ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο Νίκος Καραχάλιος στο αφήγημα Ζωή σαν ταινία (εκδ. Libro) αναπλάθει με κινηματογραφικούς όρους τη σύγχρονη Ελλάδα, με επίκεντρο το 2015 και διαθλάσεις στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον.
Καταρχήν η ζωή του ίδιου του συγγραφέα αποτελεί ένα παράδοξον: μέσα σε τριάντα περίπου χρόνια επαγγελματικής πορείας έχει δραστηριοποιηθεί σχεδόν σε όλους τους τομείς με ιδιαίτερη απόδοση.
Πολλαπλές περσόνες
Δικηγόρος, επιχειρηματίας, επικοινωνιολόγος και διαφημιστής, πρώην αθλητής (και μάνατζερ στον Ολυμπιακό ένα φεγγάρι), πρώην γραμματέας πολιτικού σχεδιασμού του Κώστα Καραμανλή (τον οποίο ο τότε πρωθυπουργός απέλυσε) και γγ Τουρισμού (επί Όλγας Κεφαλογιάννη, η οποία επίσης τον απέλυσε).
Ο πολυσχιδής Νίκος Καραχάλιος δοκιμάζεται τώρα και στην πίστα της συγγραφής δοκιμιακού βιβλίου αλλά και πάλι, όχι ως πρωτάρης. Στο παρελθόν έχει πολλάκις εξασκήσει την πένα του με ομιλίες, άρθρα, μελέτες, ακόμη και διαφημιστικά σποτ.
Τόσα πολλά και ποικίλλα. Πώς τα καταφέρνει; Η απάντηση μάλλον εμπεριέχεται και στη γραφή του -κινητική, δεν εμμένει ποτέ σε ένα σημείο, σε μία σκέψη: Ο Νίκος Καραχάλιος θυμίζει αέναο ταξιδευτή, που αγγίζει ένα πεδίο διανοητικής, καλλιτεχνικής ή πρακτικής λειτουργίας, σαγηνεύεται, δρα, επιτυγχάνει και ύστερα αναχωρεί προς κάτι άλλο πιο συναρπαστικό.
Στη γεωμετρία θα τον αναπαριστάνουμε ως γραμμή που εφάπτεται στον κύκλο.Υπάρχει ωστόσο ένα σταθερά γραμμικό κομμάτι στη ζωή του, από την εποχή της φοίτησής του στο Κολλέγιο Αθηνών από όπου αποφοίτησε με άριστα (Valedictorian).
Ότι τον συγκινούν διαχρονικά τα γράμματα (στο σχολείο έχει την ευθύνη της σχολικής εφημερίδας με τον Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη), η αφήγηση, το μυθιστόρημα και ο κινηματογράφος. Θαυμάζει τον Φερνάντο Πεσσόα με τις «πολλαπλές περσόνες» του.
Αποθησαύρισμα εικόνων και συνειρμών
Έτσι και το μικρό αυτό βιβλίο τσέπης αποτελεί αποθησαύρισμα τόσο των λογοτεχνικών ηρώων του (με τον Καραγάτση να στέκεται στο θρόνο) όσο και της κινηματογραφικής μνήμης του.
Κάθε διαφορετικό κεφάλαιο που ανοίγει από τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας (δέκα εφτά εν συνόλω) φωτίζεται μυστικά με παραδείγματα από την ιστορία, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία.
Ασχολείται με την Πολιτική, άλλοτε ακροθιγώς και άλλοτε εμβαθύνοντας σε γεγονότα όπως σε αυτά του 2015, με κείμενα γραμμένα από το 2012 ως το 2018.
Ταυτόχρονα δεν απουσιάζουν από τις σελίδες του οι αυτοβιογραφικές αναφορές και η ποπ κουλτούρα, ο Κέϊνι Γουέστ, η Μπάρμπι, η Μύκονος.
