Ως κιβωτός για ό,τι πιο φρέσκο κυκλοφορεί στην παγκόσμια σκηνή της σύγχρονης τέχνης, τα Δύο Χωριά της Μαρίνας Βρανοπούλου σταθμεύουν από σήμερα στο Φάρο του Ψυχικού. Με την έκθεση της Χούλντα Γκουσμάν (Hulda Guzman) προσφέρουν χρώμα εξωτικό και μήνυμα οικουμενικό με διάθεση να αφυπνίσουν τις ευφησυχασμένες συνειδήσεις των Αθηναίων.
Η γνωστή πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης εμφανίζεται στο Ψυχικό μόνο ως pop up και όχι μόνιμα: “μου αρέσει αυτή η κίνηση και η ζωηράδα για να μην αποκτήσει βάρος”, όπως παρατηρεί η ιδιοκτήτρια Μαρίνα Βρανοπούλου. Έτσι, με την ευελιξία που a priori συνοδεύει την προσωρινότητα του χώρου, διατηρεί την ενέργεια, τη φρεσκάδα και την πρόκληση για περαιτέρω διερεύνηση με την οποία ξεκίνησε η γκαλερί με πειραματική διάθεση στη Μύκονο το 2015. Εκεί, όπου παραμένει πάντα η μήτρα και έδρα της.
Πέρα από την καθαρή ομορφιά των έργων, εντυπωσιάζει και το στήσιμο της έκθεσης: Περνώντας μέσα από τις ψηλές βιτρίνες, στο εσωτερικό ενός ψηλοτάβανου χώρου με βιομηχανική αισθητική (σχεδόν απέναντι από το πρώτο μεγάλο κατάστημα ΑΒ στην Ελλάδα), μεγάλης κλίμακας πίνακες με ζεστά χρώματα κρέμονται σε μινιμαλιστικά πανέλα τα οποία στηρίζονται στο έδαφος με μαύρους, δεκάκιλους σάκκους. Σε κάθε έκθεση θα τροποποιείται ο χώρος καθώς και η εμπειρία του θεατή.
Το προσωρινό λοιπόν παράρτημα των Δύο Χωριών εγκαινιάζει σήμερα η αναδρομική της 35χρονης Χίλντα Γκούσμαν από την Δομινικανή Δημοκρατία. Η Μαρίνα Βρανοπούλου δυο χρόνια μεγαλύτερή της, βρίσκει την τέχνη της συγκινητική και την αγγίζει προσωπικά.
“Αρχίσαμε να μιλάμε από το 2016, όταν είδα τη δουλειά της στο Μαϊάμι όπου βρισκόταν ως πρωτοεμφανιζόμενη και από τότε έχει η κοπέλα έχει πετάξει. Επί τόπου την κάλεσα και περάσαμε δύο μήνες μαζί στην Ελλάδα με ένα residency στη Μύκονο στα Δύο Χωριά. Αυτή τη στιγμή εκπροσωπεί τη χώρα της στο περίπτερο της Δομινικανής Δημοκρατίας στη Μπιενάλε της Βενετίας ενώ σήμερα μας έστειλαν μία ενημερώση από την Kunsthalle του Αμβούργου ότι πρόκειται να συμμετάσχει και εκεί σε σχετική έκθεση για young feminine artists”.
Το καλοκαίρι εμφανίστηκε πάλι στο Μαϊάμι στην ομαδική έκθεση του μουσείου Perez με τίτλο The Other Side of Now: Foresight in Contemporary Caribbean Art , μια απόπειρα να τοποθετηθεί η τέχνη της Καραϊβικής μακριά από το τραύμα…
Παιδί της φύσης που εκφράζει τις ανησυχίες του εδώ και τώρα
Η Χούλντα Γκουσμάν απολαμβάνει τέτοια επιτυχία διότι ενσωματώνει με αυθεντικό τρόπο, ως γνήσιο τέκνο, τη σύγχρονη ανησυχία για την καταστροφή του πλανήτη, για τον παλιό κόσμο που καταρρέει και το όνειρο για ένα καλύτερο αύριο, κοντά και σε σύμπλευση με τη φύση.
