Ανατρεπτική, ελεύθερη, παιγνιώδης – Έκθεση της Νίκι ντε Σαιν Φαλ στην Αθήνα

Μία από τις πιο εμβληματικές και αφοπλιστικά ελεύθερες καλλιτέχνιδες του 20ού αιώνα υπήρξε η Νίκι ντε Σαιν Φαλ, γλύπτρια και ζωγράφος, γνωστή για τα μνημειώδη γλυπτά της από fiberglass και πειραματικά υλικά.

Μία δημιουργός που μετέτρεψε τον θυμό, τον πόνο και την οργή σε εκρήξεις χρώματος, σε μια διαρκή γιορτή ζωής, φαντασίας και αναγέννησης. Τώρα, από τις 12 Δεκεμβρίου μία σειρά έργων της, που ανήκουν στη συλλογή του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης χάρη στη δωρεά του οραματιστή συλλέκτη και εμπόρου τέχνης Αλέξανδρου Ιόλα και της ίδιας, παρουσιάζεται σε έκθεση στην Αθήνα στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά.

Αλέξανδρος Ιόλας και Νίκι ντε Σαιν Φαλ συνδέονταν άλλωστε, με σχέση εμπιστοσύνης, καλλιτεχνικής πίστης και κοινής αναζήτησης της ελευθερίας ενώ με τη στήριξη του το έργο της είχε γίνει γνωστό στο διεθνές κοινό και καθιερώθηκε ως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα του περασμένου αιώνα, που υπήρξε από τους πιο δημιουργικούς στην ιστορία της τέχνης.

Με τίτλο «Από τις σκοποβολές στην ελευθερία» και σε επιμέλεια της Θούλης Μισιρλόγλου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης η έκθεση είναι η πρώτη στην Ελλάδα, που είναι αφιερωμένη στο έργο αυτής της ιδιαίτερης δημιουργού.

Στόχος είναι η ανάδειξη του έργου της μαχητικής γυναίκας, που βρήκε λύτρωση μέσα από την τέχνη και κατέθεσε μερικές από τις πιο τολμηρές καλλιτεχνικές προτάσεις διασχίζοντας τα όρια της έκφρασης. Από τα έργα-δράσεις σκοποβολής «Tirs» μέχρι τις πολύχρω¬μες «Nanas» και μέσα από ζωγραφικά έργα, κολάζ, βιβλία και γλυπτά, ο κόσμος της Νίκι ντε Σαιν Φαλ ξεδιπλώνεται έτσι, στην έκθεση σαν παιδικό παιχνίδι, με όλη την αμεσότητα και τον ενθουσιασμό, που η τέχνη επιτρέπει να βρουν οδούς έκφρασης.

Τα γλυπτά του πάρκου

Το έργο της Νίκι ντε Σαιν Φαλ (1930-2002) σκοτεινό αλλά και χαρούμενο, σύνθετο, αντιφατικό αλλά και παιγνιώδες, ελεύθερο, δημιουργικό, φαινομενικά «αθώο» και ταυτόχρονα «επικίνδυνο» αμφισβήτησε τους θεσμούς και την πατριαρχία ενώ σε συνδυασμό με τον φεμινισμό της έχει δώσει φωνή στην εξέγερση και την απόρριψη των κοινωνικών αντιλήψεων για τη γυναικεία φύση.

Το πιο γνωστό της έργο είναι μία σειρά γλυπτών για τον Κήπο Ταρώ στο Capalbio στην Τοσκάνη, μια απάντηση στο Parc Güell του Antoni Güell στη Βαρκελώνη. Το πάρκο γλυπτών δεκατεσσάρων στρεμμάτων παρουσιάζει είκοσι δύο μνημειώδη γλυπτά γυναικείων μορφών σε διάφορες καταστάσεις, στάσεις και χρώματα. Αποκορύφωμα του έργου της ζωής της, τα γλυπτά στον Κήπο Ταρώ έχουν γίνει σύμβολα δύναμης και εορτασμού και επιβεβαίωσης της ζωής, αναφερόμενα στη μυθολογία, τη λαϊκή τέχνη, τη φύση και τη γυναικεία δημιουργικότητα.

