Τάκης Μαυρωτάς: «Ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα»

Λίγοι άνθρωποι στον τόπο μας διακρίνονται για την συνέπεια, τη θετική αποτελεσματικότητα και την ακούραστη δημιουργική τους προσπάθεια. Ο Τάκης Μαυρωτάς ανήκει σε αυτή την κατηγορία, αυτών που μάχονται με πείσμα και γνώση για την πρόοδο του τόπου μας. Τα τελευταία 30 χρόνια έχει επιμεληθεί δεκάδες σημαντικές εκθέσεις, αρχικά ως εικαστικός διευθυντής της Πινακοθήκης Πιερίδη και τα τελευταία 11 χρόνια του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. και Μ. Θεοχαράκη, ενώ παράλληλα έχει συνεργαστεί για την επιμέλεια εκθέσεων με την Εθνική Πινακοθήκη, το Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, το Μουσείο Μπενάκη, το Τελλόγλειο Ίδρυμα στο ΑΠΘ, το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες κ.α. Οι εκθέσεις των Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, Πικάσο, Κοκτώ, Κρεμονίνι έως των Νικόλαου Γύζη, Κωνσταντίνου Βολανάκη, Τάκη, Χρύσας, Μυταρά, Τέτση και Φασιανού συνέβαλαν άμεσα στη διάδοση του ευρωπαϊκού μας πολιτισμού. Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Τεχνοκριτικών (Α.Ι.CA.) και έχει διατελέσει μέλος των διοικητικών συμβουλίων της Εθνικής Πινακοθήκης, του Ελληνικού Φεστιβάλ, του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, της Εθνικής Επιτροπής Χορηγιών κ.α.

Μέσα από την πολυετή εμπειρία του στην Ελλάδα και το εξωτερικό είναι εξαίσιος οδηγός στο δαιδαλώδες τοπίο της πολιτισμικής δράσης αυτής της πόλης που μοιάζει να μην υποκύπτει στην ασχήμια. Έχει γράψει βιβλία και πάρα πολλούς καταλόγους. Και πάνω απ’ όλα, έχει ευγένεια, συμπόνοια, αβρότητα, ακούει πάντα τους συνομιλητές του, προσέχει τις λεπτομέρειες! Πώς αλλιώς; Ζώντας, μελετώντας αγαπώντας τα μεγάλα έργα τέχνης, έφτιαξε τον εαυτό του, με τις πιο ευαίσθητες και σπάνιες αποχρώσεις των χρωμάτων τους…

Τάκη Μαυρωτά, που είναι αυτή την άνοιξη του 2018 στραμμένο το ενδιαφέρον σου εργασιακά; Τι προτάσεις ετοιμάζεις;

Στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη παρουσιάζεται η σπουδαία έκθεση «Κωνσταντίνος Βολανάκης: Ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας» με 72 πολύτιμα έργα της εξελικτικής του πορείας. Έργα που προέρχονται από την συλλογή Πάνου Λασκαρίδη, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας, την Εθνική Τράπεζα, το Αρχηγείο Ναυτικού, τις Συλλογές Μαριάννας Λάτση, Ευάγγελου Αγγελάκου, Μιχάλη Δημητρακόπουλου, την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, τη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, την Εθνική Πινακοθήκη κ.α. Ο Βολανάκης, με βαθιά ζωγραφική αίσθηση και αμείωτο ενθουσιασμό, έστρεψε το βλέμμα του στην απόδοση της θάλασσας, σαν να αποζητούσε να αποκαλύψει τα μυστικά της, την αυθεντική αλήθεια που αντιστέκεται στην αδυσώπητη ροή του χρόνου και κερδίζει την αιωνιότητα. Η ζωή των πλοίων, τα λιμάνια με τις συναθροίσεις των ιστιοφόρων, παρασύρουν το θεατή σε ένα φανταστικό ταξίδι. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 10 Ιουνίου και λίγο πριν τη λήξη της οι Εκδόσεις Πατάκη θα κυκλοφορήσουν το νέο μου βιβλίο με τίτλο «Εικαστικές καταγραφές ΙΙ» που θα περιέχει σαράντα κείμενα από αντίστοιχες εκθέσεις που πραγματοποίησα από το 2006-2017 με πρόλογο των Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ και Κικής Δημουλά.