Όπως εξηγεί η Μαρίνα, “δανείζεται στοιχεία και εμπνέεται από τον τόπο της. Ως γνήσια χίπισσα, κατοικεί μέσα στη ζούγκλα όπου βρίσκεται και το στούντιό της μπροστά στη θάλασσα. Πιστεύει ακράδαντα στους αγώνες υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, τάσσεται κατά της κλιματικής αλλαγής, είναι προφανώς χορτοφάγος, πιστεύει στην ευσυνειδησία. Και βέβαια όλη η έκθεση σχετίζεται με την κοινωνική συνείδηση και την ενσυναίσθηση σε σχέση με τη φύση”.
Στον πίνακα Μητέρα φύση, παρατηρούμε την πλάτη ενός άνδρα που κοιτάζει ένα μικρό σπίτι στην άκρη της ζούγκλας, στο χείλος της θάλασσας. Πρόκειται για τον πατέρα της Γκουσμάν που παρατηρεί το δημιούργημα της κόρης του αλλά ταυτόχρονα κρατιέται και από το πόδι μιας δυσανάλογα μεγάλης φιγούρας στα δεξιά του, τη μητέρα φύση. Νιώθει και εκείνος γιος της φύσης, την αγκαλιάζει και την προσέχει.
Ωστόσο, όπως και τα ποίκιλλα φυσικά υλικά και οι διαφορετικές τεχνοτροπίες που χρησιμοποιεί (έχει δημιουργήσει ακόμη και κολλάζ με διαφορετικά είδη ξύλων), η Τέχνη για την Χίλντα Γκουσμάν διαθέτει πολλά επίπεδα μέσα στα οποία μπορεί κανείς να ανακαλύψει την προσωπική του θέση και συναίσθηση. Και η ίδια αποφεύγει να κατευθύνει τον θεατή σε μια ευθεία ανάγνωση των έργων της, να του υποδείξει αυτό που οφείλει να “καταλάβει” από τις εξόχως αισθαντικές δημιουργίες της.
Αντιθέτως παροτρύνει τον θεατή να αφεθεί, να χαλαρώσει, να νιώσει τη δημιουργία και μετά να σκεφτεί και να αναλύσει. Όπως ίσως πρέπει να αντιμετωπίζεται από όλους ένα έργο τέχνης. “Και ειδικά με το περιβάλλον, μη το πολεμάς, έτσι πρέπει να συμβαίνει και με την τέχνη, προσπάθησε να γίνεις κομμάτι του και να χτίσεις” συμπληρώνει η Μαρίνα.
Προς επίρρωσιν όλων των παραπάνω (με τα οποία πάλι κινδυνεύει κανείς να χάσει την αισθαντικότητα και να γίνει θεωρητικός), κάθε έργο της Γκουσμάν δημιουργείται όταν εκείνη βρίσκεται υπό την επίδραση ενός πολύ διαδεδομένου στον Αμαζόνιο παραισθησιογόνου φαρμάκου το οποίο ονομάζεται αγιαουάσκα και παρασκευάζεται από φυτικές ρίζες. Για τις διάφορες φυλές των Ίνκας θεωρείται βάλσαμο. Το έχει απεικονίσει μάλιστα να καίγεται σε έναν από τους πίνακές της, που φιλοξενείται στην έκθεση.
Η ίδια το χρησιμοποιεί ώστε να εμβαπτιστεί, να γίνει ένα με τη φύση, να απελευθερωθεί, να ξεχαστεί. Ένας από τους πίνακές της τιτλοφορείται πάτσα μάμα, όπως οι διάφορες τελετουργίες των γηγενών που πραγματοποιούνται για να εξευμενίσουν τα ποικίλα φαινόμενα της φύσης. Εν προκειμένω “έχοντας πάρει αυτό το ναρκωτικό άρχισε να βλέπει τη φύση ως ανθρωπόμορφο ον. Δεν υπάρχει ανθρώπινη φιγούρα per se αλλά διακρίνεται μια μορφή, μια οντότητα που μοιάζει να ξεπηδάει σαν φάντασμα”, εξηγεί η Μαρίνα. Αυτή δημιουργείται σαν γλυπτό από τις πολλαπλές στρώσεις ακουαρέλας οι οποίες κρύβονται πίσω από το λάδι πάνω στο ξύλο που χρησιμοποίησε ως καμβά της.