Οδηγεί έτσι ήρεμα τον αναγνώστη να θέσει μόνος μια σειρά από καίρια ερωτήματα. Καίρια για τον ίδιο, για την Ελλάδα και τελικά για το μέλλον της.
«Ποιοι ωφελούνται οικονομικά; (…) Είναι ευθεία ερώτηση Ευρωπαίου πολίτη, βάναυσα θιγόμενου από τη σημερινή τραγική καταστροφή».
Για να απαντήσει απερίφραστα: «οι σημερινοί τραπεζίτες ομοιάζουν περισσσότερο με τους γραφικούς αργυραμοιβούς της οδού Αθηνάς (…) ή ακόμη καλύτερα, με τον Σαιξπηρικό Σάιλοκ…».
Ένας γνήσιος πατριώτης
Με κινηματογραφική ορολογία («σεκάνς» και «στόριμπορντ») ρίχνει τους προβολείς στον (άλλοτε ευθέως και άλλοτε εμμέσως δηλωμένο) άξονα του ενδιαφέροντός του: τον πατριωτισμό και τον εθνικισμό.
Όπως δήλωσε οι Ντε Γκωλ, «Πατριωτισμός είναι όταν βάζεις πάνω από όλα την αγάπη για τη χώρα σου. Εθνικισμός όταν βάζεις πάνω απ’ όλα το μίσος για τις άλλες».
Κάθε μικρό δοκίμιό του εφάπτεται κατά κάποιο τρόπο με τις δύο αυτές κεντρικές έννοιες.
Για να αναλύσει τη σημερινή συνθήκη ανασύρει ιστορικά στιγμιότυπα τα οποία διαθέτουν κινηματογραφική ποιότητα με τη δύναμη των εικόνων, της αφηγηματικότητας και της συγκίνησης που προκαλούν.
Όταν ο Γιάσερ Αραφάτ ανεβαίνει στο βήμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ το 1974 κρατάει στο χέρι του έναν κλάδο ελιάς και το όπλο του αγωνιστή της Ειρήνης… «η έννοια του Πατριωτισμού είναι διπλής ανάγνωσης (…) Όπως ο Ρωμαίος θεός του πολέμου, ο Ιανός…».
Ταινίες όπως «Ο έρωτας της βασίλισσας» (2012), «Ο υπουργός» (2011), οι «300» (2007), συνυπάρχουν με τον Πάμπλο Νερούδα, τον Κάρλο Τσιπόλα και τον Τσαρούχη για να σχολιαστούν εύστοχα η Μέρκελ, ο Κλίντον, ο Μπόρις, ο Τραμπ ως και ο … Παππάς.
Τι κοινό έχουν ο «Ελεύθερος σκοπευτής» («American Sniper», 2014) του Κλιντ Ιστγουντ με την πάλαι ποτέ καλλονή Άντζελα και τον Θεοδωράκη ένα βράδυ στο Albion;
Εκ πρώτης όψεως καμία αλλά η ρέουσα συνειρμική σκέψη του Νίκου Καραχάλιου δημιουργεί ανεπαίσθητες συνδέσεις και το αόρατο μοντάζ συνθέτει μία απρόσκοπτη, πυκνή αφηγηματικότητα.
Άνευ λογοτεχνικών αξιώσεων: το πόνημα αυτό θα μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης σε ένα μοδάτο στέκι, η επιχειρηματολογία ενός κεντρικού ομιλητή σε μια φιλική ομήγυρη που κάποιος έτυχε να καταγράψει.
Εν πολλοίς σε αυτό συνίσταται. Όπως και ο ίδιος παραδέχεται, εδώ και καιρό ζει ως παρατηρητής που ανακαλύπτει νέες ιστορίες τις οποίες «υπαγορεύει περπατώντας σε παραλίες και αποτυπώνει στο χαρτί η πιστή του γραμματέας από το κτήμα της στην Άνδρο».
