Η εύθραυστη ανάπτυξη και η κανονικότητα της ανισότητας

Ήταν, και είναι, πολλές οι προειδοποιήσεις για την ανθεκτικότητα του κορονοϊού και την αδυναμία της ανθρώπινης ψυχολογίας.

Ο εγκλεισμός σε συνδυασμό με την οικονομική κατάρρευση δημιουργεί αίσθημα πανικού.

Οι κυβερνήσεις, που έχουν το πρόσθετο άγχος της πολιτικής επιβίωσης δεν κωφεύουν. Εξ’ ου και η βιασύνη όλων να υιοθετήσουν μέτρα που σηματοδοτούν την επιστροφή στην κανονικότητα.

Προκύπτουν έτσι δύο ερωτήματα που αναφέρονται σε αντίστοιχα προβλήματα: αν είναι απαραίτητη η βιασύνη κι αν θέλουμε να επιστρέψουμε εκεί που ήμασταν;

Μετά τον καταιγισμό των ενισχύσεων, η πολιτική εξουσία είναι τώρα έτοιμη να υποχωρήσει μπροστά στην οικονομική πραγματικότητα. Οπότε το άνοιγμα της παγκόσμιας οικονομίας με τον φερετζέ του εμβολιασμού.

Η αναφορά δεν είναι στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων – το αντίθετο μάλιστα. Είναι στο γεγονός ότι όσο μένει εκτός εμβολιασμού μία μεγάλη πληθυσμιακή μάζα, οι μεταλλάξεις θα συνεχίζονται και – σε αντίθεση με τα μέχρι σήμερα πιστεύω της ιατρικής επιστήμης – ο συγκεκριμένος ιός αποφάσισε να μας εκπλήξει: η κάθε μετάλλαξη του τον καθιστά πιο επικίνδυνο.

Είναι ορατή, πλέον, η πιθανότητα ενός τέταρτου κύματος, οπότε –μέχρι να αποφασίσουν οι «μεγάλοι» να σοβαρευτούν και να αντιμετωπίσουν τον covid-19 ως ένα παγκόσμιο πρόβλημα που επιδέχεται μόνο παγκόσμια λύση — η κατάσταση θα εξελίσσεται σε δρόμο ταχύτητας μεταξύ του κορονοϊού και των εμβολίων.

Είναι σαφές ότι με τις συνθήκες αυτές η όποια πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη, η όποια ανάπτυξη είναι εγγενώς εύθραυστη,

Τα σημάδια, βέβαια, είναι ήδη εδώ.

Από την μία πλευρά η μετάλλαξη Δέλτα, η ανάγκη να επιβεβαιωθεί ότι τα υπάρχοντα εμβόλια είναι ικανά να την αντιμετωπίσουν, ο αγώνας να πεισθούν οι… σεληνιασμένοι να εμβολιαστούν.

Από την άλλη η γεωπολιτική αναταραχή σε συνδυασμό με την άνοδο του οικονομικού εθνικισμού, οι αναστατώσεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες, τα πρώτα σημάδια πληθωρισμού, η προοπτική αύξησης των επιτοκίων και απόσυρσης των μέτρων στήριξης, το τεράστιο χρέος που έχει δημιουργηθεί.

Ποιο είναι, όμως, το παρελθόν που μας στέρησε ο κορονοϊός και πόσο πραγματικά μας συμφέρει να επιστρέψουμε σ’ αυτό;

Δυστυχώς, τα τελευταία 30 χρόνια δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στις χρυσές εποχές της ιστορίας: οι τοπικοί πόλεμοι αυξήθηκαν, η τρομοκρατία εξαπλώθηκε, το κλίμα άρχιζε να αλλάζει, οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι, οι πλούσιοι πλουσιότεροι, η προβλεψημότητα αποδείχθηκε όνειρο θερινής νυκτός – όπως και η θεωρία για την λογική της αγοράς και για το πάντα λογικό ανθρώπινο ον.

Το αποτέλεσμα της αύξησης των ανισοτήτων ήταν η άνοδος του εξτρεμισμού πάσης μορφής σε συνδυασμό με την επικράτηση των θεωριών συνομωσίας – κυρίως χάρις στα φερέφωνα μεγάφωνα των κοινωνικών δικτύων.

Το παρελθόν που ο κορονοϊός μας έκανε προσωρινά να ξεχάσουμε – και το οποίο βέβαια, δεν σταμάτησε να υπάρχει – είναι γεμάτο μιζέρια, αίμα και θυσίες. Είναι ένα παρελθόν για το οποίο θα έπρεπε να ντρεπόμαστε. Τόσο σύντομα μετά τα γκέτο των Ναζί, ανεχτήκαμε να σηκωθούν νέα πανίσχυρα οικονομικά γκέτο, διότι η οικονομία σταμάτησε να έχει σχέση με την πολιτική και την κοινωνία και έγινε μέσο στα χέρια μίας μικρής μειοψηφίας που θυσιάζει τα πάντα στο όνομα του κέρδους του επόμενου τριμήνου.

Το βιβλίο του Frantz Fanon “The Wretched of the Earth” είναι σήμερα πιο επίκαιρο από το 1961 που γράφτηκε, ως προς την λογική της απελπισίας.

Δεν υπάρχει, βέβαια, αμφιβολία ότι πολλές κυβερνήσεις έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και αντιδρούν.

Η στροφή στην πράσινη ανάπτυξη, στον ψηφιακό μετασχηματισμό, στην τόνωση ορισμένων κοινωνικών δομών είναι ορθή και επαινετή.

Δεν επαρκεί, όμως.

Ο πραγματικός ταύρος που πρέπει να αρπαχτεί από τα κέρατα είναι ελεύθερος και αλωνίζει. Είναι ο καπιταλισμός-καζίνο, που αδιαφορεί αν στο κυνηγητό του άμεσου κέρδους καταστρέφεται η αξία της οικονομίας.

Είναι ένα ουσιαστικά ανέλεγκτο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που γεννήθηκε με την κατάργηση της διάκρισης μεταξύ της εμπορικής και της επενδυτικής τραπεζικής δράσης και γιγαντώθηκε τόσο ώστε να μπορεί να εκβιάζει κυβερνήσεις – όπως συνέβη το 2008/9.

Οι ανισότητες που έχουν περάσει πλέον στα θεμέλια της κοινωνίας δεν θα αντιμετωπιστούν αν το κράτος δεν επιβάλει νέους κανόνες ηθικής στις επιχειρήσεις με βάση την δημιουργία αξίας κι αν οι ίδιες οι επιχειρήσεις δεν τους αποδεχτούν — ταυτόχρονα, εγκαινιάζοντας μία νέα περίοδο συνεργασίας με το κράτος ώστε μαζί να κτίσουν ξανά την οικονομία.

Διαφορετικά ο εξτρεμισμός θα γνωρίσει νέες δόξες.