Ο Cameron είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου στο ζήτημα της ενωμένης ΕΕ

To βλέμμα του David Cameron στα γρήγορα ραντεβού με τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει μία μεταφυσική χροιά.Την ώρα που ο ηγέτης απειλεί με διαζύγιο με το Brexit διαπραγματεύεται την ίδια στιγμή τους όρους του προγαμιαίου συμβολαίου.Την περασμένη Παρασκευή, έπρεπε να χαμογελά μπροστά στην κάμερα με τον Jean-Claude Juncker, τον οποίο προσπάθησε να μπλοκάρει από το να γίνει πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπης και μετά τον Martin Schulz,τον πρόεδρο του ευρωκοινοβουλίου, τον οποίο έχει – ουκ ολίγες φορές- απαξιώσει.Οι ειρωνείες φέρνουν και άλλες ειρωνείες.Η επίσκεψη του προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λονδίνο, Donald Tusk, πρέπει να ήρθε στον πρωθυπουργό της Βρετανίας ως ευλογία..

Γιατί αυτή η επίσκεψη ήταν το τέλειο πρόσχημα για να μην πει ο Cameron πολλά για τη σχέση Βρετανίας – ΕΕ.Το μόνο που είπαν είναι ότι η Βρετανία είναι μέρος της ΕΕ, αλλά δεν βρίσκεται στην καρδιά της.H φράση « στην καρδιά της Ευρώπης» έχασε την αξία της με τα χρόνια από διαφορετικούς Βρετανούς πρωθυπουργούς.Ο John Major πήρε τη σκυτάλη από τη Margaret Thatcher στα τέλη του 90 και δεσμεύθηκε να βάλει τη Βρετανία στην καρδιά της Ευρώπης. Ο προκάτοχός του Tony Blair υποσχέθηκε να κάνει ακριβώς το ίδιο.Αλλά και ο William Hague, το 2010 ως υπουργός εξωτερικών του Cameron, είπε και αυτός ότι θα έβαζε τη Βρετανία στην καρδιά της Ευρώπης( αυτό αποτελούσε και το περιεχόμενο ενός σχεδίου για να στείλει η Βρετανία περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους στις Βρυξέλλες, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε, πιθανότατα επειδή οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είχαν καμία όρεξη να αυτοκτονήσουν επαγγελματικά).

Αφήνοντας στην άκρη τις προσδοκίες που μπορεί να ήταν ή να μην ήταν ειλικρινείς , όλοι συμφωνούν ότι οι Βρετανοί ποτέ δεν ήταν στην καρδιά της Ευρώπης , ούτε καν από το 1945. Το πιο δύσκολο ερώτημα , όμως, για να απαντήσει κανείς είναι: Aν δεν είναι οι Βρετανοί, ποιοι άλλοι βρίσκονται στην καρδιά της Ευρώπης;

Η απάντηση θα μπορούσε να είναι προφανής: Γερμανία και Γαλλία ανοίγουν το δρόμο, μαζί με τις άλλες ιδρυτικές χώρες της ΕΕ- Ιταλία και Κάτω Χώρες- και δίνουν το βηματισμό.Ορισμένοι θα πρόσθεταν και την Ιρλανδία, που μπήκε στην ΕΕ το 1973 και ίσως την Ισπανία και την Πορτογαλία( Και με μία διαφορετική προσέγγιση θα μπορούσαμε να προσθέσουμε τις Σκανδιναβικές χώρες εκτός της Νορβηγίας και την Αυστρία που διατήρησαν τις αποστάσεις τους.Πολλοί σκέφτηκαν ακόμα και την Ελλάδα στην καρδιά της Ευρώπης)

Κάποτε ο πρόεδρος της Γαλλίας, Jacques Chirac, και πιο συγκεκριμένα το 2003 είπε ότι οι χώρες που ήταν έτοιμες να γίνουν μέλη της ΕΕ αλλά είχαν τολμήσει να ασκήσουν κριτική στην επικείμενη επέμβαση της Δύσης στο Ιράκ, « δεν είχαν αρμόζουσα συμπεριφορά και έχασαν την ευκαιρία που τους δόθηκε να κλείσουν το στόμα τους»