Το έργο όπου ξεχωρίζει το φαινόμενο της κόκκινης βροχής ονομάζεται Αγουα Σαμπρόζα (Νερό με γεύση). Οι στάλες μοιάζουν με πύρινες σπίθες. Στο βάθος απεικονίζεται και πάλι το στούντιό της ενώ άλλα σημεία αφήνονται πιο ασαφή και αφηρημένα, ανοιχτά στην ερμηνεία. Σε έναν άλλο πίνακα, διακρίνονται στον ορίζονται δεκάδες μαύρα πουλιά “και δεν ξέρεις αν βρίσκονται σε αρμονία ή αν έρχονται σε απειλή” ενώ η σύνθεση μοιάζει με θεατρική σκηνή με σχήματα “διότι η Γκουσμάν προσπαθεί και πάλι να σε καλέσει μέσα στο έργο της και να το αισθανθείς”, υπογραμμίζει η Μαρίνα.
Η εντυπωσιακή απήχηση της Γκουσμάν αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα έργα της έκθεσης εκτός από δύο έχουν ήδη πουληθεί. Ένα από αυτά κοστίζει 2000 ευρώ και τα έσοδα από την ενδεχόμενη πώλησή του θα περάσουν στο φιλανθρωπικό σωματείο ΔΕΣΜΟΣ στο Δ.Σ. του οποίου συμμετέχει και η Μαρίνα Βρανοπούλου. “Τα κορίτσια που το ίδρυσαν ουσιαστικά ενώνουν αυτόν που έχει ανάγκη με αυτόν που μπορεί να δώσει τα χρήματα, δηλαδή δεν μαζεύουν χρήματα με εβέντς αλλά αν κάποιος φερ’ ειπείν έχει ανάγκη από ένα ψυγείο, εκείνες θα βρουν εκείνον που έχει τη διάθεση να παρέχει αυτό το ψυγείο”. Οι τιμές των υπόλοιπων έργων κινούνται σε ένα χρηματικό φάσμα περίπου από τέσσερα έως δέκα τέσσερα χιλιάδες ευρώ.
Στο έργο sickness as a wonderful part of it απεικονίζει τον εαυτό της άρρωστο στο κρεβάτι. “Σαν να σκέφτεται πως όταν της συμβαίνει κάτι κακό ή όταν έχει διάφορες σκιές μέσα της, όπως εξηγεί και ο Γιουνγκ, πρέπει να τις αγκαλιάσει και τους δαίμονές της να μην τους φοβηθεί, να τους αποδεχτεί και να ψάξει να βρει ό,τι καλό υπάρχει εκ μέσα οπότε και τα τερατάκια θα δείτε ότι παριστάνονται σχεδόν φιλικά, σαν κόμικς, δεν μοιάζουν τρομακτικά”. Και σε διπλανό πίνακα με την ίδια λογική μια γυναίκα “φαίνεται να βαριέται αυτόν τον τύπο με τα γκλίτερ και να ψάχνει μια ανώτερη δύναμη. Διότι ο κύριος αυτός είναι το superficiality ενώ εκείνη αναζητάει κάτι παραπάνω να έρθει από ψηλά”.
Μια βαβούρα καλλιτεχνική
Η ίδια η Μαρίνα μοιράζεται παρόμοιους προβληματισμούς. Εξάλλου, από μικρή εμβαπτίστηκε και εκείνη στην τέχνη, από το φιλότεχνο σπίτι της. Και παρότι στο πρώτο της πτυχίο σπούδασε Φιλοσοφία, Πολιτική και Οικονομικά στο γνωστό UCL του Λονδίνου, η τέχνη την τράβηξε μοιραία με το μέρος της. Ένα καλοκαίρι κατά τη διάρκεια των σπουδών της πήγε στη Σορβόννη για να μάθει Γαλλικά, αλλά τελικά αντί για τη Σορβόννη βρισκόταν επί ένα μήνα κάθε μέρα στα μουσεία. “Και τότε κατάλαβα ότι έπρεπε να αλλάξω πτυχίο, πράγμα που κατέληξε σε μάστερ και ύστερα σε διδακτορικό στη Θεωρία της Τέχνης από το Goldsmith”.