Η απροσποίητη γραφή του διατηρεί την προφορικότητα που ταιριάζει σε αυτές τις διάσπαρτες, σχεδόν ανεπεξέργαστες σκέψεις.
Αυτή ωστόσο η αμεσότητα και η γνησιότητα του ύφους «μιλάει» στον μέσο αναγνώστη σαν συντροφιά σε ένα φιλικό τραπέζι.
Ισορροπώντας στην κόψη του ξυραφιού
Αλλά όχι μόνον σε αυτόν. Διότι ο Νίκος Καραχάλιος δεν ορρωδεί προ μηδενός. Και με απόψεις που εκφράζονται χωρίς λογοκρισία και κινούνται στην κόψη του ξυραφιού ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στο πολιτικώς ορθό και το προκλητικό, κερδίζει ίσως και ορισμένους πιο εκπαιδευμένους διανοητές.
Δεν τον ενδιαφέρει να θωπεύσει παρατάξεις όπως η Νέα Δημοκρατία ανήκοντας στον φιλελεύθερο χώρο.
«Ζούμε στη χώρα που ενώ το 1960 (επί ”επαράτου δεξιάς”) οι έμποροι, οι βιοτέχνες και οι βιομήχανοι κάλυπταν το 50,8% των άμεσων φόρων, το 2012 έφθασαν να πληρώνουν μόλις το 7,9%(!). Στη χώρα που μόλις 51 συμπολίτες μας δήλωσαν εισόδημα πάνω από 500.000 ευρώ».
Και συμπληρώνει: «Η εξαίρεση των τελευταίων μηνών, με πολλούς επωνύμους να περνάνε ένα 24ωρο στο κρατηρήριο, είναι καθαρά επικοινωνιακού χαρακτήρα».
Ως ισορροπιστής στο κεφάλαιο «Το παράδοξο της Αγίας Πετρούπολης: Το κέρμα, ο Αλέξης, ο Ζαν Κλωντ και ο Βλαντιμίρ» για το ρώσικο Νταβός και τους θεσμούς παρατηρεί ότι ο πρώην πρωθυπουργός ορθώς πήγε στη Ρωσία αντί στις Βρυξέλλες και στις κρίσιμες τότε συνομιλίες «γιατί αλλιώς θα περνάγαμε από την ανακόλουθη κυβίστηση στην καταστροφική κατολίσθηση».
Πρόκειται για το συμπέρασμα ενός στρατηγικού, επικοινωνιολόγου αναλυτή που κοιτάζει τη διεθνή σκηνή ως σκακιέρα και σχολιάζει τις κινήσεις του τότε πρωθυπουργού με έναν οικονομικό και πολιτικό συλλογισμό που προχωράει μέσα από διάφορα παράδοξα αλλά μοιάζει να στηρίζεται σε πήλινα πόδια.
«Φαντάζομαι ότι συνομιλήσαμε εποικοδομητικά με τους εκπροσώπους 27 funds από 16 χώρες που βρίσκονταν εκεί …ή απλώς αποκομίσαμε για άλλη μια φορά εμπειρίες…;», σημειώνει σκωπτικά.
Ο έλληνας σκοπευτής Αλέξης Τσίπρας μπορεί «το 2020 να αποτελεί ο ίδιος ιστορία».
Όσο για τον προσωπικό απολογισμό του ως δημόσιο πρόσωπο, εξηγείται: απεύχεται οι συγκρούσεις που άνοιξε «με διεφθαρμένα συστήματα εξουσίας στην πολιτική, στο επιχειρείν και στον αθλητισμό να είχαν αποτέλεσμα τον “εξαγνισμό του συστήματος”. Αντίθετα, επιδίωξή μου ήταν το ακριβώς αντίθετο, η “κάθαρσή” τους».
Με τις γιορτές που ακολουθούν, τα έπεα πτερόεντα του Νίκου Καραχάλιου αποτελούν ένα εξόχως συμβολικό δώρο για την έναρξη (και τυπικά…) της νέας εποχής που ανατέλλει.
