Πρόεδρος Ενωσης Δικαστών-Εισαγγελέων: «Κίνδυνος για «παραδικαστήρια» με τους ιδιώτες διαμεσολαβητές»

Για ιδιωτικοποίηση της Δικαιοσύνης με την προωθούμενη νομοθετική ρύθμιση για τη δικαστική μεσολάβηση και επικίνδυνους νομικούς ακροβατισμούς κάνουν λόγο ο πρόεδρος και ο εκπρόσωπος Τύπου της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.

Σε άρθρο τους, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Ενωσης τους, ο Χριστόφορος Σεβαστίδης και ο Χαράλαμπος Σεβαστίδης χαρακτηρίζουν προσχηματική τη δημόσια διαβούλευση του σχετικού νομοσχεδίου, το οποίο ανήρτησε στο Διαδίκτυο το υπουργείο Δικαιοσύνης στις 28 Δεκεμβρίου, με ημερομηνία ολοκλήρωσης της την 2α Ιανουαρίου.

Μάλιστα σε ανακοίνωση της η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων καλεί το υπουργείο Δικαιοσύνης να παρατείνει «όπως ορίζει ο νόμος» τη δημόσια διαβούλευση για να μπορούν οι δικαστικοί λειτουργοί να καταθέσουν τις παρατηρήσεις τους.

«Διπλά θα πληρώνουν οι πολίτες»

Στο άρθρο τους, οι δύο πρόεδροι πρωτοδικών επικρίνουν τη «σιωπηρή» απόρριψη των προτάσεων της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για τη δικαστική μεσολάβηση, συνδέοντας την με «το εχθρικό κλίμα που καλλιέργησε με διάφορες προφάσεις η κυβέρνηση σε βάρος της Δικαιοσύνης» και μιλούν για κίνδυνο δημιουργίας «παραδικαστηρίων», με επιχειρηματίες- διαμεσολαβητές να «θησαυρίζουν» και πολίτες να αναγκάζονται να πληρώνουν δυο φορές για να βρουν το δίκιο τους.

Στο νέο νομοσχέδιο προβλέπεται ο ορισμός ιδιώτη στο ρόλο του διαμεσολαβητή και η υποχρεωτική υπαγωγή στη διαμεσολάβηση πολλών ιδιωτικών διαφορών, όπως των αυτοκινητικών, των εργατικών και των εμπορικών. Ο διαμεσολαβητής θα πληρώνεται με ελάχιστη αμοιβή τα 250 ευρώ και επιπλέον 100 ευρώ κάθε ώρα που θα εργαστεί επιπλέον, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται το ανώτατο ποσό της αμοιβής του.

Οι κ.κ. Χριστόφορος και Χαράλαμπος Σεβαστίδης αναφέρουν στο άρθρο τους:

«Από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2017 η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων επεξεργάστηκε και συνέταξε ειδική πολυσέλιδη και εμπεριστατωμένη μελέτη – πρόταση για την Δικαστική Μεσολάβηση. Μία διαδικασία που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εναλλακτικός τρόπος επίλυσης των διαφορών που εκκρεμούν ή θα εισαχθούν στα Δικαστήρια με αποκλειστικό σκοπό την επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης απόφασης. Η προτεινόμενη διαδικασία θα έδινε τη δυνατότητα αποσυμφόρησης μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεων ενώπιον των Δικαστηρίων. Τονίσαμε ότι η υπεροχή του συστήματος της δικαστικής μεσολάβησης έναντι άλλων τρόπων επίλυσης των διαφορών εδράζεται ιδίως στην παρουσία και ενεργό συμμετοχή δικαστικού λειτουργού στη διαδικασία, ο οποίος έχει τα συνταγματικά εχέγγυα προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Ο διάδικος θα κατέβαλε μόνον την αμοιβή του πληρεξουσίου δικηγόρου του, ενώ το Δημόσιο δεν θα επιβαρύνονταν με δαπάνες.

Το σχέδιό μας το καταθέσαμε τόσο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όσο και στον Υπουργό της Δικαιοσύνης και στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου. Πρόσφατα τέθηκε υπόψη και των πολιτικών κομμάτων της Χώρας. Κι’ ενώ θα ανέμενε κανείς μία προηγούμενη συζήτηση επί της προτάσεώς μας, είδαμε αναρτημένη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης στις 28 Δεκεμβρίου πρόταση Διαβούλευσης της «ιδιωτικής διαμεσολάβησης», με καταληκτική ημερομηνία διαβούλευσης την 2α Ιανουαρίου! Ο προσχηματικός χαρακτήρας της διαβούλευσης είναι φανερός και στον πιο δύσπιστο, όταν γίνεται σε περίοδο αργιών και διαρκεί 5 ημέρες. Το γιατί όμως γίνεται με τέτοια σπουδή και πού αποσκοπεί είναι το πιο ενδιαφέρον.

