Ελένη Κορωναίου: Η γυναίκα που έκανε την τέχνη τρόπο ζωής

Το Ζάππειο εκείνο το απόγευμα έμοιαζε να λάμπει από ενέργεια. Στους διαδρόμους της Art Athina 2025, η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη. Συλλέκτες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, επισκέπτες με γρήγορο βλέμμα και αυτιά έτοιμα να ακούσουν ιστορίες πίσω από τα έργα. Ανάμεσα στα περίπτερα, με τη δική της αθόρυβη δύναμη, στεκόταν η Ελένη Κορωναίου. Μια γυναίκα που εδώ και δεκαετίες έχει χαράξει πορεία στη σύγχρονη τέχνη της Ελλάδας, με σταθερότητα, πείσμα και μια αγάπη που δεν μοιάζει να γνωρίζει όρια.

Την πλησίασα γνωρίζοντας ότι η συνάντηση δεν θα είναι μια τυπική συνέντευξη, αλλά μια συνομιλία με μια γυναίκα που έχει αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή της σε αυτό που αγαπά. Εκείνη μου χαμογέλασε, με έναν τρόπο απλό και καθησυχαστικό. Η παρουσία της δεν είχε τίποτα επιτηδευμένο· αντίθετα, εξέπεμπε το είδος της σιγουριάς που αποκτάς μόνο όταν ξέρεις πως βρίσκεσαι ακριβώς εκεί όπου ανήκεις.

«Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την τέχνη»

Καθίσαμε σε μια πιο ήσυχη γωνιά, ενώ γύρω μας το πλήθος συνέχιζε να πηγαινοέρχεται. Η Ελένη Κορωναίου μίλησε σχεδόν αμέσως για την προσωπική της σχέση με την τέχνη: «Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την τέχνη», μου είπε. Η φωνή της δεν είχε ίχνος ρητορικής υπερβολής. Έμοιαζε με παραδοχή βαθιάς αλήθειας. «Είναι η καθημερινότητά μου, είναι ο τρόπος που βλέπω τον κόσμο. Δεν είναι δουλειά, είναι ζωή».

Την άκουγα και σκεφτόμουν ότι ίσως αυτό είναι το μυστικό της πορείας της: το γεγονός ότι δεν αντιμετώπισε ποτέ τη γκαλερί σαν επιχείρηση, αλλά σαν προέκταση του εαυτού της.

Οι απαρχές: «Όλα είναι δυνατά αρκεί να προσπαθήσεις»

Την ρώτησα πώς ήταν τα πρώτα χρόνια, πίσω στο 1989, όταν ίδρυσε την Eleni Koroneou Gallery. Τα μάτια της φωτίστηκαν, σαν να γυρνούσε πίσω σε εκείνη την εποχή.

«Τότε δεν υπήρχαν πολλοί χώροι για τη σύγχρονη τέχνη στην Αθήνα», είπε. Ήταν δύσκολο να πείσεις τον κόσμο να ακολουθήσει κάτι που έμοιαζε άγνωστο. Έπρεπε να δείξεις υπομονή, να έχεις επιμονή. Ξεκίνησε με πείσμα. Ήξερε ότι θα είναι δύσκολο, αλλά είχε  μέσα της την πεποίθηση ότι θα τα καταφέρει. « Η καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας έχει αλλάξει ριζικά από το 1989 μέχρι σήμερα. Στα πρώτα χρόνια υπήρχε μια πιο περιορισμένη παρουσία της σύγχρονης τέχνης και λιγότεροι χώροι που την προωθούσαν συστηματικά. Με τα χρόνια, και ιδιαίτερα την τελευταία δεκαπενταετία, είδαμε μια ανάπτυξη με νέες γκαλερί, ανεξάρτητους χώρους, και το ΕΜΣΤ. Επίσης εκθέσεις όπως η Μπιενάλε της Αθήνας και η Documenta 14  και οι εκθέσεις του ΝΕΟΝ και του ΔΕΣΤΕ έδωσαν νέα πνοή στην πόλη».

Και πρόσθεσε, με εκείνο το χαμόγελο που μαρτυρά εμπειρία ότι όλα είναι δυνατά αρκεί να προσπαθήσεις. Αν δουλέψεις πολύ και αν αγαπάς αυτό που κάνεις, τότε θα έρθει η στιγμή που θα δεις τον κόπο σου να αποδίδει. «Η συμβουλή μου σε έναν νέο συλλέκτη θα ήταν να ακολουθήσει πρώτα το προσωπικό του ενδιαφέρον και την περιέργειά του, αντί να κοιτά μόνο τις επενδυτικές αξίες. Είναι σημαντικό να γνωρίσει τους καλλιτέχνες, να επισκέπτεται εκθέσεις, να διαβάζει και να ενημερώνεται για τη σύγχρονη τέχνη. Η συλλογή γίνεται πιο ουσιαστική όταν προκύπτει από αγάπη και διάλογο με την τέχνη, και όχι μόνο από την αγορά για την αγορά», λέει.

Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα γιατί η Ελένη Κορωναίου εμπνέει όχι μόνο καλλιτέχνες, αλλά και ανθρώπους που την παρακολουθούν όλα αυτά τα χρόνια. Δεν μιλάει με θεωρίες· μιλάει με τη βεβαιότητα της δικής της διαδρομής.

Η μετακίνηση στο Θησείο – «Χρειαζόμασταν χώρο να αναπνεύσουμε»

Για είκοσι χρόνια, η γκαλερί βρισκόταν στην περιοχή της Ακρόπολης. Το 2009, πήρε την απόφαση να μετακινηθεί στο Θησείο, σε έναν μεγαλύτερο, νεοκλασικό χώρο.

«Ήταν μια φυσική εξέλιξη», εξήγησε. «Η απόφαση να μετακινηθούμε από την περιοχή της Ακρόπολης στο Θησείο το 2009 ήταν αποτέλεσμα μιας φυσικής εξέλιξης. Αισθανθήκαμε ότι χρειαζόμασταν έναν μεγαλύτερο και πιο ευέλικτο χώρο, ικανό να φιλοξενήσει πιο απαιτητικές εκθέσεις και να αναδείξει καλύτερα τα έργα των καλλιτεχνών μας».

Η λέξη «ανάσα» επαναλαμβανόταν ξανά και ξανά. Σαν η τέχνη να έχει ανάγκη από χώρο για να ζήσει – όχι μόνο στις αίθουσες, αλλά και μέσα στους ανθρώπους.

Αrt Athina 2025

Όταν η συζήτηση μας στράφηκε ειδικά στην Art Athina 2025, η Ελένη Κορωναίου μίλησε με σιγουριά και συγκρατημένη χαρά. Μου είπε ότι όλα αυτά τα χρόνια έχει δει τον θεσμό να εξελίσσεται και να αλλάζει μορφές, αλλά πάντοτε να παραμένει ζωντανός: «Έχουμε δει την Art Athina να αλλάζει μέσα στα χρόνια. Πιστεύω ότι και φέτος θα είναι δυναμική. Ο χώρος του Ζαππείου έχει πολλά θετικά, είναι κεντρικός και εύκολα προσβάσιμος για τους επισκέπτες».
Τόνισε επίσης τον ρόλο που παίζει η διοργάνωση στη στήριξη των καλλιτεχνών: «Η Art Athina είναι πολύ σημαντική για τους Έλληνες δημιουργούς. Τους δίνει την ευκαιρία να δείξουν τη δουλειά τους σε ευρύτερο κοινό και να έρθουν σε επαφή με συλλέκτες όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό».

 

Επιλογή καλλιτεχνών και συνεργασίες που ξεχωρίζουν

Μου εξήγησε ότι η επιλογή ενός καλλιτέχνη είναι μια διαδικασία που συνδυάζει προσωπική αίσθηση αλλά και συνειδητή κρίση. Τόνισε πως είναι σημαντικό να υπάρχει συνέπεια στην καλλιτεχνική πορεία του, αλλά ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης να διατηρεί τη μοναδική του ταυτότητα και τη διάθεση για διαρκή εξέλιξη.

Όταν τη ρώτησα για συνεργασίες που ξεχωρίζουν συναισθηματικά ή επαγγελματικά, μου ανέφερε ότι κάθε συνεργασία έχει τη δική της αξία, γιατί κάθε καλλιτέχνης φέρνει τον δικό του κόσμο. Ωστόσο, σημείωσε ως καθοριστικές για την πορεία της γκαλερί τις πρώτες συνεργασίες με τον Helmut Middedorf το 1989 και τον Martin Kippenberger το 1990.

Σχετικά με τη στήριξη των Ελλήνων καλλιτεχνών, μου είπε ότι παραμένει βασικός στόχος της γκαλερί. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της συμμετοχής σε διεθνείς art fairs, όπου το έργο τους παρουσιάζεται σε συλλέκτες, επιμελητές και μουσεία σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, επιδιώκουν συνεργασίες με ξένες γκαλερί και ιδρύματα, δημιουργώντας γέφυρες για εκθέσεις εκτός Ελλάδας.

