Ζακ Αταλί: Η Οικονομία του Πολέμου και της Ζωής μετά την πανδημία

Πρέπει να περάσουμε από την οικονομία της αγοράς, στην οικονομία της ζωής, προτάσσει ο Ζακ Αταλί. Διάσημος οικονομολόγος και πάλαι ποτέ συνεργάτης του πρώην προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν.

Υγειονομική κρίση, εγκλεισμός, οικολογική παρακμή: Ο γάλλος συγγραφέας (αλλά και επιχειρηματίας) στην Οικονομία της ζωής (εκδ. Λιβάνη, 2021) θεωρεί ότι επείγει η θεμελιακή επανεκκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Βασικοί πυλώνες της: Η στροφή σε νέες επενδύσεις και η μετατόπιση των επιχειρήσεων. Οι μικρομεσαίες εταιρείες θα παίξουν ρόλο κλειδί στη μετάβαση αυτή.

Εκ πρώτης όψεως, μπορεί να φαίνεται συντηρητικός, αναχρονιστικός και αντι-ευρωπαϊστής. Ωστόσο, με μία καλύτερη ματιά, οι απόψεις του αποδεικνύονται πρωτοποριακές.

Διάσημος και ως προφήτης

Τουλάχιστον πρέπει κανείς να τον πάρει στα σοβαρά: Υπήρξε ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης. Μεσουρανεί στο πολιτικό και οικονομικό προσκήνιο από τη δεκαετία του 1970.

Έχει γράψει περισσότερα από 80 επιδραστικά βιβλία. Κυκλοφόρησαν σε 22 χώρες πουλώντας πάνω από εννιά εκατομμύρια αντίτυπα.

Ανέλαβε τις προεκλογικές εκστρατείες του Μιτεράν το 1974 και το 1981 και τον ακολούθησε στο Μέγαρο των Ηλυσίων μέχρι τη δεύτερη προεδρική του θητεία το 1990. Τον εκπροσωπούσε στις συναντήσεις των G7. Με την υποστήριξη του προέδρου, ίδρυσε το 1984 το πρόγραμμα Eureka για την ανάπτυξη των τεχνολογιών.

Έχει σταθεί στο ύψος των περιβαλλοντικών καταστροφών (βλέπε καταστροφή από πλημμύρες στο Μπαγκλαντές) και έχει αποδείξει τις ευαισθησίες του στον τρίτο κόσμο.

Ιδρυσε τη μη κερδοσκοπική εταιρεία Positive Planet, για να προωθήσει τη δημιουργία νέων εταιρειών  στη Γαλλία, στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Έχει υποστηρίξει πάνω από έντεκα εκατομμύρια μικροεπιχειρηματίες στο ξεκίνημά τους. Πολλοί από αυτούς, και κυρίως γυναίκες, βρίσκονταν στα όρια της φτώχιας.

Το ενδιαφέρον του εξηγείται από την καταγωγή του: Και ο ίδιος γεννήθηκε στην Αλγερία (το 1943) καίτοι ως γιος επιτυχημένου εβραίου αρωματοποιού.

Το 1956, δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, μετοίκισε με την οικογένειά του στο Παρίσι. Εγκαταστάθηκαν στο αρχοντικό 16ο διαμέρισμα της Πόλης του Φωτός. Ο ίδιος σπούδασε και στην περίφημη σχολή Δημόσιας Διοίκησης ENA του Παρισιού -φυτώριο για τους ισχυρότερους οικονομικούς άνδρες της χώρας.

Από το 1994, η συμβουλευτική του εταιρεία Attalli &Associates ειδικεύεται στις στρατηγικές εταιρικής διαχείρισης, επενδύσεων και μακροχρόνιων κερδών. Ο πρώην πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί του ανέθεσε το 2007 την προεδρία της δικομματικής επιτροπής για τη Μελέτη των Εμποδίων για την Οικονομική Ανάπτυξη.

Από το 2012 συμμετέχει στο ΔΣ της ελβετικής χρηματοοικονομικής εταιρείας Kepler Capital Markets. Την ίδια χρονιά η Crédit Agricole πούλησε στην Kepler την επενδυτική εταιρεία Cheuvreux που απασχολούσε 700 υπαλλήλους παγκοσμίως.

Έχει τη φήμη του μελλοντολόγου: Ήδη από το 2009 και την επιδημία της γρίπης H1N1 ο Ζακ Αταλί προεδοποιούσε για την πιθανότητα «ανεξέλεγκτων πανδημιών».