Πέρα από την οικογένειά της, ο σπουδαίος συλλέκτης Δάκης Ιωάννου έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην ευρύτερη καλλιτεχνική παιδεία και εκπαίδευση της Μαρίνας.
Ήμουν μόλις 26 ετών όταν πληροφορήθηκα ότι η Νάντια Αργυροπούλου οργάνωνε μια έκθεση στην Πάτρα με εβδομήντα νέους Έλληνες καλλιτέχνες και έψαχνε τον τρίτο της βοηθό. Η Νάντια την επόμενη χρονιά η Νάντια γίνεται βοηθός στον Γιώργο Τζιρτζιλάκη (ο γνωστός καθηγητής Αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικός σύμβουλος στο ΔΕΣΤΕ) για την Μπιενάλε της Βενετίας. Και πάλι συμμετέχω ως τρίτος βοηθός. Τότε έρχεται ο Ιωάννου να παρακολουθήσει το ελληνικό περίπτερο με τον Αλεξίου και δεν με ήξερε ποια είμαι γιατί εγώ είμαι 26 ετών δεν με αναγνωρίζει.
Ο Τζιρτζιλάκης είναι ήδη στο ΔΕΣΤΕ και εκείνη την εποχή η τότε διευθύντρια έφευγε για να κάνει την πρώτη Μπιενάλε της Αθήνας , έτσι ζητούν από εμένα να έρθω ως δεύτερος βοηθός στο ΔΕΣΤΕ”. Δουλεύει εκεί για έναν χρόνο και την επόμενη χρονιά το 2009, ο Δάκης Ιωάννου αποφασίζει να ανοίξει το ΔΕΣΤΕ στα Σφαγεία της Ύδρας -ο Τζιρτζιλάκης δυσκολεύεται να το αναλάβει γιατί διδάσκει ταυτόχρονα και στον Βόλο ενώ η Νάντια Αργυροπούλου επιμελείται τη δεύτερη Μπιενάλε της Αθήνας. Ο κλήρος πέφτει στη Μαρίνα που αναλαμβάνει την πρώτη χρονιά του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στην Ύδρα.
“Έντεκα χρόνια μετά ασχολούμαι ακόμη με αυτό. Και επειδή ήμουν μόνο 26 ετών και απέκτησα αυτήν την επαφή με όλους αυτούς τους τεράστιους καλλιτέχνες και άκουσα και έμαθα τόσα πράγματα, μου πρότεινε ο Τζιρτζιλάκης την ιδέα για ένα phd. Επειδή ήμουν στο χώρο, το θέμα του διδακτορικού μου εστίασε στο πώς οι συλλέκτες επηρεάζουν ένα έργο τέχνης προτού καν αυτό δημιουργηθεί, από τη σχέση που ο καλλιτέχνης αποκτά με τον συλλέκτη”.
Και ένα καλοκαίρι στη Μύκονο, με το πρώτο της γιο τον Μάικ να την αιχμαλωτίζει στο σπίτι, άρχισε να αναλογίζεται ότι το νησί ενώ έχει τόσο κόσμο, “δεν προβάλλει την τέχνη που καταλαβαίνω εγώ και σκέφτηκα τότε να στήσω μια έκθεση αντιγράφοντας το ΔΕΣΤΕ που δεν θα είναι εμπορική, απλά θα έρθει στο νησί να τοποθετηθεί ο κάθε καλλιτέχνης γύρω από τη ζωή και την ενέργεια στη Μύκονο… Για αυτό και το όνομα δεν θυμίζει γκαλερί αρχικά δεν είχα σκοπό να δημιουργήσω κάτι εμπορικό, αλλά κάτι εφήμερο”. Η ιδέα για κάτι πιο μόνιμο προήλθε από τον Δάκη Ιωάννου.
