Ασπαρτάμη: Το ζήτημα είναι στην ποσότητα; Τι λένε ειδικοί στο HS

Η είδηση ότι η ασπαρτάμη είναι πιθανόν καρκινογόνα προκάλεσε έντονη ανησυχία και πολλές συζητήσεις.

Και το θέμα είναι, τελικά ούτε ζάχαρη ούτε τεχνητά γλυκαντικά; Τι πρέπει να κάνουν οι καταναλωτές; Και, ειδικότερα, τι πρέπει να κάνουν όσοι χρησιμοποιούν ευρέως στην καθημερινότητά τους γλυκαντικά για λόγους υγείας;

Τα καταναλώνουμε γιατί η ζάχαρη «απειλεί» την ισορροπία της ζυγαριάς μας, αλλά και – κυρίως – γιατί θεωρείται ότι σχετίζεται άμεσα με τον καρκίνο. Έχει γραφτεί, μάλιστα, ότι η ζάχαρη «τρέφει» τα καρκινικά κύτταρα.

Τα τεχνητά γλυκαντικά, από την άλλη, τα καταναλώνουμε για να ελέγχουμε το σωματικό μας βάρος και για να διατηρούμε σε ασφαλή επίπεδα τα όρια του σακχάρου μας. Μετράνε πολλές δεκαετίες ζωής. Η, δε, ασπαρτάμη είναι ίσως το πιο ευρέως διαδεδομένο από αυτά σε όλο τον κόσμο.

Όμως γιατί η αποκάλυψη του πρακτορείου Reuters ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναμένεται να ανακοινώσει τον ερχόμενο μήνα, ότι η ασπαρτάμη πιθανόν είναι καρκινογόνα ουσία, γίνεται σε αυτή τη χρονική στιγμή, όταν ήδη τη χρησιμοποιούν εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη επί σειρά ετών; Ποιες είναι οι διαδικασίες έγκρισης αυτών των προϊόντων και ποια τα χαρακτηριστικά, που ορίζουν την ασφαλή χρήση τους;

Τεχνητά γλυκαντικά: Πώς αξιολογούνται

Απευθυνθήκαμε στην Δρ. Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, επίκουρη καθηγήτρια Διατροφής και Μεταβολισμού, Εργαστήριο Διαιτολογίας και Ποιότητας Ζωής, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Σχολή Επιστημών Τροφίμων και Διατροφής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, για να λύσουμε τις απορίες μας.

«Για να εγκριθεί ένα ολιγοθερμιδικό γλυκαντικό για χρήση στην αγορά, πρέπει πρώτα να υποβληθεί σε διεξοδική αξιολόγηση της ασφάλειας από τις αρμόδιες Αρχές Ασφάλειας Τροφίμων, ενώ όλα τα πρόσθετα τροφίμων επαναξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και κάθε φορά που προκύπτουν νέα επιστημονικά δεδομένα», λέει στο Healthstories η κα Παπακωνσταντίνου.

Από τη δεκαετία του 1980, οπότε εγκρίθηκε για πρώτη φορά η χρήση της ασπαρτάμης σε τρόφιμα και σε ροφήματα, οι αρμόδιοι φορείς έχουν αξιολογήσει πολλές φορές την ασφάλειά της και έχουν καταλήξει ότι η κατανάλωσή της είναι ασφαλής εντός της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης.

«Ως Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (ΑΗΠ) ορίζεται η ποσότητα του εγκεκριμένου πρόσθετου τροφίμου, που μπορεί να καταναλώνεται καθημερινά και δια βίου, χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία. Η ΑΗΠ για την ασπαρτάμη έχει οριστεί στα 40mg ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα (50mg στην Αμερική), μια ποσότητα που αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε περίπου 80 γλυκαντικά δισκία ή 20 αναψυκτικά την ημέρα.

Φυσικά όλες οι μελέτες, που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα παγκοσμίως, δείχνουν ότι η πραγματική πρόσληψη στον πληθυσμό είναι πολύ χαμηλότερη από αυτά τα επίπεδα – ακόμη κι αυτοί που καταναλώνουν καθημερινά διάφορα προϊόντα με ασπαρτάμη, δεν προσεγγίζουν, καν, τα όρια ασφάλειας. Αυτό ισχύει ακόμη και για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, που καταναλώνουν κυρίως τα γλυκαντικά αντί της ζάχαρης», εξηγεί η επίκουρη καθηγήτρια Διατροφής και Μεταβολισμού.

Γιατί επαναξιολογείται τώρα η ασπαρτάμη;

Το ερώτημα είναι για ποιο λόγο επαναξιολογείται η ασπαρτάμη στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και γιατί αναμένεται να καταχωρηθεί ως «πιθανή καρκινογόνα ουσία για τον άνθρωπο», για πρώτη φορά από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC). Τι άλλαξε και γιατί τώρα…

Η επαναξιολόγηση όλων των γλυκαντικών γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και όταν υπάρχουν νέα δεδομένα προς αξιολόγηση. Υπεύθυνες για την αξιολόγηση της ασφάλειας της ασπαρτάμης – όπως και όλων των υπόλοιπων ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών – είναι οι αρμόδιες Αρχές Ασφάλειας Τροφίμων ανά τον κόσμο.