Από τότε αυτές οι βεβαιότητες εξαφανίστηκαν. Το να επιδιώκεις και επιτυγχάνεις την αφοσίωση ενός κράτους – μέλους είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα πλέον ακόμα και για τα ιδρυτικά μέλη. Αδιαμφισβήτη αφοσίωση στα ιδεώδη της ΕΕ μπορεί να βρει κανείς στις Κάτω Χώρες.Η Ολλανδική κυβέρνηση -ενστικτωδώς περισσότερο- είναι υπέρ της όποιας απόφασης της ΕΕ , αλλά τώρα τελευταία δείχνει την τάση να εκφράζει καυστική κριτική, κατηγορώντας τις Βρυξέλλες για απροκάλυπτες παρεμβάσεις.

Ο Matteo Renzi  τα τελευταία δύο χρόνια είναι πρωθυπουργός της Ιταλίας(ένα ομολογουμένως μεγάλο χρονικό διάστημα για τα ιταλικά standards) αλλά έχει επικρίνει πολλές φορές τη στάση της ΕΕ .Δε σημαίνει όμως ότι οι Ιταλοί πολιτικοί έχουν ως παράδοση να δείχνουν πυγμή απέναντι στις Βρυξέλλες, όπως έκαναν και οι προκάτοχοί του. Μπορεί, δηλαδή ο  Silvio Berlusconi να  ήταν νωχελικός και ύπουλος αλλά την ίδια στιγμή  ο Romano Prodi και ο  Mario Monti ήταν αφοσιωμένοι υποστηρικτές της ΕΕ. Ο Renzi  είναι πολύ πιο μαχητικός. Επιπροσθέτως, φέρνει μπροστά πρώτα την εθνική  πολιτική και πιστεύει ότι η αντιπαράθεση με τις Βρυξέλλες θα τον βοηθήσει στην εσωτερική πολιτική αρένα.

Πρόσφατα , μάλιστα, αντικατέστησε τον μόνιμο Ιταλό αντιπρόσωπο της ΕΕ ( επειδή ήταν πολύ μαλακός) , πάνω στο ζήτημα της απόφασης της ΕΕ να χρηματοδοτήσει την Τουρκία για να αναχαιτίσει την ακατάπαυστη προσφυγική ροή από τη Συρία, με το επιχείρημα ότι έτσι θα σταματήσει και η πίεση προς τα κράτη- μέλη να δεχτούν πρόσφυγες. Οι αντιρρήσεις της Ιταλίας δεν είχαν να κάνουν με την πρόταση για το προσφυγικό, στην πραγματικότητα ο Renzi ήταν υπέρ της βοήθειας που μπορούσε να δώσει η Ιταλία στην  ΕΕ. Απλά ο Ιταλός πρωθυπουργός χρησιμοποιεί το χαρτί της Τουρκίας για να εξασφαλίσει υποχωρήσεις,  στα δικά του οικονομικά θέματα, από τη Γερμανία και την Commission.

Tην περασμένη εβδομάδα, ο Renzi δήλωσε ότι εξασφάλισε την συμφωνία της Angela Merkel για μεγαλύτερη ευελιξία στην υιοθέτηση  σκληρών δημοσιονομικών μέτρων για την αναδιάρθρωση των οικονομικών της χώρας.Πολλοί αμφιβάλλουν ότι η Γερμανίδα καγκελάριος δεσμεύτηκε σε τέτοιες υποχωρήσεις και οι πιο απαισιόδοξοι υπενθυμίζουν ότι ο Ιταλός πρωθυπουργός θα έπρεπε να είχε ήδη διδαχθεί από την εμπειρία, την «αξία» της συμμετοχής της ΕΕ στην  ομηρίας ενός κράτους – μέλους .