Πρώτο χαρακτηριστικό του νέου νομοσχεδίου είναι ότι «διαμεσολαβητής» ορίζεται ιδιώτης, του οποίου το μοναδικό προσόν είναι να είναι απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να έχει εγγραφεί στο σχετικό μητρώο που τηρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο ιδιώτης αυτός έχει καθήκοντα και αρμοδιότητες «οιονεί» δικαστή και το αποτέλεσμα της μεσολάβησής του είναι η σύνταξη πρακτικού που αποτελεί τίτλο εκτελεστό όπως και οι δικαστικές αποφάσεις. Δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η υποχρεωτικότητα της υπαγωγής πολλών διαφορών στη συγκεκριμένη διαδικασία. Έτσι διαφορές οροφοκτησίας, αυτοκινητικές, αμοιβών, οικογενειακές, εργατικές, ιατρικής αμέλειας, εμπορικές κλπ υπάγονται υποχρεωτικά στη νέα διαδικασία, πριν ακόμα την προσφυγή στο Δικαστήριο. Το τρίτο σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι το ύψος της αμοιβής που υποχρεώνεται να καταβάλει ο διάδικος στον ιδιώτη διαμεσολαβητή. Η ελάχιστη αμοιβή του είναι 250 ευρώ χωρίς να υπολογίζεται και ο ΦΠΑ. Εάν ο διαμεσολαβητής χρειαστεί παραπάνω ώρες για την διαμεσολάβηση λαμβάνει επιπλέον αμοιβή 100 ευρώ για κάθε ώρα χωρίς πρόβλεψη ανώτερου ορίου.

Και επειδή φυσικά το Σύνταγμα δεν επιτρέπει σε ιδιώτες να απονέμουν δίκαιο με εξαναγκαστική μορφή, υπάρχει πρόβλεψη στο νομοσχέδιο για τη δυνατότητα κάποιου διαδίκου να μην δεχθεί την πρόταση του διαμεσολαβητή. Τίθενται ωστόσο τα ακόλουθα ερωτήματα:

1ον) Για ποιο λόγο η Κυβέρνηση δεν εισήγαγε την πρόταση για την δημόσια Δικαστική Μεσολάβηση αλλά επέλεξε ένα σύστημα που ιδιωτικοποιεί μία βασική συνταγματική λειτουργία όπως η απονομή δικαιοσύνης; Ιδίως μάλιστα όταν το σχέδιο ήταν έτοιμο, προτεινόμενο από τους ίδιους τους δικαστές και χωρίς επιπλέον κόστος για τους πολίτες.

2ον) Ποιος ευνοείται από μια τέτοια εξέλιξη; Τίποτα δεν εμποδίζει πλέον τη λειτουργία «παραδικαστηρίων» που θα προσλαμβάνουν διαμεσολαβητές ως υπαλλήλους με τον κατώτατο μισθό και έναν επιχειρηματία που θα εποπτεύει και θα αποκομίζει τα κέρδη. Ο επιχειρηματίας βέβαια θα είναι ευχαριστημένος με την υποχρεωτική καταβολή της αμοιβής ανεξάρτητα εάν λύθηκε ή όχι η υπόθεση. Ο πολίτης πάλι έχει τις εξής εναλλακτικές: είτε να αποδεχθεί την «απόφαση» του ιδιώτη είτε να μην την αποδεχτεί και να συνεχίσει την υπόθεση στα δικαστήρια, οπότε εκεί θα χρειαστεί να καταβάλει εκ νέου έξοδα στον πληρεξούσιο δικηγόρο του. Σε περιόδους οικονομικής ύφεσης στις οποίες ο λαός δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα απολύτως απαραίτητα, είναι εκβιαστικό να ζητείται να καταβάλει διπλάσια δικαστικά έξοδα προς όφελος των «ιδιωτικών» δικαστηρίων.