Η Σεντ Φαλ γεννήθηκε κοντά στο Παρίσι σε αριστοκρατική οικογένεια με πατέρα τον κόμη Αντρέ-Μαρί Φαλ ντε Σεντ Φαλ και σε ένα σπίτι που ήταν αυστηρά συντηρητικό και καθολικό. Υπέστη κακοποίηση και από τους δύο γονείς της: σωματική από τη μητέρα της και σεξουαλική από τον πατέρα της με συνέπεια, η βία και η καταπίεση τ της παιδικής της ηλικίας να επηρεάσουν την ενήλικη ζωή και την εργασία της. Δύο από τα αδέρφια της άλλωστε, αυτοκτόνησαν και η Σεντ Φαλ επαναστατούσε συνεχώς ενάντια στην αυστηρή, καθολική ανατροφή της.

Η εξερεύνηση των κοινωνικών ρόλων

Σε ηλικία μόλις δεκαοκτώ ετών παντρεύτηκε έναν Αμερικανό, παιδικό της φίλο με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά αλλά σύντομα συνειδητοποίησε, ότι είχε αναδημιουργήσει τα όρια των συμβατικών κωδίκων της δικής της οικογενειακής συμπεριφοράς στο νέο της σπίτι. Υπέστη τότε ένα ψυχολογικό επεισόδιο και αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει, κατάσταση από την οποία ωστόσο βγήκε χάριν της ζωγραφικής στην οποία κατέφυγε ως μέσον θεραπείας. Ακολούθησε ο δεύτερος γάμος της με τον ελβετό γλύπτη Ζαν Τινγκελί σε μια σχέση πιο χαλαρή, που της παρείχε ελευθερία και στην δουλειά της.

Με το έργο της η Νίκι ντε Σαιν Φάλ πειραματίστηκε με συναρμολογήσεις και γλυπτά γυναικείων μορφών, εξερευνώντας κοινωνικούς ρόλους, που επιβάλλονταν στις γυναίκες όπως η Νύφη, το Τέρας, η Μάγισσα και άλλες. Άρχισε έτσι, να δημιουργεί τα «Nanas», γλυπτά μεγάλης κλίμακας με υπερβολικές μορφές και εκρηκτικά χρώματα, τα οποία αποκηρύσσουν τις συμβάσεις και τους «υποχρεωτικούς» ρόλους των γυναικών.

Τα γλυπτά της βρίσκονται σήμερα σε δημόσιους χώρους σε όλο τον κόσμο, όπως στη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σκωτία, την Ελβετία, την Καλιφόρνια και τη Βόρεια Καρολίνα. Ενώ έργα της εκτίθενται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, στο Κέντρο Τέχνης Walker στη Μινεάπολη και σε πολλά άλλα σημαντικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο. Ακόμη και τα μικρότερα από αυτά πωλούνται για εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια.

Το έργο της Νίκι ντε Σαιν Φαλ παραμένει επίκαιρο μπροστά στις κοινωνικές διεκδικήσεις του παρόντος, σε μια εποχή που στηλιτεύεται η κακοποίηση και διεκδικείται εκ νέου η ελευθερία και την ισότητα των γυναικών, αποδεικνύοντας πόσο ισχυρό είναι.

Info

MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά: Πλ. Αγίων Ασωμάτων 5, Θησείο, τηλ. 210 3215717
Έκθεση: Νίκι ντε Σαιν Φαλ «Από τις σκοποβολές στην ελευθερία»
Διάρκεια: 12 Δεκεμβρίου 2025-24 Μαΐου 2026

Διαβάστε επίσης:

Χριστιάννα Β. Βαρδινογιάννη: Η Ελπίδα δυνατή τα Χριστούγεννα

Το ταξίδι της Πάτρας στο χρόνο – Αφιερωματικός τόμος της LAMDA για το Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Μαριάννα Τσουρεκά: Μόνο η Luisa θα έφερνε τη La Double J