Η αναγκαία μεταρρύθμιση του επιχειρηματικού κόσμου

«Συγκεκριμένα, την αναθεωρημένη Πολιτική Αποδοχών καταψήφισε το 36,91% των παρισταμένων μετόχων, ποσοστό στο οποίο όπως όλα δείχνουν θα πρέπει να περιλαμβάνει και fund που κατέχουν ισχυρές θέσεις στην εταιρεία.»

Αυτή η φράση είναι από το χθεσινό ρεπορτάζ του συναδέλφου Γιώργου Μανέττα, στο mononews που κάλυψε θέματα της γενικής συνέλευσης της εταιρείας «Σαράντης». Την παραθέτω διότι είναι ένα πρώτο δείγμα, μικρό αλλά απόλυτα αντιπροσωπευτικό, της μεγάλης μάχης που θα ξεσπάσει στους κόλπους του επιχειρηματικού κόσμου μετά το τέλος της πανδημίας. Μάχης, στην οποία συμμέτοχος θα είναι και το σύγχρονο κράτος – ή έμφαση στη λέξη «σύγχρονο».

Αποτελεί, πλέον κοινό τόπο, το γεγονός ότι με την σημερινή μορφή του, το καπιταλιστικό σύστημα οδηγεί στην μεγάλη αύξηση των ανισοτήτων, υποσκάπτοντας έτσι  την κοινωνική συνοχή, υπονομεύοντας την πολιτική σταθερότητα. Είναι σύστημα με μοναδικό στόχο την αύξηση των βραχυχρόνιων κερδών. Δεν ενθαρρύνει τις επενδύσεις, δεν παράγει αξία, ενθαρρύνει τις φούσκες, αδιαφορεί για τον άνθρωπο, για το μέλλον.

Είναι η γενεσιουργός αιτία της μεγάλης πλειοψηφίας των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλες οι κοινωνίες σήμερα: τον δεξιό και αριστερό λαϊκισμό, τις κοινωνικές συγκρούσεις, τις μεταναστευτικές ροές, την ανατροπή του συστήματος αξιών που δημιούργησε τον σύγχρονο κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή, η ψηφιοποίηση δεν τα δημιουργούν –τα επιτείνουν.

Ο καπιταλισμός αυτής της περιόδου (1990-2020) αποτελεί διεφθαρμένη εκδοχή ενός συστήματος που για 30 χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφερε οικονομική ευημερία, κοινωνική ανάπτυξη και ειρήνη. Αν αυτό το συγκεκριμένο νέο μοντέλο δεν εγκαταλειφθεί, τότε κινδυνεύει η δημοκρατία.

Η αλλαγή απαιτεί δύο σημαντικές εξελίξεις: την συνεργασία του ιδιωτικού τομέα και του κράτους και την υιοθέτηση νέου επιχειρηματικού ήθους από τις επιχειρήσεις. Τα προβλήματα είναι πολύ μεγάλα, η ευθύνη βαρύνει και τις δύο πλευρές. Χωρίς κοινή στοχοθέτηση και πράξη, λύση δεν υπάρχει.

Η συνεργασία των δύο μεγάλων παικτών του συστήματος είναι απαραίτητη προϋπόθεση—αλλά όχι και ικανή. Η μεγάλη επανάσταση πρέπει να γίνει στον ιδιωτικό τομέα. Ψήγματα υπάρχουν ήδη: η έμφαση που δίνουν αρκετές εταιρίες  στην κοινωνική τους ευθύνη, η υιοθέτηση πολιτικών μείωσης του αποτυπώματος του άνθρακα, η στροφή ορισμένων χρηματοπιστωτικών οργανισμών στις λεγόμενες πράσινες επενδύσεις, η αναγνώριση της σημασίας των 16 στόχων του ΟΗΕ για την βιώσιμη ανάπτυξη.

Η αλλαγή του μοντέλου απαιτεί πολύ πιο ενεργές, συνεπείς και μακρόχρονες πολιτικές όμως. Όπως αυτές που υιοθετούν οι αδελφοί Σαράντη και στις οποίες αντιδρούν οι μέτοχοι. Ίσως και οι μικρομέτοχοι αλλά, κυρίως, τα μεγάλα funds.

Σε γενικές γραμμές, τρεις είναι οι κρίσιμες προϋποθέσεις σε επίπεδο επιχειρηματικής φιλοσοφίας και συμπεριφοράς για να εγκαταλειφθεί το τραγικό πρότυπο του καπιταλισμού-καζίνο:

-Η δημιουργία αξίας που η εταιρεία να μοιράζεται με την κοινωνία—γεγονός που συνεπάγεται εγκατάλειψη του στόχου της μεγιστοποίησης των βραχυχρόνιων κερδών.

-Η εμφύσηση στην επιχείρηση της έννοιας της αποστολής, ότι αυτός είναι ο στόχος της και ο σκοπός της.

-Η παραδοχή της ανάγκης της συνεργασίας με τον δημόσιο και κρατικό τομέα—γεγονός που σημαίνει ότι δύο διαφορετικές λειτουργικές διαδικασίες θα πρέπει να βρουν τρόπο να συνεργαστούν.

Σε πρακτικό επίπεδο, όμως, η αλλαγή προϋποθέτει ότι το σημερινό μικροκλίμα όπου οργανισμοί όπως η EBRD δίνουν προτεραιότητα στις πράσινες επενδύσεις ή/και στις επενδύσεις που έχουν υιοθετήσει τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, θα γίνει μαζικό κίνημα και υποχρεωτική επενδυτική διάσταση. Η έμφαση δεν μπορεί να περιορίζεται στην πράσινη ανάπτυξη αλλά οφείλει να καλύπτει εταιρικές δράσεις με θετική επίπτωση σε όλα τα μεγάλα θέματα: την κλιματική αλλαγή, την εισοδηματική ανισότητα, την έκταση και ποιότητα του κοινωνικού κράτους, την κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών.

Υπάρχει πάντα ο ορατός – κι ήδη υπαρκτός— κίνδυνος, αυτή η αλλαγή να είναι σε μεγάλο βαθμό στα λόγια. Να γίνονται μικρά και περιορισμένα πράγματα και να μεγεθύνονται με το μεγάφωνο των δημοσίων σχέσεων. Μεγάλη εταιρεία λιανικού εμπορίου στην Αγγλία, διαφημίζει την μάχη που δίνει για να μειώσει τις εκπομπές CO2. To 2019^, η ζημιά που έκανε στο περιβάλλον με τις εκπομπές της ήταν της τάξης των $30 εκατ. Το καθαρό, πριν τους φόρους, κέρδος της ήταν της τάξης των $700 εκατ.

Η απάντηση είναι ότι σταδιακά όλες οι επιχειρήσεις θα οφείλουν να υιοθετήσουν λογιστικές αρχές που να ενσωματώνουν όλες τις εξωτερικές οικονομίες που απολαμβάνουν αλλά και όλες τις εξωτερικές αρνητικές (diseconomies) που δημιουργούν.

Ο σημερινός καπιταλισμός δημιουργεί ολιγοπώλια, εντείνει την ανεργία και υποθηκεύει το αύριο. Κύρια ευθύνη φέρνει η παγκοσμιοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η μεταρρύθμιση οφείλει να αρχίσει από εκεί.