3ον) Καμία Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υποχρεώνει την Ελληνική Δημοκρατία να ψηφίσει τέτοιο νόμο. Η επίκληση της Οδηγίας 2008/52/ΕΚ στο 1ο άρθρο του νομοσχεδίου είναι προσχηματική αφού το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας περιορίζεται μόνο στις διασυνοριακές διαφορές με πρόβλεψη του εκούσιου- προαιρετικού χαρακτήρα της διαμεσολάβησης. Η επέκταση της διαμεσολάβησης σε όλες τις ιδιωτικές διαφορές κατά τρόπο επιτακτικό – υποχρεωτικό αποτελεί ευρωπαϊκή πρωτοτυπία (σε όλες τις χώρες της ΕΕ η διαμεσολάβηση έχει προαιρετικό χαρακτήρα ενώ ειδικά στη Δανία αντί του θεσμού της ιδιωτικής διαμεσολάβησης ρυθμίζεται μόνο η δικαστική μεσολάβηση) και επιλογή της κυβέρνησης που εδώ και καιρό βρίσκει σύμφωνους το Σ.Ε.Β. την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος καθώς και το ΕΒΕΑ που μόλις τον Οκτώβριο του 2017 ζητούσε την υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης. Δεν φαίνεται λοιπόν τυχαία η επιλογή των υποθέσεων που θα υπάγονται στην υποχρεωτική διαμεσολάβηση τη στιγμή που ορισμένες κατηγορίες των υποθέσεων αυτών (πχ αυτοκινητικές) εκδικάζονται από τα δικαστήρια σε χρονικό διάστημα που δεν απέχει περισσότερο από 5 μήνες από την κατάθεση της αγωγής.

4ον) Η πιο εντυπωσιακή ωστόσο παραφωνία του νέου νομοσχεδίου με το Σύνταγμα είναι η δια νόμου απονομή προσόντων «αμεροληψίας» στον ιδιώτη επιχειρηματία! Ο φυσικός δικαστής, παρά τα λάθη και τις αβλεψίες που μπορεί κανείς να του χρεώσει σε κατ’ ιδίαν υποθέσεις, προστατεύεται από σειρά διατάξεων του Συντάγματος στη προσωπική και λειτουργική του ανεξαρτησία κι’ αυτό αποτελεί την σπουδαιότερη εγγύηση του αδιάβλητου μιας διαδικασίας. Πώς μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τον ιδιώτη όταν είναι γνωστό ότι οι οικονομικές σχέσεις και εξαρτήσεις διατρέχουν οριζόντια και κάθετα όλο το οικοδόμημα; Ο ιδιώτης μεσολαβητής ακόμα κι’ αν λειτουργήσει αυτόνομα κι όχι ως υπάλληλος σε εταιρία διαμεσολάβησης, εξακολουθεί να έχει κάποιο κύριο επάγγελμα και να είναι εξαρτημένος από πελατειακές σχέσεις, τις οποίες είναι πολλές φορές αδύνατο να γνωρίζει κάποιος, καθώς χάνονται μέσα σε επαγγελματικά απόρρητα, έμμεσες σχέσεις κ.α.

Είναι απόλυτα βέβαιο ότι πολλαπλά χαμένος από την εισαγωγή των νέων ρυθμίσεων θα είναι ο οικονομικά αδύναμος πολίτης. Οι επιχειρηματίες – μεσολαβητές θα δουν τα κέρδη τους να αυξάνονται αφού παρέχεται νέο προσοδοφόρο πεδίο δραστηριότητας μετά την εκπαίδευση, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση και τις άλλες δομές του πρώην κοινωνικού κράτους. Η καλλιέργεια εχθρικού κλίματος της Κυβέρνησης με τη Δικαιοσύνη όλο το προηγούμενο διάστημα με διάφορες προφάσεις αποκαλύφθηκε ότι δεν ήταν παρά μια αφορμή για επικίνδυνους θεσμικούς ακροβατισμούς.»

«Να παραταθεί η δημόσια διαβούλευση»

Παράταση μέχρι τις 27 Ιανουαρίου της δημόσιας διαβούλευσης του νομοσχεδίου για τη δικαστική μεσολάβηση ζητά η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων. Σε ανακοίνωση της ουσιαστικά κάνει λόγο για μη νόμιμη απόφαση του υπουργείου Δικαιοσύνης να κρατήσει τη διαβούλευση μόλις 5 ημέρες. Αναλυτικά, η ΕΔΕ αναφέρει στην ανακοίνωση της:

«Η ανάρτηση του ως άνω νομοσχεδίου έλαβε χώρα στις 28-12-2017 και ώρα 17:12, ενώ στη σχετική πράξη του Υπουργού Δικαιοσύνης ορίστηκε ως καταληκτική ημερομηνία της διαβούλευσης η 2α-01-2018 και ώρα 14:00. Κατά συνέπεια, ο συνολικός χρόνος της διαβούλευσης προσδιορίστηκε στις πέντε (05) ημέρες.

Εν προκειμένω κρίσιμες αναδεικνύονται οι διατάξεις του άρθρου 6 του Νόμου 4048/2012 (Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα Καλής Νομοθέτησης, ΦΕΚ Α΄ 34), σύμφωνα με τις οποίες:

«1. Η διαβούλευση επιτυγχάνεται με τη δημοσιοποίηση, με πρόσφορα μέσα, της σχεδιαζόμενης ρύθμισης, με σκοπό την έγκαιρη ενημέρωση και συμμετοχή σε αυτήν των πολιτών, κοινωνικών φορέων και κάθε ενδιαφερομένου. Υπόχρεος για την κίνηση της διαδικασίας διαβούλευσης είναι ο έχων τη νομοθετική πρωτοβουλία Υπουργός.

