Nelly’s, η φωτογράφος που έγραψε ιστορία – Ένα πορτρέτο – έκθεση

Τρεις πόλεις διαμόρφωσαν το εικαστικό της βλέμμα, η Αθήνα, η Δρέσδη και η Νέα Υόρκη και κάθε μια συνέβαλε αποφασιστικά στην εξέλιξή της στην πάροδο των ετών ως προσωπικότητας και επαγγελματία, που χάραξε μια εντυπωσιακή πορεία στο χώρο της φωτογραφίας.

Καταλείποντας, μεταξύ άλλων στην Ελλάδα τις πρωτοποριακές λήψεις της στην Ακρόπολη με τα γυμνά, αιθέρια μοντέλα της να υμνούν διαχρονικά το κάλλος του Παρθενώνα και όλων των μνημείων. Πρόκειται φυσικά για την Nelly’s –έτσι υπέγραφε η ίδια και έτσι προτιμούσε να αναφέρεται- εκπληκτικές φωτογραφίες της οποίας παρουσιάζει από την Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Άξονας της έκθεσης, ακριβώς αυτές οι πόλεις, που έγιναν πεδίο μάθησης και στη συνέχεια δημιουργίας αλλά γενικότερα και όλη η Ελλάδα, καθώς μια μεγάλη σειρά έργων της Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998) καταγράφει την ύπαιθρο και τους ανθρώπους της. Μουσικοί και χορευτές από την Κρήτη και αγρότισσες από τα Ιωάννινα γίνονται έτσι, το ίδιο ιδανικά μοντέλα με τις πλούσιες κυρίες της Νέα Υόρκης αλλά και της Αθήνας, ενώ εμβληματικά θεωρούνται τα πορτρέτα ιστορικών προσωπικοτήτων  της όπως του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωστή Παλαμά.

Όλη αυτή τη διαδρομή ακολουθεί και η έκθεση: Από τα χρόνια της μαθητείας της Nelly’s στη Δρέσδη στις αρχές του 1920, την παραμονή της στην Αθήνα στα χρόνια του Μεσοπόλεμου, την μετεγκατάστασή της στη Νέα Υόρκη, όπου έζησε  επί 27 χρόνια και τέλος την επιστροφή στην Ελλάδα, με την έντονη παρουσία της στα φωτογραφικά δρώμενα έως την εποχή της συνταξιοδότησής της.  Η έκθεση άλλωστε, αποτελεί προσαρμογή της αναδρομικής της Nelly’s, που παρουσιάστηκε πέρυσι στο Μουσείο Μπενάκη, θεματοφύλακα του έργου της φωτογράφου, με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από τον θάνατό της και με στόχο να επανασυστήσει τη δημιουργό στο σύγχρονο κοινό.

Η γυμνή φωτογράφηση

«H πόρτα ήταν μισάνοιχτη, και καθώς ο ήλιος έγερνε και γέμιζε με φως τον μικρό χώρο, είδα για πρώτη φορά την ξένη χορεύτρια ολόγυμνη. Μου φάνηκε πως ενσάρκωνε το πνεύμα των αρχαίων μαρμάρων! ‘‘Θα μπορούσατε να ποζάρετε τελείως γυμνή;’’ είπα. Δέχτηκε. Έτρεξα και ρώτησα τον Φιλαδελφέα. Η απάντησή του ήταν καταφατική: ‘‘Φτάνει οι φωτογραφίες να μην είναι για δημοσίευση’’, είπε».

 Έτσι θυμόταν η ίδια εκείνη την ιστορική φωτογράφηση του 1928 στην Ακρόπολη, όταν  κατέγραψε με το φακό της για πρώτη φορά ένα γυμνό μοντέλο, ανάμεσα στους αρχαίους κίονες των μνημείων.  Όπως περιέγραφε, ήταν η παρόρμηση της στιγμής, που την είχε οδηγήσει σ’ αυτές τις τολμηρές λήψεις, που εκθειάστηκαν αλλά προκάλεσαν και σκάνδαλο.

 Η αρχική της πρόθεση ωστόσο, δεν ήταν αυτή:  «Είχα πάρει μαζί μου πολλά μέτρα άκοπες μουσελίνες, αρχαϊκά πέπλα για την όμορφη μπαλαρίνα»,  όπως είπε πει αργότερα. «Από τη διεύθυνση της Ακρόπολης μου είχαν πει, ότι η φωτογράφιση έπρεπε να γίνει μετά το επισκεπτήριο. Έτσι για να μην είμαστε δυο κοπέλες μόνες στην ερημιά παρακάλεσα τον πατέρα μου να μας συνοδεύσει. Ήταν όμως εκεί και ο ίδιος ο Φιλαδελφέας (σημ. Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, διευθυντής της Ακρόπολης). Μας έδειξαν το σπιτάκι του φύλακα και μας είπαν ότι η καλλιτέχνης μπορούσε να αλλάξει εκεί και να βάλει τα πέπλα που είχα φέρει μαζί μου…».