Το εγχείρημα στη Μύκονο σύντομα αποδείχθηκε εξαιρετικό, υπήρχε προφανώς κενό και οι New York Times ύστερα από ειδική αποστολή σημείωσαν ότι κάτι πολύ ενδιαφέρον τρέχει σε αυτό το νησί που δεν έχει σχέση απλώς με τη βραδινή διασκέδαση… “Εξελίχθηκε πολύ οργανικά και χωρίς πλάνο, εξού και παραμένω πάντα στο ΔΕΣΤΕ, δεν είχα σκοπό ποτέ να φύγω”.
Η επιλογή του Νέου Ψυχικού για το συγκεκριμένο pop up έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για την περιοχή όσο και για την ίδια: “Επειδή καταρχήν εδώ βρισκόταν το ΔΕΣΤΕ και έχει μια ιστορία η περιοχή αλλά λόγω της κρίσης ξαφνικά όλη η γειτονιά δεν έμεινε με το τίποτα. Έχουμε περάσει και από το κέντρο (με έκθεση στον Παρνασσό) και είπαμε να ξαναγυρίσουμε στη γειτονιά μας. Γιατί να μην έρθουμε εδώ που είναι η κοινότητά μας;”
Η λογική της σχετίζεται με την ανοιχτοσύνη και τη ζωντάνια. Και εξηγεί περαιτέρω: “Εγώ είμαι πολύ καλομαθημένη γιατί και στη Μύκονο έρχεται πολύς κόσμος και στην Ύδρα και όλα είναι πάντα ζωντανά. Δεν είναι ένας χώρος όπου περιμένεις να έρθει ο πελάτης, ο συλλέκτης. Θέλω να μπορεί να το δει οποιοσδήποτε και να τον αγγίξει και ας μην ενδιαφέρεται να αγοράσει”, εξηγεί υπογραμμίζοντας και πάλι τον συμμετοχικό τρόπο με τον οποίο υπηρετεί την τέχνη.
“Κάνοντας όλη αυτή τη δουλειά στη βιτρίνα, σε αυτό το χώρο, σε αυτή τη γειτονιά όπου θα παραμένουμε ανοιχτοί και κάθε σαββατοκύριακο, θα λειτουργούμε σαν μικρό μουσείο. Μπορείς να έρθεις, να περάσεις καλά και να φύγεις. Για αυτό ονομάζουμε τα Δύο Χωριά πλατφόρμα και όχι γκαλερί. Δηλαδή εμείς προσπαθούμε να γίνεται συζήτηση, να τρέχουμε έναν ζωντανό οργανισμό, να γίνεται βαβούρα, να μπει κόσμος να πει μ’αρέσει – δεν μ’αρέσει. Όχι να περιμένουμε πότε θα έρθει κόσμος να αγοράσει!”, καταλήγει.
Τα υπόλοιπα ντεπό…
Περνώντας πίσω από τη δεύτερη σειρά των πάνελ, βρίσκεται το γραφείο της Μαρίνας καθώς και το δεύτερο ντεπό της πλατφόρμας (“δηλαδή έργα της γκαλερί από προηγούμενες ή επόμενες εκθέσεις σαν μικρές εισαγωγές σε ό,τι προγραμματίζουμε”).
Όπως διευκρινίζει η ίδια, “εδώ επιθυμώ ο κόσμος να γνωρίζει καλλιτέχνες των οποίων η γλώσσα είναι φρέσκια, όχι μόνο σύγχρονη -δεν με αφορούν τόσο οι ηλικίες τους να είναι μικρές αλλά αυτό που κάνουν, ο τρόπος τους και το ύφος τους να μην το έχουμε ξαναδεί”, εξηγεί η Μαρίνα Βρανοπούλου.
