Το «πέτσινο» χρήμα των 30 τρισ., ο κίνδυνος του «φαύλου κύκλου» και πόση είναι η αξία όλων των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούν σε ευρώ

Δεν είναι μόνο η βία όπως έλεγε ο  Κάρολος Μαρξ. Ακόμη και η ανάγκη μπορεί να γίνει… μαμή της Ιστορίας – της οικονομικής τουλάχιστον.

Στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, υπολογίζεται ότι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου έριξαν περίπου 15 τρισ. για να αποσοβήσουν τα χειρότερα. Εξ αυτών γύρω στα 8 τρισ. «έβαλε στο τραπέζι η Αμερική, άλλα 4 τρισ. η Ευρώπη και τα υπόλοιπα η Ιαπωνία και η Μεγάλη Βρετανία κατά κύριο λόγο. Καθώς όλο αυτό το χρήμα αποτέλεσε μια έκτακτη παροχή, ήταν στην ουσία «ακάλυπτο» και «πέτσινο» κατά την οικονομική αργκό. Όχι γιατί δεν κάνει τη δουλειά του, αλλά γιατί δεν αντιστοιχίζεται στα πραγματικά δεδομένα της αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας, όπως αυτή εκφράζεται από το  ΑΕΠ.

Στη σημερινή πραγματικότητα της φονικής πανδημίας και κάτω από την αδήριτη ανάγκη να κρατηθούν όρθιες οι οικονομίες, οι κεντρικές τράπεζες ξαναπήραν το όπλο τους. Ρίχνοντας εκ νέου χρήμα στις αγορές, το ύψος του οποίου ακόμη δεν μπορεί να προδικαστεί που θα φτάσει. Το σίγουρο είναι ότι κι αυτό θα είναι «πέτσινο» αφού πρόκειται για άλλη μια έκτακτη χρηματική «αιμοδοσία». Με στόχο να ξαναπάρει μπροστά η μηχανή της ανάπτυξης και να απομακρυνθούν το γρηγορότερο δυνατόν οι οικονομίες από το εφιαλτικό σφιχταγκάλιασμα με τη βαθιά ύφεση.

Έως τώρα οι ΗΠΑ έχουν πεί ότι θα διαθέσουν 2,3 τρισ., αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο να ρίξουν κι άλλα 4 τρίς αν το απαιτήσουν οι περιστάσεις της πανδημίας. Αρκετοί θεωρούν ότι η ΕΚΤ μπορεί να φτάσει στα 2 τρισ., ενώ και άλλες  κεντρικές τράπεζες  χωρών με πιο «σκληρά» νομίσματα αναμένεται να πράξουν το ίδιο. Ήδη η Μεγάλη Βρετανία έχει αποφασίσει να κόψει χρήμα σε φυσική μορφή και να το ρίξει στην αγορά, άγνωστο σε ποια ποσότητα, ενώ πρόσθετο χρήμα μπορεί να έρθει και από χώρες όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Ελβετία, ή και η Αυστραλία.

Αν υποτεθεί ότι στις αγορές θα πέσουν εν συνόλω 10 με 15 τρισ., τότε μέσα στα τελευταία 12 χρόνια θα έχουν παραχθεί περί τα 30 τρισ. «πέτσινου» χρήματος για την αναστήλωση των οικονομιών. Και φυσικά καθ’ υπέρβαση των πραγματικών οικονομικών δυνατότητων. Με συνέπεια να είναι ορατό το ενδεχόμενο ενός «φαύλου κύκλου» που διογκώνει και σκάει λογής-λογής «φούσκες».

Πώς δημιουργείται χρήμα εκ του μηδενός

Σε αντίθεση πάντως με ότι μπορεί να πιστεύεται, τα γενναία προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, όπως αυτό των 750 δις που ανακοίνωσε η ΕΚΤ, δεν συνιστούν κόψιμο χρήματος σε φυσική μορφή. Πρόκειται για οιονεί τύπωμα χρήματος, αφού οι κεντρικές τράπεζες  «τρέχουν» τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, δημιουργώντας στην κυριολεξία χρήμα εκ του μηδενός. Πληκτρολογούν απλώς, εντολές αγοράς ομολόγων και πιστώνονται ηλεκτρονικά οι δικαιούχοι λογαριασμοί, οι οποίοι στην περίπτωση των τραπεζών ενισχύουν τα αποθέματα ρευστότητας, προκειμένου αυτά  να διοχετευθούν σε συνέχεια στην αγορά με τη μορφή δανείων. Τονώνοντας την οικονομία, αν όντως αυτό συμβεί, διότι ελλοχεύει πάντα και η αποκαλούμενη «παγίδα ρευστότητας».

Σε κάθε περίπτωση το τυπωμένο χρήμα που σήμερα κυκλοφορεί, είναι μόνο ένα μικρό υποσύνολο, καθώς το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι του είναι εικονικό-ηλεκτρονικό χρήμα. Ως εκ τούτου οι όποιες εκδόσεις φυσικού χρήματος, κινούνται σε πολύ χαμηλότερες στροφές από εκείνες που έχει η ηλεκτρονική του αποτύπωση.