Το 2015 το BBC τον χαρακτήρισε «προφήτη» της κρίσης στη δισκογραφική βιομηχανία.

Το 1985 στο βιβλίο του Θόρυβοι: Μια Πολιτική Οικονομία της Μουσικής είχε προβλέψει την ανατροπή στη δισκογραφική βιομηχανία αποκαλώντας την «κρίση του πολλαπλασιαμού».

Η ανθρωπότητα κορεσμένη από την ποσότητα δίσκων θα έπαυε να αγοράζει άλλους. Αυτό φυσικά συνέβη στην αλλαγή του αιώνα με το ίντερνετ και mp3.

Ας σημειωθεί ότι ο πολυσχιδής διανοούμενος συμμετέχει από το 2010 στο διευθυντήριο του Μουσείου Ορσέ στο Παρίσι ενώ από το 2006 διευθύνει την ορχήστρα του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ.

Είναι πιανίστας και έχει γράψει στίχους για την ντίβα της γαλλικής ποπ, Μπαρμπαρά.

Οικονομία του πολέμου και της ζωής

Με άλλα λόγια, αυτός ο διανοούμενος τεχνοκράτης ως άλλη Κασσάνδρα εδώ και είκοσι χρόνια προφητεύει το ζοφερό μέλλον.

Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού θα απαιτήσει τον διπλασιασμό της γεωργικής παραγωγής, η αστικοποίηση θα εξαφανίσει τα δάση (εκτός από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική). Θα αυξηθεί το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και η υπερθέρμανση του πλανήτη, η ξηρασία θα μετατρέψει το νερό σε ανεπαρκές αγαθό, θα μειωθεί δραστικά η βιοποικιλότητα.

Μπροστά σε κάθε καινούργια πρόκληση, ο Αταλί επανέρχεται με νέα εργαλεία αντιμετώπισής της. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, ο Αταλί ραφινάρισε περισότερο τις επαναλαμβανόμενες προφητείες του. Πολύτιμα διδάγματα άντλησε από την εμπειρία της πανδημίας για την παγκόσμια οικονομία.

Η διττή υγειονομική και οικονομική κρίση αποκάλυψε τις φοβερές ρωγμές αλλά και την τραγική αδιαφορία της διεθνούς διακυβέρνησης. Αυτή τη φορά η απάντηση βρίσκεται στην οικονομία της ζωής.

Οι θεσμικοί πρωταγωνιστές πρέπει να επενδύσουν εκ νέου στον άνθρωπο. Οι εθνικές οικονομίες να επανιδρυθούν αληθινά ως ανθρωποκεντρικές και ουμανιστικές. Αντίδοτο παραμένουν πάντα τα δίκτυα αλληλεγγύης, η συμμετοχική δημοκρατία, η εταιρική υπευθυνότητα, οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί, οι μικρο-τράπεζες και η συλλογική νοημοσύνη.

Για να επικρατήσει η πρόσβαση σε ζωτικά προϊόντα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην υγεία, την καθαρή ενέργεια, τη διατροφή, την εκπαίδευση, την τεχνολογία, την έρευνα, την ασφάλεια, τις τηλεπικοινωνίες, τον ψηφιακό κόσμο, την πληροφορία, τον πολιτισμό: Όλα όσα εφάπτονται στην έννοια της Δημοκρατίας.

Όλοι αυτοί οι τομείς συναποτελούν την οικονομία της ζωής. Η θεμελίωσή της προαπαιτεί ριζική ανατροπή της υπάρχουσας οικονομίας. Και κατά κάποιο τρόπο μαζική καμπάνια ενημέρωσης προς αυτήν την κατέυθυνση.

«Όπως και οι προηγούµενες πανδηµίες στην παγκόσµια ιστορία, η σηµερινή πανδηµία είναι πρώτα απ’ όλα ένας επιταχυντής κυοφορούµενων εξελίξεων. Ολέθριων εξελίξεων. Αλλά και θετικών εξελίξεων» σημειώνει.

«Ένας πολύ απότοµος επιταχυντής. Πολλοί προσπαθούν να αµφισβητήσουν τη σύγκριση µιας πανδηµίας –της σηµερινής πανδηµίας– µε έναν πόλεµο. Όπως και κατά τη διάρκεια ενός πολέµου, οι νικητές θα είναι όσοι θα έχουν θάρρος και θα αποκτήσουν πρώτοι τα αναγκαία όπλα. Για να τα καταφέρουν, θα πρέπει να συσπειρωθούν γύρω από ένα καινούριο ριζοσπαστικό σχέδιο, το οποίο αποκαλώ “η οικονοµία της ζωής”».

