Πληθωρισμός, αμοιβές και σουπερμάρκετ

Η στήλη αυτή έχει συχνά υποστηρίξει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις που προέκυψαν το 2022 ακόμη κι αν δεν ήταν παροδικές (που σε μεγάλο βαθμό έκρινε ότι ήταν) δεν αντιμετωπίζονταν  αυξάνοντας το κόστος χρήματος. Προ ημερών υποστήριξε επίσης ότι η μεγάλη άνοδος στις τιμές τροφίμων στην Ελλάδα ήταν αδικαιολόγητη. Ως προς το πρώτο σκέλος, η εικόνα παραμένει θολή. Οι ευρύτερες εξελίξεις έχουν επιβεβαιώσει το δεύτερο σκέλος.

Καταρχάς είναι γεγονός ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή δείχνει κάμψη με ευρύτατη γεωγραφική κάλυψη. Στην Ε.Ε. η αύξηση του ήταν της τάξης του 8,5% έναντι αναμενόμενης 8,9%. Στις ΗΠΑ η πρόβλεψη για το 2023/4 είναι για αύξηση 2,9% έναντι αρχικής εκτίμησης για άνοδο ύψους 3,8%.

Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη δείχνει μία μη αναμενόμενη ανθεκτικότητα. Η επιβράδυνση είναι σαφής: για το 2023 το ΔΝΤ προβλέπει άνοδο 2,9% ενώ πριν από λίγους μήνες την εκτιμούσε στο 3,8%. Στην Ε.Ε. η αύξηση του ΑΕΠ από το 4ο τρίμηνο του 2021 στο 4ο του 2022 ήταν μόλις 1%. Υπάρχει κάμψη αλλά εξακολουθεί να μην είναι στα απαισιόδοξα επίπεδα που πολλοί αναμέναμε.

Παρά ταύτα, οι κεντρικοί τραπεζίτες εμμένουν στην άποψη ότι οι πληθωριστικές πιέσεις είναι πάντα παρούσες Όπως παρατηρεί ο Economist σε εκτεταμένο άρθρο του, το πρόβλημα εστιάζεται στις αυξήσεις μισθών. Το πρόβλημα και με αυτήν την ερμηνεία είναι ότι οι πιέσεις αυτές είναι επικεντρωμένες στις ΗΠΑ, Η.Β., Γαλλία, Καναδά και μερικώς στην Γερμανία. Οι αντιδράσεις, όμως, των κεντρικών τραπεζών αυτών των κρατών καθορίζουν την πορεία των παγκόσμιων αγορών. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, οι μισθοί έχουν αυξηθεί μόλις κατά 1,5% στο τελευταίο εξάμηνο, εξέλιξη που δεν υποστηρίζει την θέση ότι οι πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν.

Η φοβική εμμονή μπορεί εύκολα να ανατρέψει την ευνοϊκή ψυχολογία που τείνει να διαμορφωθεί. Μία νέα αύξηση επιτοκίων από την Fed και την ΕΚΤ θα επηρεάσει και πάλι αρνητικά στις αγορές με τις μετοχές να υποχωρούν και τα ομόλογα να κινούνται φυσικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το ερώτημα είναι έτσι διπλό: έχει εξαντληθεί η αρνητική επίπτωση των πρώτων αυξήσεων ή όχι; Υπάρχει το ενδεχόμενο μία νέα αύξηση να είναι η τελική πράξη σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, με τους  κεντρικούς τραπεζίτες να κάνουν το ένα λάθος μετά το άλλο;

Καθώς δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, η  εικόνα παραμένει  θολή.

Δεν είναι, όμως, και τόσο θολή στην Ελλάδα.

Στην Ευρώπη, από τα μέσα του 2022 η κάμψη των τιμών καλύπτει όλες τις κατηγορίες: ενέργεια, τρόφιμα, άλλα αγαθά, υπηρεσίες. Στην Ελλάδα, τα τρόφιμα έχουν εκτιναχτεί στα ύψη, σε σημείο που η κρατική ενίσχυση να φαίνεται ως κοροϊδία. Όπως είχε παρατηρήσει η στήλη (16/2) δεν υπάρχουν παράγοντες που να αιτιολογούν το 15% της ανόδου – σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Το πρόβλημα φαίνεται να εντοπίζεται στην ολιγωπολιακή αγορά των σουπερμάρκετ. Σε σύνολο τζίρου λιανικής πώλησης 62 δις. ευρώ ο συγκεκριμένος κλάδος καλύπτει το 27%, κατέχοντας έτσι σημαίνουσα θέση στην αγορά. Λόγω μεγέθους του είναι ουσιαστικά «προσδιοριστής τιμών» (price setter). Ο ανταγωνισμός από μικρά καταστήματα που παραμένουν ανοιχτά για πολλές ώρες είναι άνευ ουσίας, λόγω του χαμηλού μεγέθους των καταστημάτων αυτών και του τζίρου τους. Και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός περιορίζεται ουσιαστικά στις εκάστοτε προσφορές – που έτσι κι αλλιώς «πληρώνει» κατά κύριο λόγο η βιομηχανία τροφίμων.

Καλή η ελεύθερη οικονομία αλλά είναι κοινή η αναγνώριση ότι μερικές φορές οι αγορές δεν λειτουργούν με όρους ανταγωνισμού – τάση που έχει υπέρμετρα αυξηθεί με την έλευση του καπιταλισμού-καζίνο στα τελευταία τριάντα χρόνια. Στις ΗΠΑ, τα αντιμονοπωλιακά ένστικτα τώρα αρχίζουν να αναβιώνουν. ΣΕ αντίθεση με το παρελθόν, η Ευρώπη είναι τώρα αυτή που επιδεικνύει μεγαλύτερη ευαισθησία.

Στην Ελλάδα τι γίνεται;

Διαβάστε επίσης

Καραμανλής: Επιλογή τρόπου ζωής