Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ: Η Μαρία Κάλλας 100 χρόνια μετά

Πρόκειται για την σπουδαιότερη λυρική τραγουδίστρια του εικοστού αιώνα. Η Μαρία Κάλλας (1923 – 1977) γεννήθηκε σαν σήμερα πριν από εκατό χρόνια. Η Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ έγραψε το παιδικό βιβλίο Μαρία Κάλλας, Ζώντας μόνο για την τέχνη (εκδ. Πατάκη, 2023) «με αφορμή αυτό το γεγονός αλλά και την ανάγκη μου ως εκπαιδευτικού να καταφέρω να μιλήσω στα παιδιά για μυθικά πρόσωπα της Τέχνης», επισήμανε εκείνη.

Πρόλαβε να μιλήσει στη συγκεκριμένη συνέντευξη για την κορυφαία σοπράνο, για τη συγγραφή βιβλίων και κυρίως για τη διδασκαλία της μουσικής που υπηρετεί με απαρασάλευτη αφοσίωση επί σειρά ετών. Αργότερα εχθές βράδυ βρέθηκε στο Πεδίον του Άρεως για την παρουσίαση του βιβλίου Μαρία Κάλλας, Ζώντας μόνο για την τέχνη και τη διοργάνωση δράσεων γύρω από το υλικό του. Ενώ τελείωσε στις τέσσερις το απόγευμα τη διδασκαλία της στο Κολλέγιο Αθηνών, στο δημοτικό του στην Κάντζα.

Παράλληλα, φέτος στο πλαίσιο του επετειακού έτους UNESCO Μαρία Κάλλας 2023 του ΥΠΠΟΑ, η Εθνική Λυρική Σκηνή διοργανώνει σειρά εκδηλώσεων. Καλλιτεχνική επιμέλεια του καλλιτεχνικού διευθυντή Γιώργου Κουμεντάκη. Σήμερα στο Ηρώδειο.

Μία ιδιαίτερη περιπτωση

Η Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση στον χώρο της. Όπως ακριβώς και η Μαρία Κάλλας στον δικό της, σε άλλη κλίμακα. Η τεράστια μουσική παιδεία της ξεκινάει εξ απαλών ονύχων, από μια καλή ζαριά της τύχης. Να έχει παππού τον Μιχάλη Σουγιούλ (1906 – 1958) των κλασικών επιτυχιών που δημιούργησαν σχολή: «Ασ’ τα τα μαλλάκια σου», «Ο μήνας έχει εννιά», «Ας ερχόσουν για λίγο», «Άρχισαν τα όργανα», «παιδιά της Ελλάδος παιδιά», «Το τραμ το τελευταίο», μεταξύ άλλων (και κινηματογραφικών τραγουδιών). Μουσικός υπήρξε και η μητέρα της, η κόρη του.

Η Δέσποινα Μπογδάνου Σουγιούλ αφιέρωσε τη ζωή της στην μετάδωση της μουσικής τέχνης, της πιο αφηρημένης και ίσως της σπουδαιότερης από όλες.

Από το 1992 διδάσκει μουσική αγωγή στο δημοτικό του Κολλεγίου Αθηνών, που στεγάζεται στην περιοχή της Κάντζας. Συμμετείχε στη συγγραφή των εγχειριδίων μουσικής του υπουργείου Παιδείας για την Α’, Β’, Γ’ και Δ’ δημοτικού ενώ έχει συμβάλει με πολλούς άλλους τρόπους στη διάχυση της μουσικής παιδείας.

Ταραγμένη ζωή

Ο Φράνκο Τζεφιρέλι παρατήρησε κάποτε ότι η Μαρία Κάλλας συνέβαλε στην ιταλική όπερα όσο και ο Βέρντι. Μοναδική όχι μόνο για την υπερβατική φωνή της αλλά και για την δραματική ένταση ολόκληρης της παρουσίας.

Η Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ μιλάει για τη Μαρία Κάλλας σαν να αφηγείται παραμύθι. Σαν να πρόκειται για κάποιον κοντινό της άνθρωπο. Όχι το θρυλικό πρόσωπο της παγκόσμιας μουσικής σκηνής. «Ξεκινά το μακρινό της ταξίδι από την Νέα Υόρκη όπου γεννιέται για να επιστρέψει στην Ελλάδα και από την Ελλάδα ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Βάδισε στα μαγικά μονοπάτια της μουσικής έχοντας πάντα στην καρδιά της την αγάπη και το πάθος για το τραγούδι και την Τέχνη. Ολόκληρος ο κόσμος σύντομα μιλά για αυτήν και κάθε της εμφάνιση αποτελεί μεγάλο πολιτισμικό γεγονός», εξηγεί η Δέσποινα Μπογδάνου Σουγιούλ.