Πάντως, παρά το θόρυβο που προκλήθηκε, την πρώτη φωτογράφηση της Μόνα Πάεβα, πρώτης μπαλαρίνας της Οπερά Κομίκ θα ακολουθούσε και εκείνη της ρωσίδας χορεύτριας Λίλα Νικόλσκα.

Ιστορικά γεγονότα

 Σύνολο 185 φωτογραφιών παρουσιάζονται στην έκθεση, επιλεγμένες για την καλλιτεχνική τους αρτιότητα αλλά και με σκοπό να εκπροσωπηθούν οι διαφορετικές αισθητικές τάσεις που υιοθέτησε η ίδια στα 45 χρόνια που ασχολήθηκε με τη φωτογραφία, αλλά και οι πολυάριθμες φωτογραφικές τεχνικές με τις οποίες πειραματίστηκε. Στην πορεία της εξάλλου, υπήρξε παρούσα  και κατέγραψε  με το φακό της σημαντικά  ιστορικά και πολιτιστικά γεγονότα.

Όπως τις Δελφικές Εορτές, που είχαν οργανώσει ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ το 1927 και το 1930. αλλά και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο, όπου βρέθηκε με τον σύζυγό της Άγγελο Σεραϊδάρη, καθώς ο αδερφός του συμμετείχε στους αγώνες.

Αλλά η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου  το 1939 την βρήκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο πλαίσιο της αποστολής της να διακοσμήσει με τις φωτογραφίες της το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Νέας Υόρκης.  Η παραμονή της εκεί, αναγκαστική αρχικά, την οδήγησε ωστόσο, σε μια διαφορετική καριέρα, αποτυπώνοντας πλέον την νέα, μεγάλη οικοδόμηση της μεγαλούπολης και στη ζωή σ΄αυτήν.

Οι περιοδείες της εξάλλου, στην ελληνική ύπαιθρο, μέσα από τις οποίες στοιχειοθετεί το πανόραμα της χώρας στο  Μεσοπόλεμο, καθώς αποτυπώνουν μια «ειδυλλιακή» Ελλάδα, θα εικονογραφήσουν τα τουριστικά έντυπα της χώρας στο εξωτερικό και θα γίνουν τα πρώτα σύμβολα της τουριστικής φιλοσοφίας.  Στο πλαίσιο αυτό δημιουργεί και μία σειρά έργων με τίτλο «Παραλληλισμοί», όπου αντιπαραβάλλει πρόσωπα της υπαίθρου, νεαρούς  βοσκούς και χωριατοπούλες, με αρχαία ελληνικά αγάλματα.

Τα ζωγραφικά της Nelly’s

Σε κάθε περίπτωση το έργο της Nelly’s  υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικό τα χρόνια του Μεσοπολέμου, ασκώντας ιδιαίτερη επίδραση στην εξέλιξη του μέσου στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα.

Στις πρωτότυπες εικόνες της έκθεσης έτσι, προστίθενται και 53 σύγχρονες ψηφιακές εκτυπώσεις που πραγματοποιήθηκαν από τα αρνητικά της δημιουργού ώστε να συμπληρώσουν τα αφηγηματικά κενά.  Παράλληλα, εκτίθεται μια επιλογή του φωτογραφικού εξοπλισμού που χρησιμοποίησε ως φοιτήτρια στη Δρέσδη αλλά και ως επαγγελματίας φωτογράφος στην Αθήνα την περίοδο του Μεσοπολέμου και στη Νέα Υόρκη μεταπολεμικά, ώστε να τεκμηριώσει τη βαθιά της γνώση γύρω από τη φωτογραφική τεχνολογία.

Η έκθεση εμπλουτίζεται επίσης, με αρχειακό υλικό, όπως λευκώματα, εκδόσεις και περιοδικά της εποχής της, επιστολικά δελτάρια συμβάλλοντας στην κατανόηση της χρήσης των φωτογραφιών της στην εποχή της. Παρουσιάζονται επίσης τα ζωγραφικά έργα της Nelly’s σε πορσελάνη, μια δραστηριότητα που ανέπτυξε παράλληλα με τη φωτογραφική της καριέρα κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Αμερική, καθώς και πρωτότυπο, αρχειακό υλικό -κοστούμια, προσωπεία- από τις Δελφικές Εορτές.  Την επιμέλεια έχει η Αλίκη Τσίργιαλου και ο σχεδιασμός είναι της Ναταλίας Μπούρα.

Διαβάστε επίσης

Τα «άλλα» μουσεία του κόσμου – Κρασιά, βιντεοπαιχνίδια, ρομπότ και αστέρια