Κομβικό στοιχείο στη μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο τουριστικό μοντέλο αποτελεί η ενίσχυση της οικονομικής συνεισφοράς του κλάδου, όχι μέσα από την αύξηση του αριθμού των αφίξεων, αλλά μέσω της αύξησης της δαπάνης ανά επισκέπτη. Η παραπάνω επισήμανση προέρχεται από μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank, η οποία επιχειρεί μια συνολική αποτύπωση της σημερινής κατάστασης και των δυνατοτήτων του ελληνικού τουρισμού, με στόχο τη χάραξη μίας πιο στρατηγικής και μακροπρόθεσμης πολιτικής.

Η ανάλυση ξεκινά με μια ιστορική αναδρομή, όπου καταγράφεται η σταδιακή επικράτηση του μοντέλου μαζικού τουρισμού – κυρίως με το πακέτο «ήλιος και θάλασσα» – το οποίο, μέχρι το 2019, αντιστοιχούσε σχεδόν στα τρία τέταρτα των τουριστικών ταξιδιών στην Ελλάδα. Παράλληλα, διαμορφώθηκαν και άλλες μορφές τουρισμού, όπως ο πολιτιστικός, ο θρησκευτικός, το city break, ο συνεδριακός και ο ναυτικός τουρισμός, με μικρότερη όμως βαρύτητα.

1

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελληνικής τουριστικής αγοράς είναι η έντονη εποχικότητα. Το τρίτο τρίμηνο κάθε έτους, και ειδικά η περίοδος του καλοκαιριού, απορροφά το μεγαλύτερο μέρος των τουριστικών εισπράξεων – φτάνοντας το 53,3% το 2024. Ωστόσο, η σταδιακή ενίσχυση μορφών όπως τα city breaks, που πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αλλά και η αποφυγή της υψηλής περιόδου από μερίδα επισκεπτών λόγω υψηλών τιμών και θερμοκρασιών, έχουν αρχίσει να μειώνουν τη συγκέντρωση των εσόδων στο τρίτο τρίμηνο.

Κατά την περίοδο της ελληνικής οικονομικής κρίσης, ο τουρισμός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη στήριξη της παραγωγής και της απασχόλησης. Από το 2010 έως το 2019, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις σχεδόν διπλασιάστηκαν, φτάνοντας τα 18,2 δισεκατομμύρια ευρώ και αγγίζοντας το 9,8% του ΑΕΠ. Η αύξηση αυτή σχετίζεται με τη βελτίωση της τιμολογιακής ανταγωνιστικότητας κατά τα χρόνια των Μνημονίων, αλλά και με εξωγενείς παράγοντες, όπως οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (Αραβική Άνοιξη), που ώθησαν τουρίστες να επιλέξουν πιο ασφαλείς προορισμούς, όπως η Ελλάδα και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης.

Την πενταετία 2020-2024, ο ελληνικός τουρισμός πέρασε διακυμάνσεις λόγω της πανδημίας, της μεταπανδημικής ανάκαμψης και της ενεργειακής κρίσης. Παρότι οι εισπράξεις ανέκαμψαν στα 21,6 δισ. ευρώ το 2024 (9,1% του ΑΕΠ), σε πραγματικούς όρους υπολείπονται του 2019 κατά περίπου 1,6%, παρά την ονομαστική αύξηση κατά σχεδόν 19%. Αυτό το αποτέλεσμα αποδίδεται στο γεγονός ότι η αύξηση του πλήθους των αφίξεων συνοδεύτηκε από μείωση της δαπάνης ανά επισκέπτη.

Ειδικότερα, ενώ ο αριθμός των αφίξεων αυξήθηκε σημαντικά – από 15 εκατομμύρια το 2010 σε 40,7 εκατομμύρια το 2024 – η μέση δαπάνη ανά ταξιδιώτη μειώθηκε από 640 ευρώ σε μόλις 530. Το ίδιο διάστημα, η μέση διάρκεια παραμονής συρρικνώθηκε από 9,3 σε 5,9 διανυκτερεύσεις. Η μείωση αυτή αντανακλά ευρύτερες διεθνείς τάσεις, όπως η τάση των επισκεπτών να επιλέγουν περισσότερους προορισμούς με μικρότερη διαμονή σε καθέναν, καθώς και η ενίσχυση των city breaks και των οδικών αφίξεων από τα Βαλκάνια.

