Brexit: Τι φέρνει η νέα εμπορική συμφωνία ΕΕ-Βρετανίας από 1η Ιανουαρίου

Μετά από μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων και εν μέσω πανδημίας, Ευρωπαϊκή Ένωση και Βρετανία κατέληξαν σε μια εμπορική συμφωνία για το Brexit , η υπογραφή της οποίας ήταν κοινός στόχος των δύο πλευρών και η ισχύ της ξεκινά από αύριο, 1 Ιανουαρίου 2021.

Από άυριο, ξεκινά μια νέα εποχή στις σχέσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές, καθώς η Βρετανία θα είναι εκτός της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς και τελωνειακής ένωσης. Οι νομοθέτες ενέκριναν μια συμφωνία που καθορίστηκε σε περισσότερες από 1.200 σελίδες νομικού κειμένου, και το οποίο διαμορφώνει τη σχέση μεταξύ της Βρετανίας και της ηπειρωτικής Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες, προκαλώντας τη μεγαλύτερη αλλαγή στους εμπορικούς δεσμούς της χώρας στην πρόσφατη ιστορία.

Ενώ το 2019 οι Βρετανοί νομοθέτες πέρασαν μήνες απορρίπτοντας κάθε επιλογή που τους προσφέρθηκε από την κυβέρνηση Τζόνσον, την Τετάρτη συμφώνησαν μέσα σε λίγες ώρες για την επικύρωση της εμπορικής συμφωνία που επιτεύχθηκε την περασμένη εβδομάδα. Η Βουλή των Κοινοτήτων ενέκρινε συντριπτικά το σύμφωνο μετά το Brexit με 521 ψήφους υπέρ και στη συνέχεια, αργά την Τετάρτη, η Βουλή των Λόρδων, η δεύτερη αίθουσα του Κοινοβουλίου, ολοκλήρωσε την επικύρωση.

Αν αναλογιστούμε τη μάχη που έδωσε ο Μπόρις Τζόνσον και η κυβέρνησή του για την επικύρωση της συμφωνίας, σίγουρα πρόκειται για μια νίκη του Βρετανού πρωθυπουργού, καθώς τήρησε την υπόσχεση που είχε δώσει προεκλογικά για έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ.

Μετά από 11 γεμάτους μήνες επίπονων διαπραγματεύσεων και για τις δύο πλευρές, συζητήσεις που η πλειοψηφία τους χαρακτηρίζονταν από διαφωνίες και αντίθετα συμφέροντα, τελικά η εμπορική συμφωνία είναι γεγονός. Ακόμα και πολλοί «σκληροί» ως προς το Brexit Βρετανοί νομοθέτες και πολιτικοί φορείς, όπως το Εργατικό Κόμμα, υποστήριξαν την συμφωνία, γεγονός που σφραγίζει ακόμα περισσότερο την μεγάλη νίκη του Τζόνσον. Ο Keir Starmer, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, χαρακτήρισε τη συμφωνία του κ. Τζόνσον ως «λεπτή συμφωνία» με πολλά ελαττώματα, αλλά πρόσθεσε ότι «μια λεπτή συμφωνία είναι καλύτερη από καμία συμφωνία».

Όμως τι αλλάζει από αύριο;

Σε γενικές γραμμές, η συμφωνία, η οποία τίθεται σε ισχύ από αύριο, παρέχει πρόσβαση στη Βρετανία σε ευρωπαϊκές αγορές, αλλά πλεόν θα είχει μια πολύ πιο απομακρυσμένη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Βρετανία, σύμφωνα με όσα ορίζονται στη νέα συμφωνία, θα εγκαταλείψει την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διακόπτοντας την οικονομική ολοκλήρωση με του ενωσιακού μπλοκ που δημιουργήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες ως μέρος ενός μεγάλου, ενιαίου εμπορικού χώρου. Η Βρετανία εγκατέλειψε επίσημα τις «πολιτικές δομές» της ΕΕ τον Ιανουάριο, αλλά επέλεξε, όπως δικαιούταν, να παραμείνει υπό τους οικονομικούς της κανόνες μέχρι το τέλος του έτους, δίνοντας χρόνο για συζητήσεις και διαπραγματεύσεις με του φορείς τις Ένωσης, κυνηγώντας μια επωφελή εμπορική συμφωνία.

Η συμφωνία επιφέρει αρκετές αλλαγές ως προς τα αγαθά. Η συμφωνία εγγυάται ανταλλαγές χωρίς δασμούς, τελωνειακούς ελέγχους και ποσοστώσεις για «όλα τα αγαθά που πληρούν τους κανόνες προέλευσης». Πρωτοφανές για εμπορική συμφωνία.

