Η Σαντορίνη σε άσπρο-μαύρο – Φωτογραφικά ντοκουμέντα από την Nelly’s

Μετά από τις σπουδές της στην Δρέσδη, όπου έζησε για τρία χρόνια, από το 1920 ως το 1923 η Nelly’s έρχεται στην Αθήνα και ρίχνεται αμέσως στη δουλειά. Αποκτά ένα μικρό στούντιο στην οδό Ερμού και γρήγορα γίνεται γνωστή στην πόλη, κυρίως για τα πορτρέτα της μέσα από τα οποία παρελαύνει όλη η αστική τάξη της εποχής.

Η ίδια όμως ενδιαφέρεται ιδιαίτερα και για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, την παράδοση, το δομημένο και μη τοπίο κι όταν βρεθεί στην Σαντορίνη, για πρώτη φορά, το καλοκαίρι του 1928 θα καταγράψει με την φωτογραφική της μηχανή εικόνες και στιγμές του νησιού, που αποτελούν σήμερα μοναδικά τεκμήρια άλλων εποχών.

Ένα σύνολο εκείνων των φωτογραφιών «επιστρέφει» τώρα στο νησί σε μια έκθεση, που διοργανώνεται από το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Φωτογραφίας Καστελάνα της Σαντορίνης προσφέροντας μια διπλή υπηρεσία. Αφ΄ ενός την απόλαυση των υψηλής αισθητικής εικόνων της και αφ΄ετέρου την αποτύπωση της «Σαντορίνης του Μεσοπολέμου», όπως είναι και ο τίτλος της έκθεσης, πριν τον καταστρεπτικό σεισμό του 1956, που συνέβη στην περιοχή της Αμοργού πλήττοντας το νησί και προκαλώντας την απώλεια της ζωής δεκάδων κατοίκων, με σημαντικές επιπτώσεις παράλληλα στο δομημένο περιβάλλον.

Η διάσωση της εικόνας της προσεισμικής μορφής της Σαντορίνης έτσι, οφείλει πολλά στην εκτενή αποτύπωση της φωτογράφου του Μεσοπολέμου Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998).

Η πρώτη επαφή

Γεννημένη στο Αϊδίνι, από όπου όλη της η οικογένεια μετακινήθηκε στη Σμύρνη μετά την καταστροφή της πόλης και μεγαλωμένη σ΄ ένα περιβάλλον αστικό η Έλλη Σουγιουλτζόγλου -ακόμη- είχε φθάσει στην Γερμανία για να σπουδάσει ζωγραφική αλλά εκεί ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά με την φωτογραφία ως τέχνη, κάτι που προφανώς της άλλαξε γνώμη. Μαζί αντιλήφθηκε και τις επαγγελματικές δυνατότητες για μία γυναίκα φωτογράφο και δεν αστόχησε.

Δάσκαλοί της ήταν οι διάσημοι εκείνη την εποχή Ούγκο Έρφουρτ και Φραντς Φίλντερ ενώ με την ολοκλήρωση των σπουδών της έφθασε για πρώτη φορά στην Αθήνα συναντώντας και την οικογένειά της, που είχε στο μεταξύ εγκατασταθεί στην Ελλάδα.

Το ταξίδι στην Θήρα είχε γίνει μετά από προτροπή της αδερφής της Μάρως Σουγιουλτζόγλου και του σαντορινιού συζύγου της Σπυρίδωνα Αλ. Μαλασπίνα. Με αφετηρία τον μεσαιωνικό οικισμό του Πύργου όπου διέμενε τότε η οικογένεια, η Νέλλη περιηγήθηκε το νησί με τη φωτογραφική της μηχανή ανά χείρας.

Έχει ήδη τραβήξει, το 1925 και 1926 τις περίφημες φωτογραφίες των γυμνών χορευτριών στα μνημεία της Ακρόπολης, που είναι συνυφασμένες με το όνομά της, επίσης έχει φωτογραφίσει τις Δελφικές Εορτές, που είχαν οργανώσει ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ το 1927 (και την επανάληψή τους, το 1930) ενώ μερικά χρόνια αργότερα, το 1936 θα βρισκόταν στο Βερολίνο για να τους Ολυμπιακούς Αγώνες στους οποίους θα συμμετείχε και ο αδερφός του συζύγου της Άγγελου Σεραϊδάρη αλλά θα επέστρεφε και πάλι στην Σαντορίνη.

Η επιβλητικότητα του τοπίου

Στον νησί, το απόκρημνο ηφαιστειακό τοπίο και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του ήταν φυσικό να κεντρίσουν το ενδιαφέρον της. Σε τόνους άσπρου και μαύρου το περιβάλλον προσφέρει αρμονικές ισορροπίες των αποχρώσεων της λάβας με το βαθύ μπλε της θάλασσας και το εκτυφλωτικό αιγαιοπελαγίτικο φως αντανακλά στην επιφάνεια των σπιτιών. Οι καμπύλες που διαγράφουν έτσι, οι σκιές των κτηρίων, οι καμάρες στα γραφικά δρομάκια, οι τρούλοι των εκκλησιών αλλά και η ίδια η μορφολογία του εδάφους, πρωταγωνιστούν στις συνθέσεις της.

Η ανθρώπινη παρουσία ωστόσο, είναι διακριτική, τόσο που οι οικισμοί φαντάζουν έρημοι. Οι λιγοστές ηλικιωμένες γυναίκες και τα παιδιά που εμφανίζονται στις φωτογραφίες της έχουν τοποθετηθεί σκηνογραφικά εξυπηρετώντας την εικονογραφική της γραφή. Σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα, οι εικόνες (σε σύγχρονες ψηφιακές εκτυπώσεις) επανερχόμενες στον τόπο δημιουργίας τους συνδιαλέγονται με έναν διαφορετικό πια νησιωτικό χώρο.

Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη παραχώρησε το φωτογραφικό της έργο στο Μουσείο Μπενάκη το 1984. Τρία χρόνια αργότερα, ο συλλέκτης Δημήτρης Τσίτουρας επιμελήθηκε το λεύκωμα «Nelly’s. Σαντορίνη 1925-1930» (εκδόσεις Αρχείου Θηραϊκών Μελετών) και αποκάλυψε για πρώτη φορά στο κοινό τις λήψεις, που πραγματοποίησε η διακεκριμένη φωτογράφος στο κυκλαδίτικο νησί κατά την προσεισμική περίοδο. Η έκθεση σήμερα με την επιμέλεια της Αλίκης Τσίργιαλου, υπεύθυνης των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και της αρχιτέκτονα, μουσειολόγου Τόνιας Νούσια θα διαρκέσει ως τις 20 Οκτωβρίου.

Διαβάστε επίσης:

Ελληνικό το πρώτο κτήριο για την φροντίδα ηλικιωμένων στον κόσμο – Ανακάλυψη στα Υψίπεδα του Γκολάν

Η αθηναϊκή πολυκατοικία – Έκθεση Μιλάκη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

«Μαζί με το Παιδί» τα μπαλέτα Μωρίς Μπεζάρ