Ευρώ αξίας 1,3 τρισ., πόσο χρήμα κυκλοφορεί στην Ελλάδα

Στην περίπτωση της ΕΚΤ και όπως τα τελευταία στοιχεία, το κυκλοφορούν σε φυσική μορφή χρήμα είναι τώρα 1,3 τρις ευρώ. Από τα οποία τα 1,278 τρίς είναι σε χαρτονομίσματα, ενώ άλλα 29,833 δισ. είναι σε κέρματα. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι 19 χώρες της ευρωζώνης έχουν 10, 4 τρίς σε λογαριασμούς καταθέσεων (ιδιωτών και επιχειρήσεων) τότε το φυσικό χρήμα σε ευρώ αντιστοιχεί μόλις στο 12,5%. Ή στο 10,9% του ΑΕΠ των 19 χωρών της ζώνης του ευρώ, το οποίο σε τρέχουσες τιμές ήταν στα 11,9 τρισ. το 2019.

Στην Ελλάδα, η πραγματική αξία των χαρτονομισμάτων που βρίσκονται σε κυκλοφορία είναι 21,083 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της τραπέζης της Ελλάδος, τα οποία αποτυπώνουν τα δεδομένα στα τέλη της περσινής χρονιάς. Το χρήμα σε χάρτινη μορφή που κυκλοφορεί στη χώρα μας αντιστοιχεί στο 15,1% των καταθέσεων ιδιωτών και επιχειρήσεων (139,8 δισ. συνολικά) ενώ από την άλλη πλευρά ισοδυναμεί με το 11,3 του περσινού ΑΕΠ που σε τρέχουσες τιμές ήταν 187,4 δισ. ευρώ.

Οι συσχετισμοί αυτοί είναι πολύ κοντά στο ευρωπαϊκό μέσο όρο και πιστοποιούν ότι έχουν αποκατασταθεί οι κραυγαλέες στρεβλώσεις του παρελθόντος. Με κορυφαίες εκείνες στην κρίση του 2012, όταν η απόσυρση καταθέσεων και η συνακόλουθη έξαρση της ζήτησης για μετρητά, είχαν οδηγήσει την κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων σε πάνω από 50 δισ. ευρώ…

Τα στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν ότι  αριθμός των κυκλοφορόντων  χαρτονομισμάτων σε ευρώ, είναι 23,426 τρισ.…  Με όρους αξίας το 50ευρώ είναι αυτό με τη μεγαλύτερη, καθώς αντιστοιχεί σε 551,2 δισ., δηλαδή στο 48,1% του συνόλου. Από εκεί και πέρα:

Τα 500ευρα που κυκλοφορούν έχουν συνολική αξία 218 δισ. και αντιστοιχούν στο 17,1% του χάρτινου χρήματος. Για το συγκεκριμένο χαρτονόμισμα, η παραγωγή του έχει πάρει από πέρσι, αλλά φυσικά η κυκλοφορία του συνεχίζεται.

Συμμετοχή 7% στην κυκλοφορία του φυσικού χρήματος έχουν τα 200ευρα, η αξία των οποίων είναι 89,9 δισ. ευρώ.

Η αξία των χαρτονομισμάτων των 100 ευρώ είναι 304,9 δισ. και αντιστοιχεί στο 23,8% του συνόλου.

Τα χαρτονομίσματα των 20 ευρώ εκφράζουν αξία 79,1 δισ. (6,2%), ενώ 25,9 δις είναι αξία των κυκλοφορόντων χαρτονομισμάτων των 10 ευρώ (2%).

Το «παζλ» συμπληρώνεται με τα 5ευρα, η συνολική αξία των οποίων είναι 9,6 δισ. και αφορά το 0,8% του συνόλου.

 Από την άλλη πλευρά, ό αριθμός όλων των κερμάτων που βρίσκονται σε κυκλοφορία είναι 134,9 δις. Εξ αυτών, τα νομίσματα των 2 ευρώ έχουν αξία 13,12 δισ. και τα νομίσματα του ενός ευρώ 7,5 δισ.. Η μικρότερη σε αξία κέρματα αφορά αυτά του ενός λεπτού και είναι 367 εκατομμύρια.

Το «ακάλυπτο» χρήμα και οι «φούσκες»

Ανεξαρτήτως όλων αυτών και αναφορικά με το «ακάλυπτο» χρήμα που έπεσε στην αγορές στην κρίση του 2008, δεν φαίνεται ακόμη να έχει ισοσκελιστεί από την πραγματική οικονομική ανάπτυξη. Καθώς μόνο ένα τμήμα του κατευθύνθηκε προς την πραγματική οικονομία, το υπόλοιπο βρήκε βαθμιαία «διέξοδο» σε μετοχές, ομόλογα και ακίνητα. Φουσκώνοντας τις τιμές τους από τη μια πλευρά, ενώ από την άλλη, δεν επέτρεψε την έξαρση του πληθωρισμού.

Καιρό τώρα μάλιστα γίνεται πολύς λόγος για τις τρείς αυτές «φούσκες», οι οποίες για να μη σκάσουν βίαια, θα πρέπει αντικρίζονται οι αποτιμήσεις προοδευτικά και από την οικονομική ανάπτυξη.

Η πανδημία έχει σαφώς αφαιρέσει πολύ «αέρα» κυρίως από τα χρηματιστήρια, αλλά μένει να αποδειχθεί το πώς οι αγορές θα διαχειριστούν τη νέα, μεγάλη «ένεση» ρευστότητας που προορίζεται για την οικονομική ανασύνταξη. Τα ερωτήματα για την ανεργία, τον πληθωρισμό, την παραγωγική δυναμική, το ιδιωτικό και το δημόσιο χρέος, είναι εξ αντικειμένου ανοικτά. Ειδικά για όσο διάστημα η υγειονομική κρίση, αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα μέτρησης των κινδύνων.