Μου ανέφερε τις ιστορικές εκθέσεις με καλλιτέχνες όπως ο Martin Kippenberger και ο Michel Majerus, λέγοντας ότι αυτές οι συνεργασίες έφεραν στην Αθήνα μια πρωτόγνωρη ενέργεια και αισθητική, ανοίγοντας διάλογο με το διεθνές καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Επίσης, αναφέρθηκε σε εκθέσεις των Michael Schmidt (Waffenruhe), Paul McCarthy, Christofer Wool, George Condo και άλλων, που υπήρξαν σημαντικές για το ελληνικό κοινό.

Αναφέρθηκε στην έκθεση «The Super Shadows of Understatement» του 1994, που επιμελήθηκε ο Martin Kippenberger και παρουσίασε έργα των Christopher Wool, Ulrich Strothjohann και της special guest Katerina Würthle. Τόνισε ότι ήταν μια πολύ πρωτοποριακή έκθεση για την εποχή της και εντάσσεται στο πρότζεκτ MOMAS (Museum of Modern Art Syros) που είχε δημιουργήσει ο Kippenberger στη Σύρο.

Ο παιδευτικός ρόλος – «Η τέχνη πρέπει να δημιουργεί διάλογο»

Ένα σημείο που μου έκανε εντύπωση ήταν όταν μίλησε για τον παιδευτικό ρόλο της γκαλερί.

«Τότε, η Αθήνα δεν διέθετε πολλούς χώρους για τη σύγχρονη τέχνη, οπότε αντιλαμβανόμασταν τη γκαλερί όχι μόνο ως έναν χώρο έκθεσης, αλλά και ως έναν χώρο μάθησης και διαλόγου. Ο εκπαιδευτικός ρόλος μας ήταν να φέρνουμε το κοινό σε επαφή με νέες μορφές τέχνης, να παρουσιάζουμε τις τάσεις, τα ρεύματα και τις πρακτικές των καλλιτεχνών, και να δημιουργούμε ένα περιβάλλον όπου η τέχνη γινόταν αφορμή για σκέψη, ερωτήματα και συζήτηση. Η ευθύνη αυτή ήταν σημαντική, γιατί επηρεάζαμε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατανοούσαν και εκτιμούσαν τη σύγχρονη δημιουργία στην πόλη μας».

Η φράση αυτή, «η τέχνη είναι διάλογος», έμεινε να ηχεί μέσα μου. Είναι ίσως ο πιο ουσιαστικός ορισμός της προσφοράς μιας γκαλερί που για δεκαετίες πρωτοστατεί στη σκηνή.

Η διεθνής εξωστρέφεια – «Πρέπει να γίνεσαι μέρος του διαλόγου»

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, η γκαλερί συμμετείχε σε διεθνείς διοργανώσεις: Art Basel, Art Cologne, Art Brussels, Arco Madrid, Artissima Turin.

Μου είπε ότι οι διεθνείς εκθέσεις και τα art fairs είναι μοναδικές ευκαιρίες να παρουσιάζουν τους καλλιτέχνες της γκαλερί σε ένα παγκόσμιο κοινό, αλλά και να δικτυώνονται με συλλέκτες, επιμελητές και συναδέλφους από όλο τον κόσμο. Μου υπερηφάνεια ανέφερε ότι υπήρξε μέλος της επιτροπής στην Art Cologne για πέντε χρόνια, όπου μαζί με άλλους συναδέλφους επέλεγαν ποιες γκαλερί θα συμμετείχαν από όλο τον κόσμο. Τόνισε πόσο σημαντική ήταν αυτή η διαδικασία, καθώς τους επέτρεπε να εντοπίζουν την ποιότητα, να δίνουν χώρο σε νέες φωνές και να διαμορφώνουν τη σκηνή της σύγχρονης τέχνης σε διεθνές επίπεδο.

Η φετινή Art Athina – «Το ζητούμενο είναι ο διάλογος»

Στο περίπτερο της φετινής Art Athina, με τον κωδικό R4, η Κορωναίου παρουσίασε έργα καλλιτεχνών που χρησιμοποιούν διαφορετικά μέσα και τεχνικές. «Δεν υπάρχει μια ιστορία που να τα συνδέει όλα», μου εξήγησε. «Αυτό που έχει σημασία είναι ο διάλογος που δημιουργείται ανάμεσά τους. Εκεί κρύβεται η δύναμη».