Για να επέλθει η επανάσταση που οραματίζεται, πρέπει καταρχάς να επιβληθεί τρόπον τινά η οικονομία του πολέμου. Με την έννοια της μαζικής κινητοποίησης, ώστε να παραχθούν όλα όσα χρειάζεται μία χώρα σε καιρό κατακλυσμιαίων αλλαγών. Πώς αλλιώς θα μπορέσουν να προωθηθούν ευρείας κλίμακας επενδύσεις στην εκπαίδευση ώστε να γαλουχηθούν οι νέοι υπάλληλοι του μέλλοντος;

Ανάμεσα στις χώρες του δυτικού κόσμου, η Ελβετία παραμένει παραδειγματική: Οικονομικά ισχυρή και αυτόνομη, δυναμική σε τομείς όπως η υγεία και οι υγεινομικές υπηρεσίες αλλά και σε άλλους πιο ευμετάβλητους τομείς, όπως ο τουρισμός.

Αυτοί οι τομείς αναλογούν περίπου στο 40% με 70% του ΑΕΠ ανάλογα με τη χώρα και οι εργαζόμενοί τους το 40% ή το 70%.

«Η βελόνα» όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, «πρέπει να ανέβει στο 80%». Τα νοικοκυριά πρέπει να επενδύουν περισσότερο στην υγεία, στη διατροφή και την εκπαίδευσή τους ενώ οι εργοδότες πρέπει να αυξήσουν το μισθό και το στάτους των υπαλλήλουν στους συγκεκριμένους τομείς. Το κράτος πρέπει να στηρίζει εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτούς.

Ο Αταλί βέβαια απευθύνεται στην πιο «σοσιαλιστική» από τις καπιταλιστικές χώρες του δυτικού κόσμου, με πολλά προνόμια για τους εργαζομένους.

Πάντως θεωρεί ότι οι και οι λοιπές εταιρίες σε άλλους τομείς θα αναγκαστούν επίσης να λάβουν υπόψη τους την οικονομία της ζωής.

Η αυτοβιομηχανία, η αεροναυπηγική, οι υφαντουργίες, η μόδα, οι εταιρείες χημικών, πολυτελών ειδών, τουρισμού, ψυχαγωγίας και οι βιομηχανίες άμυνας θα χρειαστεί να περιμένουν περίπου ένα με δύο χρόνια για να εξισσοροπήσουν μετά την πανδημία.

Θα πρέπει να ενεργοποιήσουν φαντασία και ευελιξία για να προσφέρουν αυτές τις υπηρεσίες με άλλους τρόπος. Ο τουρισμός ήδη κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. Πολλές εταιρείες ήδη φαίνεται πως αντιλαμβάνονται ότι η επιβίωσή τους εξαρτάται από την επανίδρυσή τους στην οικονομία της ζωής.

Ως σήμερα στον τομέα υγείας παρέχονταν κυρίως υπηρεσίες με μικρή προοπτική αυξήσεως κερδών (που συνδέεται εξάλλου με αυξημένη παραγωγικότητα και την εκβιομηχανοποίηση των υπηρεσιών).

Σήμερα πλέον υπάρχουν επιχειρήσεις που αποδεικνύονται ικανές να εκπληρώσουν τους στόχους του.

Μια κραυγή αγωνίας διακρίνει το βιβλίο του για την μελλοντική γενιά:

Για να µην υποφέρουν τα παιδιά µας από την πανδηµία στα δέκα τους χρόνια, από τον αυταρχισµό στα είκοσί τους και την περιβαλλοντική καταστροφή στα τριάντα τους, πρέπει να κινηθούµε γρήγορα … Εάν δεν ενεργήσουµε τώρα προς όφελος όλων, δεν πρόκειται να υπάρξει προοπτική στο µέλλον.

Καμία χώρα δεν έχει εκφράσει ρητά την πρόθεσή της να επενδύσει σε αυτούς τους τομείς με δάνεια, δημόσια έργα και επενδύσεις καινοτομίας. Ωστόσο «τα πάντα εξαρτώνται από αυτό: Ήρθε η ώρα να περάσουμε από την οικονομία της επιβίωσης στην οικονομία της ζωής».

Πληροφορίες

Η οικονομία της ζωής – Προοπτική στο μέλλον

Ζακ Αταλί

Μετάφραση Άγγελος Φιλιππάτος

Αρ. σελίδων 256

13,95€