Οι αντιρρήσεις της Ιταλίας δεν είχαν να κάνουν με την πρόταση για το προσφυγικό, στην πραγματικότητα ο Renzi ήταν υπέρ της βοήθειας που μπορούσε να δώσει η Ιταλία στην  ΕΕ. Απλά ο Ιταλός πρωθυπουργός χρησιμοποιεί το χαρτί της Τουρκίας για να εξασφαλίσει υποχωρήσεις,  στα δικά του οικονομικά θέματα, από τη Γερμανία και την Commission.

Λιγότερο προφανές αλλά περισσότερο αποσταθεροποιητικό είναι ότι η Γερμανία, κουνάει πολύ το πλοίο, επίσης.Ο Wolfgang Schäuble, ο τσάρος της γερμανικής οικονομικής πολιτικής, αμφισβητεί τον προϋπολογισμό της ΕΕ, με τέτοιο τρόπο κλονίζονται και οι σταθερές πολλών κρατών για τους λόγους που μπήκαν , από την αρχή , στην ΕΕ. Η γραμμή Schäuble είναι ότι η προσφυγική κρίση επιτείνει την ανάγκη να αναθεωρηθεί ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός.

Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών είναι υπέρ της ΕΕ, αλλά βλέπει την προσφυγική κρίση , ως το τέλειο άλλοθι για να αλλάξει το παιχνίδι, τόσο για τη Γερμανία όσο και για την ΕΕ. Ο άνδρας , που ήταν πάντα το δεξί χέρι του Helmut Kohl, στα τέλη του  1980s, όταν η  Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και ήταν παρών όταν υπεγράφη η Ένωση των δύο Γερμανιών, το 1990.Για εκείνον, όπως ακριβώς η Δυτική Γερμανία έπρεπε να αφομοιώσει το σοκ της Ένωσης το 90, έτσι και η Γερμανία με την ΕΕ πρέπει να βρουν τρόπους να απορροφήσουν τους κραδασμούς της προσφυγικής κρίσης.

Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών είναι υπέρ της ΕΕ, αλλά βλέπει την προσφυγική κρίση , ως το τέλειο άλλοθι για να αλλάξει το παιχνίδι, τόσο για τη Γερμανία όσο και για την ΕΕ.

Εκτιμά ότι τα λεφτά της ΕΕ πρέπει να ξοδεύονται μόνο σε αυτά που τα κράτη- μέλη κάνουν μαζί.Δεν πρέπει να υποκαθιστούν , δηλαδή, ό,τι ένα κράτος μπορεί να κάνει μόνο του.Μέσα σε αυτά που μπορούν να κάνουν όλα τα κράτη – μέλη μαζί είναι έλεγχοι στα σύνορα , οι πολιτικές περιβάλλοντος και ενέργειας αλλά και η εξωτερική πολιτική. Οι αγροτικές καλλιέργειες και οι δαπάνες συνοχής δεν περιλαμβάνονται στη λίστα του “μαζί”.

Επιπροσθέτως, για να κάνει τη θεραπεία ακόμα πιο δυσάρεστη , ο  Schäuble δήλωσε ότι θέλει αποδείξεις ότι τα κράτη – μέλη ακολουθούν σφιχτή οικονομική πολιτική και μεταρρυθμίσεις

«Για να είμαι απολύτως ειλικρινής» είπε σε ομιλία του τον περασμένο Σεπτέμβριο « προτείνω να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα που δαπανώνται για την πολιτική συνοχή και μέρος του αγροτικού προϋπολογισμού για να ενισχυθούν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών – μελών. Τα εθνικά προγράμματα θα πρέπει συστηματικά να αποσκοπούν στην εφαρμογή των ειδικών, ανά χώρα, συστάσεων. Η Επιτροπή πρέπει να κάνει αυτό ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση των εθνικών προγραμμάτων “.

Ισχυρίζεται ότι σε επόμενο κύκλο δαπανών της ΕΕ  (2021 και μετά), θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία σχετικά με το πού θα εκχωρηθούν οι δαπάνες – και κατ επέκταση σημαντική μείωση των δαπανών για τις «παραδοσιακές» περιοχές.