Παρά τη μείωση της συνολικής δαπάνης ανά ταξιδιώτη, η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση αυξήθηκε – από τα 68,6 ευρώ το 2010 στα 89,7 ευρώ το 2024. Ωστόσο, αυτή η αύξηση είναι κυρίως ονομαστική, καθώς ο πληθωρισμός στον κλάδο των τουριστικών υπηρεσιών κινήθηκε περίπου στο ίδιο επίπεδο (1,9% ετησίως), με αποτέλεσμα η αγοραστική αξία της δαπάνης να παραμένει σχεδόν αμετάβλητη σε σταθερές τιμές.

Όσον αφορά την υποδομή του τουρισμού, η τελευταία εικοσαετία χαρακτηρίζεται από αύξηση του αριθμού των ξενοδοχειακών μονάδων κατά 23%, ενώ σημειώθηκε μετατόπιση προς καταλύματα υψηλότερης κατηγορίας (4 και 5 αστέρων). Την περίοδο 2022–2024 παρατηρήθηκε επίσης σημαντική άνοδος στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, που ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο καταλύματα πανελλαδικά. Η άνθηση αυτού του μοντέλου φιλοξενίας βοήθησε να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση, αλλά συνοδεύτηκε από προβλήματα, όπως χαμηλότερη πληρότητα, μικρότερη διάρκεια παραμονής και ένταση του στεγαστικού προβλήματος, κυρίως στα αστικά κέντρα και στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.

Η εικόνα που διαμορφώνεται για το σύγχρονο ελληνικό τουριστικό μοντέλο είναι αυτή της έντονης ποσοτικής επέκτασης, με αρνητικές ποιοτικές συνέπειες. Δηλαδή, όλο και περισσότεροι επισκέπτες που μένουν λιγότερες ημέρες και δαπανούν λιγότερα χρήματα. Αυτό, σε συνδυασμό με τις πιέσεις που ασκεί η υπερτουριστικοποίηση στο φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, θέτει ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του κλάδου μακροπρόθεσμα.

Για να ανακοπεί αυτή η πορεία και να επιτευχθεί η αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, η μελέτη προτείνει ένα σύνολο δράσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η αυστηρή τήρηση της πολεοδομικής νομοθεσίας, η αναβάθμιση των υποδομών με προσανατολισμό στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, η ενίσχυση της εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και ο περιορισμός των βραχυχρόνιων μισθώσεων όταν αυτές λειτουργούν καθαρά ως επενδυτική δραστηριότητα. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται επίσης στην προστασία από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αλλά και στην ανάγκη να ενισχυθεί η αυθεντικότητα της εμπειρίας μέσω της προστασίας του τοπίου και της πολιτιστικής ταυτότητας κάθε περιοχής.

Η μελέτη της Eurobank καταλήγει επισημαίνοντας ότι η στροφή προς έναν πιο ποιοτικό και βιώσιμο τουρισμό αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση. Το βασικό εμπόδιο δεν είναι τεχνοκρατικό αλλά πολιτικό: το κόστος τέτοιων αλλαγών είναι άμεσο και αφορά λίγους, ενώ τα οφέλη είναι μακροπρόθεσμα και διασπείρονται σε ολόκληρη την οικονομία. Επομένως, χωρίς ισχυρή δημόσια παρέμβαση και χωρίς τη σύμπραξη των επαγγελματιών του τουρισμού, η προσαρμογή αυτή δεν είναι εύκολο να προχωρήσει. Παρόλα αυτά, είναι απαραίτητη, αν η Ελλάδα επιθυμεί να διατηρήσει τη θέση της στον διεθνή τουριστικό χάρτη με όρους ποιότητας, βιωσιμότητας και προστιθέμενης αξίας.

 

Διαβάστε επίσης 

ΤτΕ: Στα 4,15 δισ. ευρώ το πρωτογενές ταμειακό πλεόνασμα στο α΄ εξάμηνο 2025

Μαζικές απολύσεις στο Κολλέγιο Αθηνών – Τι καταγγέλλει η ΟΙΕΛΕ

NBG Pay tom: Η νέα λύση αποδοχής πληρωμών που μετατρέπει την android συσκευή σας σε φορητό POS