Μοιάζουν πολλοί οι χώροι και οι προτάσεις στην Αθήνα. Υπάρχει αλήθεια τόση δράση και ενδιαφέρον και γιατί;

«Είναι παρήγορο που αυτή την εποχή της βαθιάς κρίσης υπάρχουν πολλοί και σημαντικοί χώροι πολιτισμού, δίνοντας την ευκαιρία για ένα ουσιαστικό πολιτιστικό διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές γενιές δημιουργών και φιλότεχνων. Τα τελευταία οκτώ, δύσκολα για τη χώρα, χρόνια είχαμε τη χαρά να δούμε πολλές εκθέσεις που επιβεβαιώνουν μία και μόνη αλήθεια, ότι ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα».

Βλέπουμε πλούσιους πολύ και φιλότεχνους Έλληνες και Κύπριους να χαρίζουν θησαυρούς από τη προσωπική τους περιουσία φτιάχνοντας εστίες πολιτισμού. Είναι οι μαικήνες η σωτηρία της αισθητικής μας;

Πράγματι είναι πολλοί οι ευεργέτες αυτής της χώρας και αξίζει να τους μνημονεύουμε, όπως, οι Ευριπίδης Κουτλίδης, Αλέξανδρος Σούτζος, Αντώνης Μπενάκης, Ευάγγελος Αβέρωφ, Νέστορας και Αλίκη Τέλλογλου, Γιώργος Κατσίγρας, Βασίλης και Ελίζα Γουλανδρή, Νίκος και Ντόλυ Γουλανδρή, Α.Γ. Λεβέντης μεταξύ των άλλων, οι οποίοι όχι μόνον δώρισαν τις συλλογές τους στο έθνος αλλά πολλοί μερίμνησαν και στην δημιουργία υποδειγματικών πινακοθηκών και μουσείων.

Ποιους χώρους, στέγες, ιδρύματα ξεχωρίζεις εσύ για τη δράση τους και ποιων άλλων έχεις ζηλέψει δουλειές;

Είναι άξιοι πολλών συγχαρητηρίων όλοι όσοι με τις μεγάλες ή μικρές τους δυνάμεις αγωνίζονται για την προβολή και την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού. Από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ έως την καλαίσθητη Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, που στεγάζεται στα ανάκτορα των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, χαρακτηρίζονται πέρα από κάθε σύγκριση μεγέθους και επιλογών, από την ίδια αγάπη για την αισθητική διαπαιδαγώγηση του κοινού.

Τι είδες φέτος που συγκίνησε βαθιά; Ποια ήταν η καλύτερη πρόταση λες του περασμένου χειμώνα;

Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην εξαιρετική δουλειά του William Kentridge, τους καλοκαιρινούς μήνες μπροστά στο Μουσείο της Ακρόπολης. Είχα τόσο εντυπωσιαστεί από τη συνάντηση μας και το έργο του στη Whitechapel του Λονδίνου, που η συμμετοχή του στη documenta μου φαινόταν σαν την ιδανικότερη πρόταση που είχε γίνει για την Αθήνα. Χαίρομαι πολύ όταν ξένοι καλλιτέχνες εκθέτουν στον τόπο μας και ακόμα περισσότερο όταν πραγματοποιούνται Ελλήνων καλλιτεχνών στο εξωτερικό.

Πιερίδης – Θεοχαράκης! Σε τι διέφεραν σε τι έμοιαζαν στις πολιτισμικές τους δράσεις οι προσφορές τους; Τι θεωρείς και στα δυο κορωνίδα στο δικό σου εργασιακό στέμμα;

Πρόκειται για δυο διαφορετικές προσωπικότητες. Ένας ακούραστος συλλέκτης και ένας παθιασμένος ζωγράφος, που κατάφεραν και οι δυο να αφήσουν το στίγμα τους στα πολιτιστικά δρώμενα της Ελλάδας. Μάλιστα αυτόν τον καιρό στο υπέροχο Μουσείο Πιερίδη της Λάρνακας επιμελούμαι την έκθεση της Μαίρης Χριστοφίδη με τίτλο “Επιστροφή στην Κύπρο”, όπου αναπτύσσεται ένας διάλογος ανάμεσα στις ευφάνταστες φωτογραφίες της και τις πολύτιμες κυπριακές αρχαιότητες των 9000 χρόνων.

Ως άνθρωποι, που έχουν κατακτήσει τον πλούτο, πώς έβλεπαν την τέχνη Τάκη; Από τι συγκινούνται;

Από την αλήθεια της. Η τέχνη, ας μην ξεχνάμε, ποτέ δεν προδίδει. Δηλαδή πάντα θα βρίσκουμε καταφύγιο στον αξεπέραστο Ρέμπραντ ή την ανεπανάληπτη Κάλλας.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο άποψης για τον πολιτισμό και δη την εικαστική τέχνη, πώς θα αξιολογούσες τις πρωτοβουλίες και την κατάσταση στο χώρο σήμερα; Βλέπεις κάποια κίνηση-κίνημα-μονάδα να ξεχωρίζει;

Οφείλουμε πολλά να κάνουμε αν θέλουμε η ελληνική τέχνη να ξεχωρίσει στη διεθνή εικαστική πραγματικότητα. Απαιτείται υπευθυνότητα και σκληρή δουλειά.

Το υπουργείο Πολιτισμού κατά πόσο βοηθά και ανοιχτό σε νέες προτάσεις; Βλέπεις πράγματα που πρέπει να γίνουν και είναι πρόθυμοι να προσεγγίσουν μια άλλη οπτική;

«Για να πεις αυτό που θέλεις να πεις πρέπει να φτιάξεις μιαν άλλη γλώσσα και να τη θρέψεις χρόνια και χρόνια με ό,τι αγάπησες, με ό,τι έχασες, με ό,τι δεν θα ξαναβρείς ποτέ», γράφει εύστοχα ο Γιώργος Σεφέρης.

Πότε έφτιαξες κάτι εσύ, κάποια έκθεση σου και ένιωσες πραγματικά περήφανος για αυτό;

Αισθάνομαι την ίδια ευθύνη και έχω το ίδιο άγχος για κάθε έκθεση που επιμελούμαι. Όπως πρόσφατα για παράδειγμα που τον ίδιο χρόνο δούλεψα σκληρά για την ολοκλήρωση αφενός μεν της έκθεσης “Γιώργος Σεφέρης. Όταν το φως χορεύει, μιλώ δίκαια” στο Ίδρυμα Θεοχαράκη και αφετέρου της έκθεσης γλυπτικής κεραμικής της Μαρίτσας Τραυλού στο Μουσείο Μπενάκη.

Πες του τα σπουδαιότερα έργα που είδες ποτέ και που βούρκωσες από ομορφιά…

Επιτρέψτε μου να σταθώ στην τωρινή μου έκθεση του Βολανάκη και να σας θυμίσω ότι παρουσιάζονται πολλά εμβληματικά του έργα που άμεσα θα σας συγκινήσουν. Αυτού του μεγάλου εκφραστή της Σχολής του Μονάχου, που αγνόησε τη συμβουλή του Νικόλαου Γύζη να μην γυρίσει στην Ελλάδα και στα 47 του χρόνια εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά. Οι οικονομικές, όμως, δυσκολίες που αντιμετώπισε τον οδήγησαν σε απόπειρα αυτοκτονίας. Βαθιά συγκινούμαι όταν βλέπω στους πίνακες του τη λεπτή φιγούρα του, με την πλάτη πάντα στραμμένη στο θεατή, να αγναντεύει την απεραντοσύνη της θάλασσας και της ζωής…