Η συμφωνία αποτρέπει την διάσπαση των αλυσίδων παραγωγής και αποφεύγει την επιβολή δασμών του 10% για τον τομέα του αυτοκινήτου, του 25% για τα προϊόντα μεταποίησης με βάση αλιεύματα και του 50% για το βόειο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα πουλερικά, το χοιρινό, το αρνί, τα δημητριακά, την ζάχαρη και σειρά μεταποιημένων προϊόντων διατροφής.

Ωστόσο, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να καταθέτουν τελωνειακά έγγραφα και στις δύο κατευθύνσεις και τα προϊόντα να περνούν από υγειονομικούς ελέγχους.

Ανταγωνισμός

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ενωση δεσμεύονται να τηρούν τους όρους ισότιμου ανταγωνισμού. Το Λονδίνο αποδέχεται να μην αναθεωρήσει επί τα χείρω το σύνολο των κοινωνικών, εργασιακών, περιβαλλοντικών και κλιματικών ευρωπαϊκών νόμων και κανόνων που βρίσκονται σε ισχύ στις 31 Δεκεμβρίου 2020 και να προσαρμόζεται στην εξέλιξή τους.

Η συμφωνία προβλέπει την δυνατότητα εφαρμογής μονομερών μέτρων εξισορρόπησης, κυρίως με την επιβολή δασμών, σε περίπτωση σημαντικών αποκλίσεων οι οποίες μπορούν να επιφέρουν αύξηση του κόστους παραγωγής και , κατά συνέπεια, μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό.

Αλιεία

Η συμφωνία προβλέπει ότι οι ευρωπαίοι αλιείς διατηρούν πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα για μεταβατική περίοδο πεντέμισι ετών, μέχρι το 2026. Κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει προοδευτικά να μειώσει κατά 25% την αξία των αλιευμάτων της στα βρετανικά ύδατα, που αντιστοιχεί σε 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Αν το Ηνωμένο Βασίλειο περιορίσει την πρόσβαση ή τα αλιεύματα της ΕΕ, η Ενωση δύναται να λάβει ανταποδοτικά μέτρα επιβάλλοντας δασμούς στα προϊόντα αλιείας και άλλα βρετανικά αγαθά, μέχρι και να διακόψει την ισχύ μεγάλου μέρους της εμπορικής συμφωνίας διατηρώντας παράλληλα ανέπαφους τους κανόνες ισότιμου ανταγωνισμού.

Μεταφορές

Η συμφωνία εγγυάται διαρκή αεροπορική, οδική, σιδηροδρομική και θαλάσσια σύνδεση, αλλά κατά πολύ λιγότερο προνομιακό τρόπο σε σχέση με ό,τι θα ίσχυε αν το Ηνωμένο Βασίλειο είχε παραμείνει στην ενιαία αγορά.

Η συμφωνία διασφαλίζει ισότιμο ανταγωνισμό ανάμεσα στους φορείς των μεταφορών ώστε να μην διακυβευθούν τα δικαιώματα των επιβατών, των εργαζομένων και η ασφάλεια των μεταφορών».

Προγράμματα

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να συμμετέχει σε ορισμένα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την περίοδο 2021-2027, όπως το πρόγραμμα Ερευνας και Καινοτομίας Horizon Europe, υπό τον όρο ότι θα συμβάλλει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Ομως, το Ηνωμένο Βασίλειο θα βρεθεί εκτός του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus.

Δικαστική συνεργασία

Η συμφωνία εισάγει ένα νέο πλαίσιο στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας, «ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της διασυνοριακής εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας».

Οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να μοιράζονται στοιχεία DNA, δακτυλικά αποτυπώματα και πληροφορίες για τους επιβάτες και θα συνεργάζονται μέσω της Europol.

Η συνεργασία αυτή θα μπορεί να διακόπτεται εάν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή εγκαταλείψει την εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο.

Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες

Από την 1η Ιανουαρίου, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ωφελείται πλέον από τις αρχές της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, της ελεύθερης διάθεσης των υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκατάστασης έδρας.

Τα βρετανικά ιδρύματα θα χάσουν το αυτόματο δικαίωμα προσφοράς υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση και θα πρέπει να μεταφερθούν στην ΕΕ για να συνεχίσουν να ασκούν τις δραστηριότητές τους.

Δεν θα συμμετέχουν πλέον στην προσέγγιση της «χώρας προέλευσης» ή στο σχήμα του «διαβατηρίου», σύμφωνα με το οποίο οι άδειες που εκδίδονται από ένα κράτος μέλος βάσει των κανόνων της ΕΕ επιτρέπουν την πρόσβαση στο σύνολο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.