Για παράδειγμα, στην Ευρώπη υπεύθυνη για την αξιολόγησή τους είναι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (European Food Safety Authority – EFSA), στις ΗΠΑ ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration – FDA) και σε παγκόσμιο επίπεδο η Μικτή Επιτροπή Ειδικών για τα Πρόσθετα Τροφίμων (Joint Expert Committee on Food Additives – JECFA) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών.

«Στο πλαίσιο αυτό η JECFA – που είναι ο κατεξοχήν αρμόδιος φορέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) για την αξιολόγηση των πρόσθετων τροφίμων – επαναξιολογεί το ολιγοθερμιδικό γλυκαντικό ασπαρτάμη αυτή την εβδομάδα, σε μια συνάντηση ειδικών που ξεκίνησε στις 27 Ιουνίου και θα ολοκληρωθεί στις 3 Ιουλίου 2023.

Η αξιολόγηση από την JECFA θα περιλαμβάνει την πλήρη εξέταση όλων των δεδομένων σχετικά με την ασφάλεια της ασπαρτάμης. Σε αυτά θα συναξιολογηθούν τα δεδομένα της έκθεσης του Διεθνούς Οργανισμού για την Έρευνα του Καρκίνου (International Agency for the Research of Cancer – IARC), που προηγήθηκε στα μέσα Ιουνίου. Ο IARC δεν αποτελεί φορέα αξιολόγησης της ασφάλειας τροφίμων. Αξιολόγησε μόνο τα δεδομένα, που αφορούν σε πιθανό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (hazard identification), χωρίς να αξιολογήσει τα επίπεδα, στα οποία είναι ασφαλές να καταναλώνεται το γλυκαντικό (risk assessment).

Η ολοκληρωμένη αξιολόγηση του ρίσκου και ο ορισμός της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ΑΗΠ) θα γίνει κατά την αξιολόγηση της JECFA, που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες. Συνεπώς οι δύο εκθέσεις δρουν συμπληρωματικά και τα συμπεράσματα και των δύο θα ανακοινωθούν μαζί στις 14 Ιουλίου 2023. Οπότε είναι σημαντικό να περιμένουμε τη δημοσίευση των επίσημων και συνολικών αποτελεσμάτων από την ολοκληρωμένη αξιολόγηση της ασφάλειας της ασπαρτάμης, όπως συστήνουν όλοι οι επίσημοι επιστημονικοί φορείς, αλλά και οι αρχές ασφάλειας τροφίμων ανά το κόσμο», επισημαίνει η ειδικός.

Το θέμα είναι η ποσότητα;

Ακόμη κι αν επιβεβαιωθεί η διαρροή ότι ο IARC έχει κατατάξει την ασπαρτάμη ως «πιθανή καρκινογόνα ουσία», αυτό πρακτικά δεν σημαίνει τίποτα για την ασφάλεια της κατανάλωσής της, λένε οι ειδικοί, γιατί δεν έχει γίνει αξιολόγηση των ποσοτήτων στις οποίες αναφέρονται οι πιθανές όποιες επιπτώσεις – όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η ΑΗΠ για την ασπαρτάμη έχει οριστεί στα 40mg ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα (50mg στην Αμερική), μια ποσότητα που αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε περίπου 80 γλυκαντικά δισκία ή 20 αναψυκτικά την ημέρα.

«Επιπλέον η κατάταξη αυτή (possibly carcinogen) σημαίνει ότι τα μέλη της επιτροπής δεν είναι σίγουρα για το αποτέλεσμα, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα από μελέτες σε ανθρώπους, που να υποδεικνύουν σχέση κατανάλωσης ασπαρτάμης με καρκίνο (μάλιστα μια πρόσφατη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας από τον ΠΟΥ δεν βρήκε καμία τέτοια συσχέτιση).

Οπότε, για τα συμπεράσματά τους, βασίστηκαν σε λίγα και αντιφατικά δεδομένα από μελέτες σε πειραματόζωα ή μηχανιστικές μελέτες σε κυτταροκαλλιέργειες, δηλαδή σε κύτταρα εκτός ανθρώπινου σώματος (μελέτες στις οποίες χρησιμοποιούνται πολύ μεγάλες ποσότητες, πολύ μεγαλύτερες από την ΑΗΠ).

Μέχρι, λοιπόν, να έχουν το συνολικό αποτέλεσμα σε δύο εβδομάδες, εμπιστευόμαστε τους αρμόδιους φορείς, όπως την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων, που έχουν εξετάσει επανειλημμένα την ασπαρτάμη και έχουν κρίνει κάθε φορά ότι είναι ασφαλής», καταλήγει η κα Παπακωνσταντίνου.

Διαβάστε επίσης:

Αγωνίες για τον Χρυσοχοΐδη, οι ισορροπίες του Μάριου και οι νέοι Γενικοί

Παγώνη για ασπαρτάμη: Δεν χρειάζεται πανικός, περιμένουμε τα αποτελέσματα της μελέτης

Αυτοψίες και έλεγχοι στο πρόγραμμα του Μ. Χρυσοχοΐδη – Οι top άξονες στον μπλε φάκελο