10 από τις φονικότερες πανδημίες στην Ιστορία

Ο κοροναϊός και η ταχύτατη εξάπλωσή του σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο καθώς και ο φόβος της αναμέτρησης με μια άγνωστη απειλή που ξαφνικά μπήκε στη ζωή μας, ξυπνά μνήμες από τις φονικότερες πανδημίες της ιστορίας που στοίχισαν εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως «πανδημία» σήμερα ορίζεται η εξάπλωση μιας νέας ασθένειας παγκοσμίως. Δηλαδή, το χειρότερο σενάριο.

Ο κοροναϊός ναι μεν έχει υψηλή μεταδοτικότητα, αλλά στο 85% των φορέων προκαλεί πολύ ήπια νόσο.

Όμως, η χολέρα, η βουβωνική πανώλη, η ευλογιά και η γρίπη είναι ορισμένοι από τους πιο «στυγνούς δολοφόνους» στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ως παλαιότερη καταγεγραμμένη πανδημία αναφέρεται αυτή της Αθήνας το 430 π.Χ. , κατά τον πελοποννησιακό πόλεμο. Αφού η ασθένεια, η οποία εικάζεται ότι ήταν ο τυφοειδής πυρετός, πέρασε από τη Λιβύη, την Αιθιοπία και την Αίγυπτο, υπερέβη τα αθηναϊκά τείχη, ενώ οι Σπαρτιάτες πολιορκούσαν την πόλη. Τουλάχιστον τα δύο τρίτα του πληθυσμού έχασαν τη ζωή τους.

Η νόσος εξασθένησε σημαντικά τους Αθηναίους και ήταν ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που τους οδήγησαν στην ήττα από τους Σπαρτιάτες.

 

1.Η πανδημία του HIV / AIDS (στην κορύφωσή της, 2005-2012)

Θάνατοι: 36 εκατομμύρια

Αιτία: HIV / AIDS

Το AIDS (χρόνια λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό HIV) παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στις αμερικανικές ομοφυλοφιλικές κοινότητες αλλά πιστεύεται ότι αναπτύχθηκε από έναν ιό χιμπατζή από τη Δυτική Αφρική τη δεκαετία του 1920. Η ασθένεια, η οποία εξαπλώνεται μέσω ορισμένων σωματικών υγρών, μεταφέρθηκε στην Αϊτή τη δεκαετία του 1960, και στη συνέχεια στη Νέα Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο τη δεκαετία του 1970.

Ο ιός HIV / AIDS από το 1981 που ταυτοποιήθηκε, εξελίχθηκε σε μια παγκόσμια πανδημία, σκοτώνοντας περισσότερους από 36 εκατομμύρια ανθρώπους.

Σήμερα υπάρχουν μεταξύ 31 – 35 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με τον ιό HIV, η πλειονότητα των οποίων βρίσκεται στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας, όπου το 5% του πληθυσμού (περίπου 21 εκατομμύρια) είναι μολυσμένο.

Καθώς η ευαισθητοποίηση έχει αυξηθεί και έχουν αναπτυχθεί θεραπείες που επιβραδύνουν την πρόοδο της νόσου, πολλοί από αυτούς που μολύνονται συνεχίζουν να έχουν μια παραγωγική ζωή.

Παράλληλα, ο αριθμός των θανάτων έχει μειωθεί κατακόρυφα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2018 εκτιμάται ότι πέθαναν από HIV  770.000 άτομα, παγκοσμίως, κατά 56% λιγότερα από ό, τι το 2004 (αιχμή) και 33% λιγότερα από το 2010.

2.Γρίπη του Χονγκ Κονγκ (1968)

Θάνατοι: 1 εκατομμύριο

Αιτία: Ιός της γρίπης

Η πανδημία γρίπης του 1968 προκλήθηκε από τον υπότυπο Α(Η3Ν2). Από την πρώτη αναφερθείσα περίπτωση στις 13 Ιουλίου 1968 στο Χονγκ Κονγκ, χρειάστηκαν μόλις 17 ημέρες για να εμφανιστούν κρούσματα του ιού στη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ και μέσα σε τρεις μήνες είχε εξαπλωθεί στις Φιλιππίνες, την Ινδία, την Αυστραλία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Ενώ η πανδημία του 1968 είχε συγκριτικά χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας (5%), τα θύματά της ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, συμπεριλαμβανομένων των 500.000 κατοίκων του Χονγκ Κονγκ, περίπου το 15% του τότε πληθυσμού του.

