Ρόδια, χελώνες και ματάκια, τα γούρια της νέας χρονιάς από τα μουσεία της Αθήνας

Το ρόδι, καρπός της ευτυχίας, της γονιμότητας και της αφθονίας, φέρνει καλοτυχία σε κάθε άνθρωπο και σε κάθε εποχή, πόσω μάλλον για τη νέα χρονιά.

Η χελώνα προστάτευε τους ανθρώπους, όπως έλεγαν οι αρχαίες δοξασίες, από το κακό μάτι.

Και το ίδιο το μάτι συνιστά την απόλυτη προφύλαξη από τη βασκανία.

Στη σφαίρα των προλήψεων όλα αυτά, καθώς όμως έχουν κατοχυρωθεί και μέσα στην λαογραφία, επανέρχονται κάθε χρόνο στις γιορτές, διεκδικώντας μερίδιο προσοχής.

Όσο κι αν κανείς δεν πιστεύει πια στην «αποτελεσματικότητά» τους, η παράδοση τα θέλει να ανταλλάσσονται ως δώρα, καλοδεχούμενα σε κάθε περίπτωση, ειδικά μάλιστα αν την καλαισθησία τους εγγυάται ένα μουσείο.

Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα δώρα από μουσεία, λοιπόν, και φέτος. Γούρια και άλλα αντικείμενα, χαρούμενα, πολύχρωμα, πολυτελή ή όχι, με σύγχρονη σχεδιαστική προσέγγιση όμως, θα στολίσουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο, θα κρεμαστούν στην είσοδο του σπιτιού, θα φορεθούν και θα συνοδέψουν τον αποδέκτη τους για την νέα χρονιά.

Ένα χελωνάκι είναι το γούρι του Μουσείου Ακρόπολης για το 2020 με την υπενθύμιση, όπως έλεγε ο γνωστός και παμπάλαιος μύθος, ότι η χελώνα με την επιμονή και την προσήλωση στο στόχο της είχε νικήσει τον επιπόλαιο και ανεύθυνο λαγό.

Μάλιστα, πρόκειται για μια ελεύθερη καλλιτεχνική  απόδοση ενός μολύβδινου μετρικού βάρους με μία ανάγλυφη χελώνα πάνω του, που χρονολογείται μεταξύ 3ου και 1ου π.Χ. αιώνα (στην Αίθουσα Κλιτύων του Μουσείου).

Άλλωστε αυτό το καλοσυνάτο ζώο μπορούσε με το αίμα του, όπως πίστευαν οι αρχαίοι, να λειτουργήσει ως αντίδοτο για το δηλητήριο.

Το ρόδι που κρατάει μία από τις Κόρες (με τον αριθμό 593) του Μουσείου ως προσφορά στη θεά Αθηνά (580–570 π.Χ.) έγινε εξάλλου το πρότυπο για τα κεραμικά και πορσελάνινα αντίγραφά του.

Κεραμική και η σφαίρα με διακοσμητικά γεωμετρικά σχέδια, όπως εμφανίζονται στα αγγεία της Γεωμετρικής εποχής (9ος-8ος π.Χ, αιώνας).

Από πορσελάνη το διακοσμητικό αντικείμενο με έμπνευση έναν χάλκινο τροχό, που ήταν το αφιέρωμα ενός ανθρώπου του 6ου π.Χ. αιώνα στο ιερό της Ακρόπολης.

Και χριστουγεννιάτικες μπάλες με υδρόβιους γέρανους (μία σπάνια χρωματισμένη απεικόνιση του πτηνού βρίσκεται στο γείσο του πρώτου Παρθενώνα, του 570 π.Χ.), που για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολα ευφυΐας, εγρήγορσης και καλής τύχης.

Σταθερή αξία για το Μουσείο Μπενάκη τα αντίγραφα βυζαντινών νομισμάτων σε χρυσό και επιχρυσωμένο ασήμι για την καλή χρονιά.

Ξεχωρίζει αυτό του Ιουστινιανού Β’ που βασίλεψε μεταξύ 565-578 και απεικονίζει στην μία του όψη τον αυτοκράτορα με κράνος και λοφίο στο κεφάλι κρατώντας ασπίδα και σκήπτρο, που έχει στην κορυφή του στεφανωμένη Νίκη. Και στην άλλη όψη, την προσωποποιημένη Κωνσταντινούπολη, καθισμένη σε θρόνο, φορώντας κράνος, χιτώνα και μανδύα και κρατώντας στο δεξί της χέρι δόρυ ενώ στο αριστερό, σταυρό.

Γενικότερα εξάλλου από τις πλούσιες συλλογές του Μουσείου, που καλύπτουν όλον τον ελληνικό πολιτισμό είναι εμπνευσμένα τα εορταστικά αντικείμενα – δώρα.

Ανάμεσά τους ένα ιδιαίτερο φυλαχτό σε σχήμα μισοφέγγαρου διακοσμημένο με ασημένια σύρματα που σχηματίζουν φύλλα, κύκλους, λουλούδια. Το πρωτότυπό του (350-300 π.Χ.) βρέθηκε στην Χαλκιδική και αντικατοπτρίζει τη μυθολογία των σεληνιακών θεοτήτων, που λατρεύονταν σε όλη την Ανατολή και σχετίζονταν με την βασκανία και την μαγεία ήδη από την 2η π.Χ. χιλιετία.

Ανάλογα σχήματα, που αντιστοιχούν στις διάφορες φάσεις της σελήνης πρωτοεμφανίσθηκαν και στον ελλαδικό χώρο στην Μυκηναϊκή εποχή, εντάθηκαν κατά τη διάρκεια του 7ου π.Χ. αιώνα και  στη συνέχεια συναντώνται ξανά στον 4ο π.Χ. πάντοτε ως φυλαχτά!

Έμπνευση για γούρια αποτελούν όμως, ακόμη και τα κεντήματα του Μπενάκη, ο Μινώταυρος είναι παρών, ενώ δεν λείπουν το καραβάκι των Χριστουγέννων της Νεοελληνικής παράδοσης και φυσικά τα ρόδια σε πολλά σχέδια και από διάφορα υλικά.

Κεραμικά χειροποίητα στολίδια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο αλλά και γλυπτά και διακοσμητικά αντικείμενα, ρόδια για την καλή τύχη και συλλεκτικά κοσμήματα, όλα σχεδιασμένα με μια ευχάριστη απλότητα, τα δώρα τέλος, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. 

Στο σύνολό τους εορταστικές προτάσεις με ιστορία και αισθητική.