Ο μύθος του επιτοκίου

Επανέρχομαι στο θέμα της αύξησης των επιτοκίων, διότι στην παρούσα οικονομική κατάσταση και κοινωνική δυναμική η εμμονή σε δοξασίες φέρει τους κινδύνους της ύφεσης που θα μετατραπεί εύκολα σε στασιμοπληθωρισμό και της περαιτέρω διεύρυνσης των ανισοτήτων, που θα οδηγήσει άμεσα σε νέα έξαρση του λαϊκισμού.

Αφορμή δίνεται από την θέση του νέου προέδρου της Bundesbank, του Joachim Nagel που αντικατέστησε τον Jens Weidman – το ένα γεράκι διαδέχτηκε το άλλο. Πιστός στην Γερμανική παράδοση, ο Nagel θέλει να επιστρέψει η σφιχτή νομισματική πολιτική – δηλαδή οι κεντρικές τράπεζες να ξεκινήσουν έναν κύκλο σταδιακής αύξησης του επιτοκίου. Ο φόβος του πληθωρισμού έχει κυριεύσει όλους εκείνους τους οικονομολόγους που εμπίπτουν στην παρατήρηση του J.M. Keynes, “Η δυσκολία δεν εστιάζεται τόσο στην ανάπτυξη νέων ιδεών, όσο στην εγκατάλειψη των παλαιών.»

Καταρχάς θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι ακόμη και στις ΗΠΑ, όπου η ταχύτερη ανάπτυξη έχει φέρει υψηλότερο πληθωρισμό απ’ ότι στην Ευρώπη, οι πληθωριστικές προσδοκίες είναι περιορισμένες. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι η διαφορά απόδοσης ανάμεσα στα ομόλογα που δεν συνδέονται με τον πληθωρισμό και αυτά που συνδέονται (inflationary indexed bonds) είναι εξαιρετικά μικρή.

Επομένως, ο μεγάλος φόβος των Γερμανών και λοιπών μονεταριστών ότι η προσδοκία των αγορών πως θα έρθει πληθωρισμός, αυτοεκπληρώνεται, δεν φαίνεται να ισχύει.

Αλλά, ας δούμε τα αίτια του πληθωρισμού.

Ένα από τα κύρια αίτια είναι η άνοδος της τιμής της ενέργειας. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους κυρίως: πρώτος, γιατί παίζεται ένα γεωπολιτικό παιγνίδι για μεγάλους παίκτες. Και, ο δεύτερος, διότι οι ιδιοκτήτες των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου θέλουν να αποκομίσουν τα μεγαλύτερα δυνατόν κέρδη, γνωρίζοντας ότι σταδιακά η χρήση τους θα περιοριστεί.

Ερώτημα: αν αυξηθούν τα επιτόκια θα επηρεαστεί το γεωπολιτικό παιγνίδι ή θα σταματήσει το κυνηγητό του κέρδους από τους κατόχους των ορυκτών καυσίμων;

Ένα δεύτερο αίτιο για τον πληθωρισμό είναι η παγκόσμια έλλειψη μικροεπεξεργαστών (chips). Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές σήμερα στα αυτοκίνητα, αλλά αναμένεται σύντομα να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα. Το αποτέλεσμα είναι η άνοδος των τιμών.

Ερώτημα: αν αυξηθούν τα επιτόκια θα αυξηθεί η παραγωγή των chips;

Τρίτο αίτιο είναι η αναστάτωση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Εδώ η αναφορά είναι στην παραγωγή, συναρμολόγηση και διανομή. Η πανδημία έφερε τεράστια αναστάτωση, ιδιαίτερα επειδή οι εταιρείες λειτουργούσαν με την μέθοδο του just-in-time inventory. Με άλλα λόγια τα αποθέματα διατηρούνται σε ελάχιστο όγκο και η συνολική εφοδιαστική αλυσίδα λειτουργεί στην βάση ότι όλα τα απαραίτητα εφόδια θα είναι στην κατάλληλη θέση, στην  αναγκαία στιγμή και στην απαραίτητη ποσότητα.

Είναι σαφές ότι ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να λειτουργήσει άριστα όταν δεν υπάρχουν συστημικά προβλήματα. Όταν υπάρξουν, όμως, το σύστημα περίπου καταρρέει και – το κυριότερο—χρειάζεται χρόνο για να ξαναβρεί την ισορροπία του.

Ερώτημα: αν αυξηθούν τα επιτόκια θα αποκατασταθεί η αποτελεσματικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων;

Το θέμα της ομαλής λειτουργίας αυτών των αλυσίδων περιπλέκεται διότι αρκετά κράτη έχουν στραφεί στην ενίσχυση της εθνικής παραγωγής σε ορισμένα αγαθά που κρίνονται πλέον κρίσιμα για την εθνική ασφάλεια. Αυτή η γεωγραφική μετατόπιση πόρων δημιουργεί προσωρινές ελλείψεις – οπότε και αυξήσεις στις τιμές.

Ερώτημα: αν αυξηθούν τα επιτόκια θα αλλάξει η ροπή προς τον οικονομικό εθνικισμό;

Τελευταίο και σημαντικό αίτιο: η πανδημία έκανε πολλούς πολίτες να επανεξετάσουν την ζωή τους—τις πράξεις τους, τις δουλειές τους, τους στόχους τους, τις προσδοκίες του. Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μία υπαρξιακή κρίση, η οποία έφερε αναστάτωση στην αγορά εργασίας. Παρά ταύτα, όπως ήδη ανέφερα χθες, δεν παρατηρείται έντονη πίεση για αύξηση μισθών.

Ερώτημα: η αύξηση των επιτοκίων θα έχει καθοριστική επήρεια στην υπαρξιακή κρίση που περνούν πολλοί εργαζόμενοι;

Θα υποστήριζα ότι το θέμα είναι απλό: ο πληθωρισμός οφείλεται σε πραγματικά πολιτικά, τεχνικά και άλλα γεγονότα που επηρεάζουν την παραγωγή. Ως ένα βαθμό, οι αγορές αντιδρούν ως οφείλουν: στην έλλειψη ανταποκρίνεται η τιμή. Από εκεί και πέρα, η σχέση των αιτίων του τωρινού πληθωρισμού με το επιτόκιο είναι περίπου ανύπαρκτη.

Το τελευταίο ερώτημα είναι αν οι μεγαλόσχημοι οικονομικοί ιθύνοντες έγκαιρα θα το κατανοήσουν ή αν θα μας σύρουν σε μία πολιτικά επικίνδυνη και οικονομικά αχρείαστη ύφεση πριν το συνειδητοποιήσουν.
Αν κι αυτό!

Διαβάστε επίσης

Τα στοχευμένα μέτρα είναι πράγματι η ορθή πολιτική