3.Ασιατική γρίπη (1956-1958)

Θάνατοι: 2 εκατομμύρια

Αιτία: Ο ιός της γρίπης

Η «ασιατική γρίπη» ήταν μια πανδημία που προκλήθηκε από τον υπότυπο Α (H2N2). Προήλθε από την Κίνα το 1956 και διήρκησε μέχρι το 1958. Κατά τη διετία αυτή, η γρίπη ταξίδεψε από την κινεζική επαρχία Guizhou στη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εκτιμήσεις για τους θανάτους της ασιατικής γρίπης ποικίλλουν ανάλογα με την πηγή, αλλά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει περίπου 2 εκατομμύρια θανάτους, εκ των οποίων οι 69.800 μόνο στις ΗΠΑ.

4.Πρώτη πανδημία χολέρας (1817)

Θάνατοι: 1 εκατομμύριο

Αιτία: Βακτήριο χολέρας

Η πρώτη από τις επτά πανδημίες χολέρας που σημειώθηκαν στα επόμενα 150 χρόνια, προέρχεται από τη Ρωσία, όπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Το βακτήριο εξαπλώθηκε μέσω του νερού και των τροφίμων που είχαν μολυνθεί από περιττώματα, περνώντας στους Βρετανούς στρατιώτες που το έφεραν στην Ινδία. Η επέκταση της βρετανικής αυτοκρατορίας και του ναυτικού της εξάπλωσε τη χολέρα στην Ισπανία, την Αφρική, την Ινδονησία, την Κίνα, την Ιαπωνία, την Ιταλία, τη Γερμανία και την Αμερική, όπου σκότωσε 150.000 ανθρώπους. Ένα εμβόλιο αναπτύχθηκε το 1885, εντούτοις, οι πανδημίες συνεχίστηκαν.

5.Ρωσική γρίπη (1889-1890)

Θάνατος: 1 εκατομμύριο

Αιτία: Ιός της γρίπης

Αρχικά,  θεωρήθηκε ως πανδημία γρίπης υπότυπου Α(H2N2), αλλά τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι σαφή. Η πανδημία του 1889, γνωστή ως “ρωσική γρίπη”, ξεκίνησε από τη Ρωσία και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη. Έφτασε στη Βόρεια Αμερική τον Δεκέμβριο του 1889 και εξαπλώθηκε στη Λατινική Αμερική και την Ασία το Φεβρουάριο του 1890. Περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της νόσου.

6.Ισπανική γρίπη (1918)

Θάνατοι: 20-50 εκατομμύρια

Αιτία: Ιός της γρίπης

Μεταξύ του 1918 και του 1920, η πιο θανατηφόρα πανδημία γρίπης (H1N1), η οποία προήλθε από τα πτηνά, ξέσπασε σε ολόκληρο τον κόσμο, μολύνοντας πάνω από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και στοιχίζοντας τη ζωή 20 – 50 εκατομμυρίων ανθρώπων. Από τα 500 εκατομμύρια άτομα που είχαν μολυνθεί από την πανδημία, το ποσοστό θνησιμότητας εκτιμάται σε 10% έως 20%, με 25 εκατομμύρια θανάτους να σημειώνονται μόνο τις πρώτες 25 εβδομάδες. Αυτό που διέκρινε την συγκεκριμένη πανδημία γρίπης τις προηγούμενες ήταν το προφίλ των θυμάτων. Ενώ οι νεκροί από τη γρίπη στο παρελθόν ήταν μόνο ανήλικοι και ηλικιωμένοι ή ευπαθείς ομάδες, πλέον είχαν αρχίσει να αφορούν δυνατούς και εντελώς υγιείς νέους ενήλικες, εξαιρώντας από τα θύματα τα παιδιά και τα άτομα με ασθενέστερο ανοσοποιητικό.

Η απειλή της γρίπης εξαφανίστηκε το καλοκαίρι του 1919, όταν το μεγαλύτερο μέρος των μολυσμένων είχαν αναπτύξει ανοσία ή είχαν πεθάνει.