Άλλο ένα αξιοσημείωτο στην ομιλία του Ιανουαρίου είναι προειδοποίηση ότι μπορεί να είναι απαραίτητο να απομακρυνθούμε από την ενότητα και την ομοφωνία της ΕΕ: ​​«Δεν πρέπει να σταματήσουμε να αναζητούμε καινοτόμες λύσεις. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα πρέπει να συγκεντρωθεί ένας συνασπισμό των προθύμων. Ένας συνασπισμός που θα  είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα πιο επείγοντα προβλήματα. “

Για ορισμένους είναι παρήγορο ότι ο Schäuble βαίνει προς το τέλος της πολιτικής του καριέρας και δεν θα είναι παρών στην πολιτική σκηνή του 2021.Θα είναι όμως άλλοι. Κυρίως όσοι κάθονται γύρω στα τραπέζια του eurogroup , οι οποίοι έχουν από καιρό αντιληφθεί τις ριζικές αλλαγές στο γερμανικό τρόπο σκέψης.

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι μεγάλες χώρες δεν μπορούν να έχουν πολιτική συνοχή και στάση απέναντι στην ΕΕ.Η Γερμανία και η Ιταλία ταρακουνούν το πλοίο για πολύ διαφορετικούς λόγους.Η Γαλλία, υπό τον François Hollande είναι απασχολημένη με δικά της εσωτερικά ζητήματα και τον αγώνα της να βελτιώσει τα οικονομικά της στοιχεία.

Η Ισπανία έχει παραλύσει μετά τις εκλογές που έδωσαν ένα ασαφές αποτέλεσμα.Η Πολωνία εξέλεξε μία πολύ ακραία συντηρητική κυβέρνηση που ήρθε αμέσως σε αντιπαράθεση με την ΕΕ για ζητήματα δημοκρατίας και εφαρμογής των νόμων.

Εάν , λοιπόν, το κονκλάβιο της ΕΕ με όλους αυτούς τους προέδρους -που είδε στα γρήγορα ο Cameron -αναρωτηθεί ποιες χώρες, αυτή τη στιγμή μπορούν να δείξουν απόλυτη αφοσίωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πόσο μακριά πιστεύετε πως θα φτάσει η λίστα των χωρών που θα επέλεγε πέρα από το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία και ίσως τις χώρες της Βαλτικής;

Αυτή η κατάσταση περιπλέκει ακόμα περισσότερο τη σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ. Υπάρχουν πολλά κράτη – μέλη που είναι πολύ δυσαρεστημένα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό το διάστημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να βοηθήσει τον Cameron. To αντίθετο, μάλιστα, συμβαίνει διότι αυτοί που διαπραγματεύονται μαζί του όπως Tusk, Juncker  και Angela Merkel είναι πολύ λιγότερο βέβαιοι για τα ποια είναι τα ανταλλάγματα που θα τους συμφέρουν στην παρούσα φάση.Άρα είναι πολύ λιγότερο πρόθυμοι να κάνουν παραχωρήσεις για να μην αφήσουν τη Βρετανία να εγκαταλείψει την Ένωση.Ο φόβος διαβρώνει τη γενναιοδωρία.

Ο πειρασμός, για τις επόμενες εβδομάδες, είναι μήπως συμβεί κάποιο σκηνικό στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Βρετανίας , που μπορεί να οδηγήσει σε παράλογη συμπεριφορά μεταξύ της γηραιάς Αλβιώνας και της ΕΕ, με σκοπό να υπάρξει σοβαρός λόγος για την αμετάκλητη ρήξη στις σχέσεις τους.

Αλλά όσο οι διαπραγματεύσεις θα προχωρούν, θα πρέπει να παρατηρούμε παράλληλα και την πορεία των σχέσεων των υπολοίπων χωρών με τα μεγαλύτερα κράτη – μέλη. Όταν ο Cameron θα ζητήσει εξαίρεση από οποιαδήποτε όραμα για ακόμα «πιο κλειστή ΕΕ,» θα γίνεται όλο και περισσότερο ειρωνικός.