Διαφορές

Αν το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν τηρούν τους όρους της συμφωνίας, ένας μηχανισμός επίλυσης διαφορών θα επιφορτίζεται με την διευθέτησή τους, όπως ισχύει στις περισσότερες εμπορικές συμφωνίες.

Λόγω της αντίθεσης του Λονδίνου, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν θα παρεμβαίνει στην διαδικασία. Ενα «κοινό Συμβούλιο» θα εποπτεύει την ερμηνεία και την εφαρμογή των όρων της συμφωνίας

Τι αλλάζει για την Ελλάδα

Οι αλλαγές που έρχονται μετά την υπογραφή της συμφωνίας και της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, φυσικά επηρεάζουν άμεσα και την Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2019 οι ελληνικές εξαγωγές στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροσώπευαν το 3,7% του συνόλου των εξαγωγών μας στον κόσμο, ενώ οι εισαγωγές το 2,1%.

Σημαντικό μέγεθος είναι και ο τουρισμός. Οι Βρετανοί συγκαταλέγονται παραδοσιακά στο top 3 των σημαντικότερων πελατών της Ελλάδας. Περίπου 9% των αφίξεων προέρχεται από το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, το 2017 αποτέλεσε έτος ορόσημο, καθώς οι Βρετανών τουρίστες στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα 3 εκατομμύρια. To 2019 καταγράφηκε υψηλό αφίξεων, σχεδόν 3,5 εκατομμύρια, αύξηση 19% σε σχέση με το 2018.

Τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα για όσους θα επιχειρήσουν να εργαστούν στη Βρετανία από το 2021 και μετά. Σε περίπτωση που κάποιος δεν διαθέτει το pre settled status, δηλαδή το καθεστώς της άδειας προσωρινής παραμονής, η μετανάστευση μετατρέπεται σε δύσκολη υπόθεση. Προβλέπεται ένα point system για τους μετανάστες, όπου οι ενδιαφερόμενοι μοριοδοτούνται με βάση τις δεξιότητες, τις γνώσεις, τις σπουδές και την εμπειρία τους. Το σύστημα περιλαμβάνει μία κατηγορία βίζας για ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, με ειδικές προϋποθέσεις.

Για τους Ελληνες που ήδη ζουν και δραστηριοποιούνται στη Βρετανία, δυσκολεύουν τα πράγματα όσον αφορά την επανένωσή τους με μέλη της οικογένειάς τους, στην περίπτωση που αυτά επιθυμούν να τους ακολουθήσουν στη χώρα.

Επιπτώσεις από το Brexit θα έχουν οι Έλληνες φοιτητές που έχουν επιλέξει την Αγγλία για σπουδές, καθώς θα αυξηθούν τα δίδακτρα. Όσοι θα εγγραφούν από το 2021, θα πρέπει να πληρώσουν τα δίδακτρα που καταβάλλουν οι διεθνείς φοιτητές, τα οποία ανέρχονται, κατά μέσο όρο, σε 16.500 ευρώ τον χρόνο.

Όσοι, όμως, είναι ήδη εγγεγραμμένοι, θα συνεχίζουν να πληρώνουν το ίδιο ποσό που πληρώνουν οι Βρετανοί συμφοιτητές τους, και αυτό δεν θα αλλάξει για όσο καιρό διαρκέσουν οι σπουδές τους.

Επιπλέον οι Έλληνες φοιτητές χάνουν τα βρετανικά κρατικά δάνεια για την πληρωμή διδάκτρων τους. Με απόφαση της υπουργού Δημοσίων Πανεπιστημίων Μισέλ Ντόνλαν αποφασίστηκε ότι από το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 φοιτητές από την Ε.Ε. και την Ελβετία δεν δικαιούνται πλέον το φοιτητικό δάνειο για την κάλυψη των διδάκτρων σε βρετανικά πανεπιστήμια.

Παράλληλα, όπως αποκαλύπτει ο Guardian, οι φοιτητές από τη Βρετανία δεν θα μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Erasmus για ανταλλαγή φοιτητών με άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Αντίστοιχα, ούτε οι Ευρωπαίοι φοιτητές θα μπορούν να πάνε στη Βρετανία για το Erasmus τους.

Διαβάστε επίσης:

ΑΑΔΕ: Οδηγίες για το Brexit – Τι αλλάζει από αύριο σε διακίνηση εμπορευμάτων και τελωνεία

Ισπανία: Ελεύθερα θα μετακινούνται οι εργαζόμενοι από και προς το Γιβραλτάρ μετά το Brexit

Πώς προετοιμάστηκε η Ελλάδα για το Brexit