«Η ζωή της υπήρξε ταραγμένη αλλά ακόμα και μέσα από αυτή κατάφερε να μας διδάξει τη σημασία της δύναμης, της θέλησης, της πειθαρχίας, της αφοσίωσης, της αδιάκοπης εργασίας καθώς και της λάμψης του ταλέντου της».

Ανάμεσα στο όνειρο και τον ρεαλισμό

Το βιβλίο της «πατά ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό και δίνει στα παιδιά όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζονται για να τη γνωρίσουν», παρατηρεί η Δέσποινα Μπογδάνου Σουγιούλ.

«Άλλωστε αυτή την ανάγκη νιώθω χρόνια τώρα ως εκπαιδευτικός. Δηλαδή το να μιλάω στα μικρά παιδιά για μύθους και γίγαντες της τέχνης, με οδήγησε να γράψω στα βιβλία μου για τον Μάνο, για τον Οδυσσέα, για τον Μίκη». Και όλοι καταλαβαίνουν ότι τα ιερά τέρατα που αναφέρει με το μικρό τους όνομα βρίσκονται στο κύτταρό της. «Και ποιος ξέρει για ποιον άλλον», θα γράψει, όπως παραδέχεται. «Με “εργαλείο”» προσθέτει «ότι τα παιδιά αγαπούν περισσότερο τις ιστορίες και τα παραμύθια».

Το μουσείο Μαρία Κάλλας

Η Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ τονίζει ότι η Μαρία Κάλλας αποτελεί πυρήνα της εγχώριας πολιτιστικής κληρονομιάς. Και έτσι οφείλει κανείς να διατηρήσει τη μνήμη της ζωντανή στις επόμενες γενιές (καθόλου αυτονόητο) και να προβάλει την ελληνική της ταυτότητα σε όλο τον κόσμο (διόλου εύκολο).

«Άλλωστε μην ξεχνάτε ότι σε λίγες μέρες ανοίγει το μοναδικό Μουσείο για την Μαρία Κάλλας στην Αθήνα», υπενθυμίζει η δασκάλα.

Η μουσική ως διάδραση

Για την ίδια, η μουσική αποτελεί «τέχνη που διαχέεται και διασπείρεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας και πολύ περισσότερο στην εκπαίδευση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Άρα εμείς οι άνθρωποι της Εκπαίδευσης και κυρίως οι δάσκαλοι της Μουσικής Αγωγής πρέπει να δημιουργούμε στα παιδιά τέτοιες συνθήκες, τέτοιο κλίμα ώστε να δημιουργούν, να εκφράζονται, να πειραματίζονται και να ερευνούν, με τρόπο ευχάριστο και διασκεδαστικό, μέσα από το παιχνίδι και τη διάδραση, δημιουργώντας νέα μουσικά σύμπαντα».

Η πρώτη φλογέρα

Αναρωτιέται κανείς κατά πόσο αληθεύει το κλισέ ότι η μουσική ευφραίνει την παιδική ψυχή και ότι την καλλιεργεί.

«Μα φυσικά να είναι οι τσέπες τους γεμάτες από μουσική, να την ακούν και να την τραγουδούν στον πόνο τους και στη χαρά τους, να την χορεύουν και να την ζωγραφίζουν με κάθε τρόπο, να την σκορπούν με ένα μουσικό όργανο στους δρόμους της γειτονιάς τους και στα σπίτια τους και να επιμένουν να μιλούν μέσα από αυτήν πάντα», τονίζει η Δέσποινα Μπογδάνου Σουγιούλ. Αρκετοί γονείς επιθυμούν να εμπνεύσουν στα παιδιά την αγάπη για τη μουσική ως μέσο διασκέδασης, έκφρασης και επικοινωνίας.

«Η μουσική είναι μία», συνεχίζει, «και διατρέχει την ιστορική γραμμή του ανθρώπου από πολύ παλιά μέχρι και σήμερα. Μάλιστα σήμερα έλεγα στους μαθητές για τον προϊστορικό άνθρωπο που ένιωσε την ανάγκη να εκφραστεί και να επικοινωνήσει μέσα από τη μουσική και για το λόγο αυτό κατασκεύασε την πρώτη φλογέρα σκαλίζοντας κόκκαλα ζώων».

«Γεννήθηκα μέσα σε ένα πιάνο»

Η ίδια είχε την τύχη να γεννηθεί, όπως διευκρινίζει παιγνιωδώς, «μέσα σε ένα πιάνο. Και αυτό το πιάνο ήταν το πιάνο του παππού μου του συνθέτη Μιχάλη Σουγιούλ. Γεννημένη λοιπόν μέσα σε αυτό το πιάνο θυμάμαι τον εαυτό μου στα 2.5 χρόνια μου και χωρίς ακόμα να πατάνε τα πόδια μου κάτω, να απλώνω τα χέρια μου και να σκαρώνω τραγουδάκια της εποχής που ακούγονταν στο ραδιόφωνο με μεγάλη ευκολία. Τι κληρονομιά και αυτή και πόσο με σημαδεύει ακόμα και σήμερα!», υπογραμμίζει με συγκίνηση.