2. Η διαβούλευση επί των νομοσχεδίων γίνεται και μέσω του δικτυακού τόπου www.opengov.gr, οπότε ολοκληρώνεται σε δύο φάσεις, οι οποίες μπορούν να λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα: α) Η πρώτη φάση της διαβούλευσης διαρκεί τουλάχιστον δύο (2) εβδομάδες. Αντικείμενο της διαβούλευσης είναι η ενημέρωση και η παροχή δυνατότητας σχολιασμού σχετικά με το στόχο και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της σχεδιαζόμενης ρύθμισης, οι εναλλακτικές επιλογές, το κόστος, τα οφέλη και οι διακινδυνεύσεις που ενδέχεται να προκύψουν από αυτήν. β) Η δεύτερη φάση διαρκεί τουλάχιστον τρεις (3) εβδομάδες. Κατά τη δεύτερη φάση της διαβούλευσης αναρτάται στο δικτυακό τόπο προσχέδιο των διατάξεων του νομοσχεδίου και παρέχεται η δυνατότητα κατ’άρθρον σχολιασμού. Στην περίπτωση κατά την οποία υπάρχει έτοιμο σχέδιο διατάξεων, η πρώτη φάση παραλείπεται με πρωτοβουλία του οικείου Υπουργού και η δεύτερη φάση επιμηκύνεται κατά μία εβδομάδα.

3. Η διαβούλευση μπορεί να διακοπεί, καθώς και να συντμηθεί ή να επιμηκυνθεί ο χρόνος της, με πρωτοβουλία του οικείου Υπουργού για επαρκώς τεκμηριωμένους λόγους, οι οποίοι αναφέρονται στην έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που συνοδεύει τη ρύθμιση (…)».

Όπως προκύπτει εκ των ανωτέρω διατάξεων, ο νομοθέτης προσδιορίζει κατά τρόπο δεσμευτικό τις φάσεις και τα χρονικά όρια της διαβούλευσης. Παρέκκλιση από τα παραπάνω όρια, είτε υπό την μορφή σύντμησης ή παράτασης των προθεσμιών, συγχωρείται μόνον εφόσον ο οικείος Υπουργός παραθέτει επαρκώς τεκμηριωμένους λόγους, οι οποίοι θα πρέπει να μνημονεύονται στη σχετική έκθεση που συνοδεύει τη ρύθμιση.

Στην επίμαχη περίπτωση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Μεταρρύθμιση του θεσμού της διαμεσολάβησης», εφόσον υπάρχει έτοιμο το σχέδιο των διατάξεων, παραλείπεται η πρώτη φάση της διαβούλευσης και εφαρμόζεται απευθείας η δεύτερη, η οποία, ωστόσο, θα πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον τέσσερεις (4) εβδομάδες, παρατεινόμενη κατά μια εβδομάδα λόγω της παράλειψης της πρώτης φάσης, όπως ρητώς ορίζεται στις προαναφερθείσες διατάξεις. Υπ’ αυτήν την έννοια, εφόσον η διαβούλευση ξεκίνησε στις 28-12-2017, θα πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι τις 27-01-2018.

Παρά ταύτα ο Υπουργός Δικαιοσύνης επέλεξε μια δραστική σύντμηση του χρόνου διαβούλευσης σε μόλις πέντε (05) ημέρες (!) και μάλιστα εν μέσω της αργίας της Πρωτοχρονιάς, χωρίς ωστόσο να διαλάβει στην έκθεσή του επαρκώς τεκμηριωμένους προς τούτο λόγους(αναφέρει σχετικά: Δεδομένης της σπουδαιότητας της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, σας καλώ να συμμετάσχετε στη δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, διατυπώνοντας τις απόψεις και τις παρατηρήσεις σας στις σχετικές ρυθμίσεις).

Κατά συνέπεια, στην περίπτωση του επίμαχου νομοσχεδίου έχει υπάρξει ευθεία παραβίαση των διατάξεων του άρθρου 6 του Νόμου 4048/2012.

Ενόψει τούτων θεωρούμε επιβεβλημένη την παράταση της προθεσμίας για την δημόσια διαβούλευση τουλάχιστον μέχρι τις 27-01-2018, όπως ορίζει ο Νόμος, προκειμένου ο νομικός κόσμος και ειδικότερα το δικαστικό σώμα να έχει εν τοις πράγμασι την δυνατότητα να καταθέσει τις παρατηρήσεις του επί του νομοσχεδίου.»