“Να μας κάνει εντύπωση είτε θετική είτε αρνητική, δεν με ενδιαφέρει δηλαδή να είναι όμορφα, αλλά να προκαλούν ενδιαφέρον, να αγγίζουν, να μας αφορούν προσωπικά. Δηλαδή αυτό το έργο της Αμερικανίδας Κάρολιν Λάρσεν (έχει έρθει δύο φορές στην Ελλάδα για residency στα Δύο Χωριά της Μυκόνου) μοιάζει με υφαντό ή still life αλλά πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά με πολλές στρώσεις ακουαρέλας οι οποίες δημιουργούν αυτό το αποτέλεσμα. Η Κάρολιν παρατήρησε στη Μύκονο τα ματάκια της Παναγίας και τα ενσωμάτωσε στο έργο της όπως και μια φιγούρα μυθολογική”.
Κομψά γλυπτά του Σάββα Χρυστοδουλίδη, έργα σε ραπιντογράφο του Ηλία Καφούρου, νέου τύπου πορτρέτα του αμερικανοισραηλινού Αμίρ Φαλάχ παρελαύνουν στον χώρο που θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι θυμίζει εικαστική βιβλιοθήκη.
Υπάρχει και έργο του σούπερ σταρ Αμερικάνου από το Ισραήλ Νιρ Χοντ (με παρουσία στο μουσείο Whitney και οι τιμές του έχουν αυξηθεί κατακόρυφα -ο πίνακας στα Δύο Χωριά κοστίζει 50.000 ευρώ). “Αυτό που φαίνεται σαν να καθρέφτης”, εξηγεί η Μαρίνα “είναι μια τεχνική που χρησιμοποιεί ο αμερικανικός στρατός. Όπου το έργο λειτουργεί σαν καμουφλάζ και βλέπεις την αντανάκλαση του εαυτού σου μέσα για να μην ξέρεις αν κάποιος έρχεται ή φεύγει ή αν έρχεται σε σένα. Είναι λάδι σε καμβά και από πάνω αυτή η τεχνική”.
Επίσης υψηλές οι τιμές που πλέον πιάνει ο γνωστός γκραφίστας Τοντ Τζέιμς. Προβληματίζεται με τη μόδα και τις γυναίκες που αναζητούν την τελειότητα και τις καμπύλες Κιμ Καρντάσιαν. “Ουσιαστικά με τα έργα του παρεμβαίνει και λέει απλά ας χαλαρώσουμε! Και έτσι τις κάνει λίγο πιο χυμώδεις και αφορμάριστες όπως αυτή εδώ που απλά απολαμβάνει το τσιγάρο της σαν να λέει απλά enjoy it. Από την άλλη με ενδιαφέρει αυτή η εντελώς φλατ ζωγραφική όπου δεν εξέχει τίποτα και μοιάζει να μην έχει επίπεδα ενώ αντιθέτως το έργο έχει πολλές αναγνώσεις -και πάλι όλα τα έργα έχουν να κάνουν με την τεχνική… Τριάντα χιλιάδες ευρώ ο πίνακάς του.
Στην έκθεση θα εκτίθενται και έργα της κεραμίστριας Τατιάνα Τσαγγάρη αλλά και της πολύ ιδιαίτερης Ηλιοδώρας Μαργιέλλου που υφαίνει τα τραυμάτά της πάνω σε σκληρές επιφάνειες… Στις 29 Νοεμβρίου θα αλλάξει η έκθεση και θα παρουσιαστούν έργα της Σέρβας Μάγια Τζόρτζεβιτς, πόστερ από έργα της οποίας εκτύπωσε προσφάτως το MoMA για το design shop του. Πούλησε εκατό και τα πενήντα τα δώρισε στα Δύο Χωριά. Την είχε ανακαλύψει η Μαρίνα το 2014…
Ενας κόσμος ευαγής, πληθωρικός και εξωστρεφής, με όραμα για ένα καλύτερο αύριο… “Για ορισμένους τα έργα που δείχνω μπορεί να μοιάζουν too much αλλά αν σ΄αρέσουν μερικά, σ΄αρέσουν όλα…”
Τα εγκαίνια πραγματοποιούνται σήμερα στις 20.00 στο Φάρο του Ψυχικού, στο εμπορικό κέντρο απέναντι από τον Βασιλόπουλο.
