϊκής παραδοσιακής ναυπηγικής. Έτσι τώρα το υπουργείο Πολιτισμού επιδιώκει, στο βαθμό που είναι της αρμοδιότητάς του, την διάσωση των ελάχιστων πλέον παραδοσιακών σκαφών και συγκεκριμένα εκείνων που αποτελούν τεκμήρια της ναυπηγικής παράδοσης.

Όπως είπε εξάλλου η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατά την τηλεδιάσκεψη που οργανώθηκε για το θέμα «Η διαφύλαξη της πολύτιμης τεχνογνωσίας της ξυλοναυπηγικής επιβάλλει την προστασία αλλά και την ανάδειξή της στο σύγχρονο εκπαιδευτικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον με αναπτυξιακό χαρακτήρα. Η οργανωμένη δομή μαθητείας, θα συμβάλει στη διαφύλαξη και ανάδειξη της ξυλοναυπηγικής τέχνης, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, εξειδικευμένου προσωπικού, στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Ενώ στις περιοχές όπου συντηρούνται ακόμη παλιά καρνάγια, είναι δυνατή η δημιουργία θεματικών Πολιτιστικών Διαδρομών».

Να σημειωθεί ωστόσο, ότι ένας από τους παράγοντες που απειλούν σοβαρά την ξυλοναυπηγική τέχνη είναι η εκ νέου ενεργοποίηση του μέτρου της επιδοτούμενης καταστροφής σκαφών στο πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη μείωση των επαγγελματιών αλιέων και τη λελογισμένη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων.

Όπως αποφασίστηκε στην τηλεδιάσκεψη η Δομή Μαθητείας και Επαγγελματικής Κατάρτισης θα λειτουργεί με βάση το πλαίσιο που θεσπίστηκε πρόσφατα από το Υπουργείο Παιδείας, στο πρότυπο της μεταλυκειακής εκπαίδευσης και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και συγκεκριμένα τη Σχολή Θετικών Επιστημών, με έδρα τη Σάμο. Το Τμήμα Μαθηματικών, με επικεφαλής τον πρόεδρό του καθηγητή Ανδρέα Παπασαλούρο αναλαμβάνει το σχεδιασμό, την επιστημονική επιμέλεια των εκπαιδευτικών εγχειριδίων, καθώς και της κατάρτισης του προγράμματος σπουδών. Η Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου συμμετέχει ήδη επιστημονικά στο έργο για τη δημιουργία και ανάπτυξη του Μουσείου Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών του Αιγαίου, στο Ηραίο της Σάμου.

Το τσερνίκι Άγιος Νικόλαος κατασκευάστηκε το 1910 στο Κοκκάρι της Σάμου. Είναι κηρυγμένο κινητό μνημείο από το ΥΠΠΟ καθώς είναι τα παλαιότερα σκάφη σωζόμενα σκάφη

Η πρώτη εφαρμογή του προγράμματος σπουδών μπορεί να γίνει στο εργαστήριο συντήρησης σκαφών του Μουσείου, όπως προβλέπεται από την εγκεκριμένη από το Συμβούλιο Μουσείων του ΥΠΠΟΑ, μουσειολογική μελέτη. Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, αλλά και στην Τουρκία και στο Κατάρ λειτουργούν ήδη Σχολές Ξυλοναυπηγικής με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Αντίγραφο της παραδοσιακής «σάλας» (ναυπηγικού δαπέδου) που αποτυπώθηκε στο ναυπηγείο των αδελφών Μαυρίκων στη Σύρο το 1987-1988. Πρόκειται για ένα από τα κεντρικά εκθέματα του Μουσείο Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών του Αιγαίου στο Ηραίο της Σάμου

Παράλληλα, με πρωτοβουλία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη συγκροτείται διϋπουργική ομάδα εργασίας από εκπροσώπους των συναρμόδιων Υπουργείων (Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Εθνικής Άμυνας, Παιδείας, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Αγροτικής Ανάπτυξης) με αντικείμενο τον από κοινού σχεδιασμό και συντονισμό των δράσεων που συνδέονται με την διατήρηση της παράδοσης και την αναβίωση της ξυλοναυπηγικής τέχνης.

Το ΥΠΠΟ εξάλλου προετοιμάζει την υποβολή φακέλου, το 2022, για την εγγραφή της Ξυλοναυπηγικής Τέχνης στους Διεθνείς Καταλόγους της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.