Γλοίωμα: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για τον πιο συχνό όγκο του εγκεφάλου

Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στη διάγνωση και τη θεραπεία του γλοιώματος. Σύγχρονα μηχανήματα και τεχνικές, βρίσκονται στη διάθεση των ειδικών, αυξάνοντας το προσδόκιμο επιβίωσης και εξασφαλίζοντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής για τους πάσχοντες.

Το γλοίωμα είναι ένας τύπος όγκου που εντοπίζεται στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Αναπτύσσεται από τα νευρογλοιακά κύτταρα, που στηρίζουν τους νευρώνες του εγκεφάλου και του παρέχουν θρεπτικές ουσίες και οξυγόνο. Είναι από τους πιο συχνούς όγκους και αποτελεί το 30% των όγκων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού και το 80% όλων των κακοηθών όγκων.

Οι τρεις τύποι

Από ιστολογικής άποψης, τα γλοιώματα διακρίνονται σε τρεις τύπους, ανάλογα με τα κύτταρα από τα οποία προέρχονται: το αστροκύτωμα, το επενδύδωμα και το ολιγοδενδρογλοίωμα.

«Το αστροκύτωμα είναι ο  πιο επιθετικός όγκος, σε σχέση με τους άλλους δύο και έχει 4 βαθμούς κακοήθειας. Οι δύο πρώτοι είναι χαμηλής κακοήθειας, με τον όγκο να αναπτύσσεται αργά και τον ασθενή να έχει 10ετή –κατά μέσο όρο- επιβίωση. Ειδικά στον πρώτο βαθμό  (πιλοκυταρικό αστροκύτωμα), εάν ο όγκος εξαιρεθεί πλήρως έχουμε ίαση.  Ο τρίτος βαθμός ονομάζεται αναπλαστικό αστροκύτωμα, είναι πιο επιθετικός, με μέσο όρο επιβίωσης από 1-3 έτη. Ο τέταρτος βαθμός,το γλοιοβλάστωμα, είναι ο συχνότερος, η κακοήθεια είναι υψηλή και το προσδόκιμο επιβίωσης μπορεί να «πέφτει» μεταξύ 6-15 μήνες. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η εξαίρεση του όγκου μπορεί να γίνει αποτελεσματικά και με ασφάλεια, και σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, αυξάνουν σε μεγάλο βαθμό το προσδόκιμο και την ποιότητα ζωής», αναφέρει ο κος Χαράλαμπος Απ. Σεφέρης M.D.,PhD., νευροχειρουργός και συνεχίζει:

«Το ολιγοδενδρογλοίωμα αναπτύσσεται από τα γλοιακά κύτταρα που ονομάζονται ολιγοδενδροκύτταρα και αποτελεί το 5-18% των γλοιωμάτων.

Μπορούμε να το κατατάξουμε στον δεύτερο βαθμό των γλοιωμάτων με αργή ανάπτυξη και με μέσο όρο επιβίωσης που προσεγγίζει τα 16 χρόνια.

Το επενδύμωμα αποτελεί το 5% των γλοιωμάτων στους ενήλικες, αναπτύσσεται από τα κύτταρα που περιβάλλουν τις κοιλίες του εγκεφάλου και το κεντρικό κανάλι του νωτιαίου μυελού. Κατατάσσεται στον δεύτερο βαθμό των γλοιωμάτων,με μέσο όρο επιβίωσης άνω των 10 ετών».

Το ολιγοδενδρογλοίωμα και το αστροκύτωμα εμφανίζονται συχνότερα στις ηλικίες μεταξύ 40-65 , ενώ το επενδύδωμα σε νεαρές ηλικίες και σε παιδιά.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

Η ακριβής αιτία στην οποία οφείλονται τα γλοιώματα δεν είναι γνωστή, υπάρχουν όμως κάποιοι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνισή τους. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν την ηλικία (ανάλογα με τον τύπο) και τη συχνή έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία (ακτινοθεραπεία που χρησιμοποιείται για την θεραπεία του καρκίνου, πυρηνικά ατυχήματα). Οι συχνότερες μορφές ακτινοβολίας, όπως τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (π.χ. στύλοι ΔΕΗ, κεραίες κινητής τηλεφωνίας) και η ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων από τους φούρνους μικροκυμάτων, δεν έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης γλοιώματος. Ένας άλλος παράγοντας κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό. Μελέτες δείχνουν ότι ορισμένα γονίδια έχουν συσχετιστεί με τα γλοιώματα, εντούτοις, απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση της εν λόγω σχέσης.