Ρώτησα αν υπάρχει κάποιο έργο που ξεχωρίζει η ίδια. Χαμογέλασε: «Δεν θέλω να ξεχωρίσω κανένα. » Όπως μου εξήγησε, κάθε έργο έχει το δικό του λόγο ύπαρξης. Ο επισκέπτης θα αποφασίσει ποιο θα τον αγγίξει περισσότερο.

Κι όταν την ρώτησα τι θα ήθελε να νιώσουν οι επισκέπτες που περνούν από το περίπτερο, απάντησε: «Πρώτα απ’ όλα, να νιώσουν άνετα. Θέλουμε ο επισκέπτης να αισθανθεί πρωτίστως άνετα στο περίπτερο μας και αν έχει ερωτήσεις σχετικά με τα έργα να μην διστάσει να μας απευθυνθεί.»

Οι συμβουλές στους νέους – «Ακολουθήστε την περιέργειά σας»

Προς το τέλος της κουβέντας μας, η Ελένη Κορωναίου έδωσε μια συμβουλή που συνοψίζει όλη της τη φιλοσοφία:

Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση κάτι που μου είπε για τους νέους συλλέκτες:

«Η συμβουλή μου σε έναν νέο συλλέκτη θα ήταν να ακολουθήσει πρώτα το προσωπικό του ενδιαφέρον και την περιέργειά του, αντί να κοιτά μόνο τις επενδυτικές αξίες. Είναι σημαντικό να γνωρίσει τους καλλιτέχνες, να επισκέπτεται εκθέσεις, να διαβάζει και να ενημερώνεται για τη σύγχρονη τέχνη. Η συλλογή γίνεται πιο ουσιαστική όταν προκύπτει από αγάπη και διάλογο με την τέχνη, και όχι μόνο από την αγορά για την αγορά.»

Όπως είπε χαρακτηριστικά,  μια συλλογή αποκτά πραγματικό νόημα μόνο όταν προκύπτει από αγάπη και διάλογο με την τέχνη.

Και κάτι ακόμα που ξεχώρισα, ήταν το μήνυμά της προς τους νέους καλλιτέχνες. Μου είπε να μην τα παρατάνε, ακόμα κι αν συναντήσουν δυσκολίες. Τόνισε ότι αν αγαπάς πραγματικά αυτό που κάνεις, θα βρεις τον δρόμο σου. Η τέχνη, μου είπε, δεν είναι εύκολη, αλλά είναι η πιο ουσιαστική διαδρομή που μπορείς να διαλέξεις.

Κάποια στιγμή, καθώς η συζήτηση πήρε πιο προσωπικό χαρακτήρα, μου είπε με απόλυτη σιγουριά: «Όταν έχω έναν στόχο, τον πετυχαίνω. Θέλει πολλή δουλειά, επιμονή και υπομονή». Η φράση αυτή μοιάζει να συνοψίζει όλη την πορεία της: μια γυναίκα που δεν σταμάτησε ποτέ να διεκδικεί, να εργάζεται σκληρά και να επιμένει, ακόμη και όταν οι συνθήκες ήταν δύσκολες.

Η γυναίκα πίσω από τον θεσμό

Φεύγοντας από το Ζάππειο, την κοίταξα ξανά να μιλά με ανθρώπους στο περίπτερό της. Μια δυναμική γυναίκα, γοητευτική μέσα στην απλότητά της, με βλέμμα που αποπνέει εμπιστοσύνη και σιγουριά. Δεν είναι απλώς μια γκαλερίστα που κατάφερε να επιβιώσει στον απαιτητικό κόσμο της τέχνης. Είναι μια γυναίκα που έκανε την τέχνη τρόπο ζωής.

Η ιστορία της είναι μάθημα. Ότι με πείσμα, επιμονή, υπομονή και αληθινή αγάπη, μπορείς όχι μόνο να σταθείς αλλά και να ανοίξεις δρόμους. Ότι η τέχνη δεν είναι προνόμιο, αλλά δικαίωμα· κι ότι χρειάζεται ανθρώπους σαν την Ελένη Κορωναίου για να μας το θυμίζουν.

Διαβάστε επίσης:

Art Athina 2025: Η Αθήνα ξαναγράφει τον χάρτη της σύγχρονης τέχνης στο Ζάππειο Μέγαρο

Fenx: Ο καλλιτέχνης που ζωγραφίζει τη σιωπή του δρόμου με τα χρώματα του φωτός

Οι «Νύχτες» της Λήδας Κοντογιαννοπούλου: Η ζωγράφος που κάνει το σκοτάδι ποίηση και κατακτά τις αίθουσες τέχνης