Τα παιδικά χεράκια

«Κλείνοντας, πάνω απ΄ όλα νιώθω και είμαι μια καλλιτέχνης. Μια καλλιτέχνης που χτίζει κάθε μέρα και όλες τις άλλες ταυτότητες που την ακολουθούν. Μια καλλιτέχνης που κάθε πρωί εδώ και τριάντα δύο χρόνια περνάει την πόρτα του δημοτικού σχολείου του Κολλεγίου Αθηνών και περιμένει τα χεράκια δεκάδων παιδιών να την αγκαλιάσουν, περιμένει παιδικά μουτράκια να της θυμώσουν, περιμένει να υποδεχτεί τα παιδιά των μαθητών της και να αναπολήσουν τις δικές τους στιγμές», εξηγεί η δασκάλα.

«“Ζώντας μόνο για την τέχνη” είπε η Μαρία Κάλλας και εγώ επιτρέψτε μου να προσθέσω “ζώντας με την τέχνη” καθημερινά, δημιουργικά!», καταλήγει.

Λίγα λόγια για τη δασκάλα

Δέσποινα Μπογδάνη Σουγιούλ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πιάνο, Μονωδία και Ανώτερα Θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο.

Αποφοίτησε από το Graduate School of Education, στο πανεπιστήμιο Harvard University (σε τομείς όπως η διαφοροποιημένη διδασκαλία, η αξιολόγηση και η δημιουργία διαφοροποιημένης διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πράξης).

Απόφοιτος του Διετούς Μεταπτυχιακού Κύκλου Σπουδών Carl Orff του επιμορφωτικού κύκλου της Σχολής Μωραΐτη.

Απόφοιτος του μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών του ΕΚΠΑ στον τομέα της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας.

Από το 1992 μέχρι σήμερα είναι Καθηγήτρια Μουσικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο του Κολλεγίου Αθηνών.

Δίδαξε ως συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο Τμήμα Νηπιαγωγών με θέμα τη Μουσικοκινητική Αγωγή.

Ίδρυσε και δίδαξε στο Τμήμα Μουσικοκινητικής Αγωγής για παιδιά και ενήλικες στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας.

Έχει εκπονήσει ερευνητικά προγράμματα με θέμα τη διασύνδεση της Μουσικής Αγωγής με άλλα μαθήματα του Αναλυτικού προγράμματος, την εφαρμογή αναλυτικών προγραμμάτων άλλων χωρών καθώς και τη διδασκαλία της παραδοσιακής μουσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

Έγραψε πολλά παιδικά βιβλία σε διάφορους εκδοτικούς οίκους.

Υπήρξε μέλος της συγγραφικής ομάδας των σεναρίων μαθημάτων της εκπαιδευτικής πλατφόρμας MITIDA και Φωτόδεντρο.

Στην καλλιτεχνική της δραστηριότητα περιλαμβάνονται η ίδρυση μπάντας κρουστών, η ίδρυση παιδικής ορχήστρας και χορωδίας στο Δημοτικό Σχολείο του Κολλεγίου Αθηνών. Επίσης, η δημιουργία παιδικών συλλογών μουσικής (CD) όπως «Τα τραγούδια του Τριγωνοψαρούλη», «Βουτιά στο γαλάζιο» Safe Water Sports και πολλά άλλα.

Λειτουργεί και ως ραδιοφωνική παραγωγός της παιδικής εκπομπής «Τσέπες γεμάτες λέξεις» κάθε Κυριακή πρωί στον ραδιοφωνικό σταθμό Μεταδεύτερο.

 Πληροφορίες

Γκαλά Όπερας

Η Κάλλας στο Ηρώδειο

16 Σεπτεμβίου 2023

Ώρα έναρξης 20:30

Παραγωγή Εθνική Λυρική Σκηνή

Εισιτήρια: ticketservices.gr

51ο Φεστιβάλ Βιβλίο: Στο Πεδίον του Άρεως με ελεύθερη είσοδο.

Ως τις 17 Σεπτεμβρίου.

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Πέμπτη: 18:00-22:30, Παρασκευή & Σάββατο: 18:00-23:00, Κυριακή: 10:30-15:00 & 18:00-22:30.

Διοργάνωση: Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β.), Περιφέρεια Αττικής, Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων.

Σε συνεργασία με το Μικρό Παρίσι των Αθηνών και το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, του Δήμου Αθηναίων, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Με την υποστήριξη της Vestart.