7.Τρίτη πανδημία χολέρας (1852-1860)

Θάνατοι: 1 εκατομμύριο

Αιτία: Βακτήριο χολέρας

Θεωρείται γενικά η πιο θανατηφόρα από τις επτά πανδημίες χολέρας. Όπως και η 1η και η 2η πανδημία, η 3^η  Πανδημία Χολέρας ξεκίνησε από την Ινδία και εξαπλώθηκε από το Δέλτα του ποταμού Γάγγη μέσω της Ασίας, της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Αφρικής. Στα 8 χρόνια που διήρκησε περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ο βρετανός γιατρός John Snow, παρακολούθησε περιπτώσεις χολέρας και τελικά κατάφερε να αναγνωρίσει το μολυσμένο νερό ως μέσο μετάδοσης για τη νόσο. Δυστυχώς το ίδιο έτος με την ανακάλυψή του (1854) σημειώνεται ως το χειρότερο έτος της πανδημίας, όπου 23.000 άνθρωποι πέθαναν στη Μεγάλη Βρετανία.

8.Πανώλη του Ιουστινιανού (541-542)

Θάνατοι: 25 εκατομμύρια

Αιτία: Βουβωνική πανώλη

Η πανώλη του Ιουστινιανού ήταν μία πανδημία βουβωνικής πανώλης που έπληξε τη βυζαντινή αυτοκρατορία και τις πόλεις της Μεσογείου, σκοτώνοντας περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους στη μακροχρόνια «βασιλεία της τρομοκρατίας». Θεωρείται η πρώτη αξιοσημείωτη εμφάνιση της βουβωνικής πανώλης και άφησε το σημάδι της στον κόσμο, σκοτώνοντας περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της Ευρώπης, το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Ανατολικής Μεσογείου και το 40% του πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης.

9.Πανώλη του Αντωνίνου (165 μ.Χ.)

Θάνατος: 5 εκατομμύρια

Αιτία: Άγνωστη

Γνωστή και ως πανώλη του Γαληνού, η πανώλη του Αντωνίνου, ήταν μια πανδημία που έπληξε τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και την Ιταλία. Πιστεύεται ότι επρόκειτο για ευλογιά ή ιλαρά, αν και η ακριβής αιτία είναι ακόμα άγνωστη. Αυτή την άγνωστη νόσο μετέφεραν στη Ρώμη στρατιώτες που επέστρεφαν από τη Μεσοποταμία, γύρω στο 165 π.Χ. Εν αγνοία τους, είχαν εξαπλώσει μια ασθένεια η οποία θα κατέληγε να σκοτώσει πάνω από 5 εκατομμύρια ανθρώπους και να αποδεκατίσει τον ρωμαϊκό στρατό.

10.Ο Μαύρος Θάνατος (1346-1353)

Θάνατοι: 75 – 200 εκατομμύρια

Αιτία: Βουβωνική πανώλη

Από το 1346 έως το 1353, μια πανδημία πανώλης (πανούκλας) κατέστρεψε την Ευρώπη και την Ασία, με εκτιμώμενο αριθμό θανάτων μεταξύ 75 και 200 εκατομμυρίων ανθρώπων (ανάλογα με την πηγή).

Τα επώδυνα εξογκώματα σε μέγεθος αβγού στο σώμα σηματοδοτούσαν το μικρό προσδόκιμο ζωής του θύματος, το οποίο δεν ξεπερνούσε τη μια εβδομάδα. Πιστεύεται ότι προέρχονταν από την Ασία και ότι η πανώλη πιθανότατα έπληξε την Ευρώπη μέσω των ψύλλων των αρουραίων, οι οποίοι ζούσαν στα εμπορικά πλοία. Τα λιμάνια που ήταν τα μεγάλα αστικά κέντρα εκείνη την εποχή, αποτελούσαν το τέλειο πεδίο αναπαραγωγής για τους αρουραίους και τους ψύλλους, με αποτέλεσμα να ακμάζουν τα ύπουλα βακτηρίδια, καταστρέφοντας δύο ηπείρους.

Η ασθένεια προκάλεσε τόσους πολλούς θανάτους, που τα νεκρά σώματα παρέμεναν και σάπιζαν στο έδαφος, προκαλώντας μια σταθερή δυσωδία στις πόλεις.