Τα «ύποπτα» συμπτώματα και η διάγνωση

Τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι ανάλογα με τον τύπο του γλοιώματος, το μέγεθος του, τη θέση του και το ρυθμό ανάπτυξής του. Εντούτοις, σε γενικές γραμμές περιλαμβάνουν:

Επίμονο πονοκέφαλο παρά τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, αδυναμία, ζάλη, ναυτία, έμετοι, σύγχυση, απώλεια μνήμης, αλλαγές προσωπικότητας, ευερεθιστότητα, διαταραχές στην ισορροπία και τη βάδιση, ακράτεια ούρων, προβλήματα στην όραση (θολή όραση, διπλωπία), δυσκολία στο λόγο και επιληπτικές κρίσεις.

«Η διάγνωση των γλοιωμάτων τίθεται με τη λήψη ιστορικού και τη νευρολογική εξέταση, σε συνδυασμό με την αξονική και κυρίως με τη μαγνητική τομογραφία. Επίσης, διενεργείται αγγειογραφία που δείχνει την αιμάτωση του όγκου, μαγνητική φασματοσκοπία(πληροφορίες για τον βαθμό κακοήθειας), λειτουργική μαγνητική τομογραφία, για τον εντοπισμό κέντρων της κίνησης και της ομιλίας, σε σχέση με την θέση του όγκου καθώς και τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), η οποία δίνει βασικές πληροφορίες για τη μεταβολική δραστηριότητα του όγκου. Η τελική διάγνωση τίθεται με τη βιοψία του όγκου, η οποία επιβεβαιώνει τον ιστολογικό τύπο και το βαθμό της κακοήθειας», εξηγεί ο κος Σεφέρης.

Η αντιμετώπιση σήμερα

Η θεραπεία των γλοιωμάτων είναι συνδυαστική και μπορεί να περιλαμβάνει τη χειρουργική επέμβαση (εάν είναι εφικτή ανάλογα με τη θέση του όγκου), τη χημειοθεραπεία (εάν ο όγκος είναι ευαίσθητος σε αυτήν) και την ακτινοθεραπεία.

Τα σύγχρονα, υψηλής ευκρίνειας, απεικονιστικά μέσα καθώς και η μεγάλη πρόοδος στη μικροχειρουργική και τις νευροχειρουργικές τεχνικές, εξασφαλίζουν σήμερα την αποτελεσματική και ασφαλή εξαίρεση του όγκου. Με το συνδυασμό της μικροχειρουργικής και των τεχνικών μέσων (κομπιούτερς), διενεργούνται επεμβάσεις, οι οποίες μια δεκαετία πριν θεωρούνταν αδύνατες.

«Υπάρχουν σήμερα μηχανήματα και τεχνικές, όπως η νευροπλοήγηση, κατά την οποία σχεδιάζουμε με ειδικό software εκ των προτέρων από ποιο σημείο θα μπούμε στον εγκέφαλο και το στόχο στον οποίο θέλουμε να φτάσουμε. Οπότε, σε  real time, έχουμε οπτική εικόνα και στο στόχο αλλά και στη διαδρομή που ακολουθούμε. Έτσι, ο όγκος αφαιρείται χωρίς να τραυματίζονται οι γύρω ιστοί, κατά συνέπεια, χωρίς να αφήνει σοβαρά νευρολογικά προβλήματα, όπως συνέβαινε στο παρελθόν», αναφέρει ο κος Σεφέρης.

Οι σύγχρονες επεμβάσεις έχουν εξασφαλίσει καλύτερη πρόγνωση για τους ασθενείς και έχουν σχεδόν εξαλείψει τον κίνδυνο επιπλοκών. Μοριακές μελέτες βρίσκονται υπό εξέλιξη, για την έγκαιρη διάγνωση, την κατηγοριοποίηση της κακοήθειας και την εφαρμογή στοχευμένων θεραπειών.