Κριτική για την όπερα Λουτσία ντι Λαμμερμούρ του Γκαετάνο Ντονιτσέττι στην ΕΛΣ

Η Κέιτι Μίτσελ (γεν. 1964) σκηνοθέτησε για πρώτη φορά όπερα το 1996 κι έχει ήδη αρκετές σκηνοθεσίες σε διάφορα ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα στο ιστορικό της. Παρότι ο, εν γένει συντηρητικός στις παραστατικές καινοτομίες, βρετανικός τύπος δεν ήταν πάντα «φιλικός» προς τις σκηνοθετικές επιλογές της, στην Ευρώπη δικαίως εκτιμάται ο ιδιαίτερος, προσωπικός τρόπος που συνδυάζει ρεαλισμό και multimedia. Η χρήση live video επιτρέπει την «αποκάλυψη» εικόνων και καταστάσεων που συμπληρώνουν τον λόγο (το γραμμένο έργο), προσφέροντας κινηματογραφικές αφηγηματικές δυνατότητες και ποιότητες στη σκηνική πράξη. Επιπλέον, όπως πολλοί άλλοι εκλεκτοί σκηνοθέτες της γενιάς της, επεμβαίνει, συμπληρώνει ή αλλάζει τα πρωτότυπα κείμενα. Συχνά, προφανώς επηρεασμένη από τις gender studies, τις σπουδές φύλου, επιδιώκει να δίνει στις παραστάσεις της φωνή και σώμα στις επί αιώνες «βωβές» και «κρυμμένες» γυναίκες (στο δράμα και τη λογοτεχνία).

Αυτό κάνει και στην «Λουτσία Ντι Λαμερμούρ». Η νεαρή γυναίκα που συνδέεται παθιασμένα με έναν «εχθρό» της οικογένειάς της, δίνει τον τίτλο στην όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέτι αλλά ο ανδρικός κόσμος είναι αυτός που πρωταγωνιστεί. Στη Σκωτία του τέλους του 17ου αιώνα, η βεντέτα ανάμεσα στις δύο μεγάλες οικογένειες, των Ρέιβενσγουντ και των Λαμερμούρ, θα οδηγήσει στην μοιραία κατάληξη, τον θάνατο των δύο ερωτευμένων. Η πολιτική βρίσκεται πίσω απ’ όλα. Ο Ενρίκο Άστον, ο αδελφός της Λουτσίας, επιδιώκει τον γάμο της με τον Αρθούρο Μπάκλω για να επανακτήσει πολιτική δύναμη και ο αγαπημένος της Λουτσίας, Εντγκάρτο Ρέιβενσγουντ (που έχασε την περιουσία του από τους Άστον σε προηγούμενη πολιτική κρίση, συνδεόμενη με συγκρούσεις βασιλικών δυναστειών), αναχωρεί την κρίσιμη στιγμή στη Γαλλία για πολιτικούς λόγους. Βασικοί στην εξέλιξη της ιστορίας έχουν ο Νορμάνο, ακόλουθος του Ενρίκο, και ο καλβινιστής ιερέας Ραϊμόντο.

Η Λουτσία πιέζεται να δεχθεί για σύζυγό της αυτόν που επιθυμεί ο αδελφός της αλλά την μέρα του γάμου, όταν απροσδόκητα εμφανίζεται ο αγαπημένος της, δεν έχει λόγια να εξηγήσει την «προδοσία» της. Λίγο αργότερα θα σκοτώσει τον «σύζυγο» (χωρίς ο λιμπρετίστας Σαλβατόρε Καμαράνο να μας δίνει πληροφορίες πώς συμβαίνει) και θα καταρρεύσει. Θα χάσει τα λογικά της και θα πεθάνει. Η Λουτσία ανήκει στον κύκλο των γοτθικών ηρωίδων της ρομαντικής λογοτεχνίας που συντρίβει ο πατριαρχικός Λόγος.

Στο πρόγραμμα της παράστασης της Λυρικής Σκηνής υπάρχει ένα ενδιαφέρον κείμενο της Νταϊάννα Ουάλας (καθηγήτριας αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας) που επισημαίνει ότι η γυναίκα που συχνά τρελαίνεται σε γοτθικά μυθιστόρηματα του 18ου και 19ου αι., μπορεί να αντιμετωπιστεί σήμερα ως μία επαναστατική μορφή, «… ως μία πρώιμη ανατρεπτική φεμινίστρια που επαναστατεί ενάντια στην πατριαρχία».

Το απόσπασμα είναι ενδεικτικό των τραβηγμένων από τα μαλλιά συμπερασμάτων στα οποία μπορούν να καταλήξουν οι σπουδές φύλου. Η γυναίκα που δεν άντεξε και κατέρρευσε δεν είναι πρώιμη φεμινίστρια – είναι μόνον θύμα. Αν είναι τυχερή θα πεθάνει, αλλιώς την περιμένει μαρτυρική ζωή έγκλειστης σε φρενοκομείο. Η Λουτσία θα σκοτώσει τουλάχιστον τον «σύζυγο», προτού πεθάνει. Και πάλι, όμως, δεν πρόκειται για πράξη -“statement” αλλά για επιλογή απελπισίας. Όσα τραγουδά αφορούν τον έρωτά της για τον Εντγκάρντο, τη σκληρή της μοίρα, και τους ουρανούς που δεν την λυπούνται εν ζωή αλλά της επιφυλάσσουν την ευτυχία όταν θα συναντηθεί εκεί πάνω με τον αγαπημένο της.

Η «διπλή» Λουτσία της Κέιτι Μίτσελ

Βέβαια, αν «προεκτείνουμε» λίγο τις σημασίες των πράξεων, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Λουτσία αντέδρασε στην ανδρική επιβολή με τον πιο ρητό τρόπο. Και ως προς αυτό δικαιολογείται η φροντίδα της Κέιτι Μίτσελ να δώσει στην ηρωίδα περισσότερο χώρο ελεύθερης βούλησης και αυτενέργειας. Πώς το πέτυχε; Στην κατεύθυνση που έχουμε δει σε άλλες παραστάσεις της, όταν η κάμερα παρακολουθεί «ζωντανά», και αναδεικνύει παράλληλες προς την κεντρική δράσεις.

Οι τρεις πράξεις της όπερας του Ντονιτσέτι εξελίσσονται έξω από το κάστρο των Άστον, στο πάρκο του κάστρου, στο διαμέρισμα του Ενρίκο, στην αίθουσα δεξιώσεων του κάστρου των Άστον και στο κοιμητήριο του κάστρου των Ρέιβενσγουντ. Δηλαδή, οι δραματικοί τόποι που ορίζει το λιμπρέτο δεν ευνοούν την εκδήλωση της γυναικείας οπτικής και συμπεριφοράς. Γι’ αυτό και με την βοήθεια της επί χρόνια συνεργάτιδάς της, σκηνογράφου Βίκι Μόρτιμερ, η Μίτσελ χώρισε στα δύο τη σκηνή. Στο ένα μέρος εξελίσσεται κανονικά το λιμπρέτο, στο δεύτερο δίνεται η δυνατότητα στο κοινό να δει τι άλλο μπορεί να συνέβαινε παράλληλα σε κάποιον άλλον, κατά προτίμηση στη κρεβατοκάμαρα και στην τουαλέτα της Λουτσίας (οι μόνοι χώροι στον πραγματικό κόσμο στους οποίους οι γυναίκες μπορούσαν να πρωταγωνιστούν ήταν πάντα κλειστοί, ιδιωτικοί).

Διαβάστε τη συνέχεια στο www.monopoli.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: Τι να κάνετε αυτή την Παρασκευή: Έξι ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο!

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Διεθνές συνέδριο «Επι-στροφή στη Βρύση» με ελεύθερη είσοδο στην Τεχνόπολη

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Τετραήμερο αφιέρωμα στο «Ελληνικό Ντοκιμαντέρ» στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων!