ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μία σημαντική αστική παρέμβαση, που αναμένεται να μεταμορφώσει έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες πνεύμονες πρασίνου στον πυκνοδομημένο αστικό ιστό της Αθήνας, προχωρά στη φάση της υλοποίησης. Πρόκειται για το έργο «Βιοκλιματική ανάπλαση και ενοποίηση 26 στρεμμάτων κοινόχρηστων χώρων και δημιουργία πάρκου πρασίνου και αναψυχής (με υπαίθριο θέατρο) στη Βίλα Ζωγράφου», με συνολικό προϋπολογισμό 9.324.067,78 ευρώ, το οποίο θα συγχρηματοδοτηθεί από την Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Ζωγράφου.
Η ολοκλήρωση του σχεδιασμού προβλέπεται εντός του 2025 και η παράδοση του έργου έως τα μέσα του 2027.
Ειδικότερα, το έργο εγκρίθηκε κατά την τακτική συνεδρίαση της Περιφερειακής Επιτροπής στις 24 Ιουνίου 2025, έπειτα από τη σύναψη τριμερούς προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής, του Δήμου Ζωγράφου και του Αναπτυξιακού Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε.», ο οποίος αναλαμβάνει την τεχνική υλοποίηση και επίβλεψη.
Η ανάπλαση αφορά την ενοποίηση των κοινόχρηστων χώρων γύρω από τη Βίλα Ζωγράφου, περιλαμβάνοντας τα οικοδομικά τετράγωνα Ο.Τ. 387, 387α και 343α (Βίλα “Αγλατζιά”), συνολικής έκτασης περίπου 26 στρεμμάτων. Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση ο σχεδιασμός βασίζεται σε αρχές βιώσιμης και ήπιας ανάπτυξης, με στόχο την περιβαλλοντική αναβάθμιση, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και τη βελτίωση του μικροκλίματος στην περιοχή.
Σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε με ευθύνη του Δήμου Ζωγράφου και εγκρίθηκε από την Οικονομική Επιτροπή του το 2023, προβλέπονται μεταξύ άλλων:
1.δημιουργία σύγχρονου πάρκου αναψυχής,
2.ενίσχυση του φυτικού πλούτου με κατάλληλη φύτευση υψηλόκορμων δέντρων,
3.αναβάθμιση του υπαίθριου θεάτρου και ανάδειξη της ιστορικότητας της περιοχής,
4.νέες υποδομές όπως παιδική χαρά, πάρκο σκύλων, καλλισθενικό γυμναστήριο, καθώς και
5.πλήρης προσβασιμότητα για ΑμεΑ και άτομα με κινητικές δυσκολίες.
Ειδικότερα, το έργο χωρίζεται σε δύο υποέργα, το Υποέργο 1 που αφορά την κατασκευή του πάρκου και θα χρηματοδοτηθεί εξολοκλήρου από την Περιφέρεια Αττικής με το ποσό των 9,2 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ το Υποέργο 2 περιλαμβάνει τις τεχνικές και διοικητικές υπηρεσίες υποστήριξης του έργου από τη «Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε.» με χρηματοδότηση από τον Δήμο Ζωγράφου.
Η διάρκεια της σύμβασης ορίζεται σε 47 μήνες και καλύπτει όλα τα στάδια: από την αναθεώρηση μελετών, τη δημοπράτηση και κατασκευή του έργου, έως και την οριστική παραλαβή του.
Η βιοκλιματική ανάπλαση της Βίλας Ζωγράφου δεν αποτελεί μόνο μια αστική παρέμβαση, αλλά ένα έργο που αναμένεται να προσφέρει ποιοτικό πράσινο, σκιά, χώρο ψυχαγωγίας και πολιτισμού, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη της περιοχής.
Βίλα Ζωγράφου: Η ιστορία πίσω από το κτίριο
Η Βίλα Ζωγράφου, ένα από τα λίγα διασωζόμενα δείγματα αστικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα στο Λεκανοπέδιο, κουβαλά πίσω της έναν αιώνα και πλέον πολιτικής ιστορίας, ιδιωτικών διεκδικήσεων, δημόσιων προσδοκιών, κοινωνικών συγκρούσεων αλλά και παραμέλησης.
Έτσι, το 2025 σηματοδοτεί μια νέα αρχή με την έναρξη ενός μεγάλου έργου βιοκλιματικής ανάπλασης, το οποίο φιλοδοξεί να μετατρέψει τον ιστορικό χώρο σε σύγχρονο πάρκο πολιτισμού και πρασίνου, ανοικτό και προσβάσιμο σε όλους.
Η ιστορία της Βίλας ξεκινά γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο Ιωάννης Ζωγράφος, καθηγητής στο Πολυτεχνείο και πολιτικός που εξελέγη με το κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, απέκτησε μια τεράστια έκταση στα ανατολικά της Αθήνας.
Στο οικόπεδο αυτό, που έμελλε να δώσει το όνομά του στον μελλοντικό Δήμο Ζωγράφου, διαμόρφωσε τον οικογενειακό του πυρήνα.
Συγκεκριμένα, η οικογένεια Ζωγράφου απέκτησε σταδιακά εκτεταμένες εκτάσεις στην περιοχή Κουπονιών – Γουδί και το 1902, ο Ιωάννης Ζωγράφος αγόρασε ένα κτήμα περίπου 1.250 στρεμμάτων από τη χήρα του Βουρνάζου, Ελένη.
Μέχρι το 1904, οι αγορές γης της οικογένειας στην ευρύτερη περιοχή ξεπέρασαν τα 1.600 στρέμματα.
Τα τοπογραφικά δεδομένα της εποχής ήταν περιορισμένα και οι περιγραφές των εκτάσεων βασίζονταν σε φυσικά όρια, γεγονός που δημιούργησε ερμηνευτικές ασάφειες γύρω από την ακριβή έκταση. Τελικά, η οικογένεια φέρεται να απέκτησε ιδιοκτησία περίπου 3.000 στρεμμάτων.
Παρά τις ασαφείς τίτλους ιδιοκτησίας σε ορισμένες περιπτώσεις, η περιοχή αναπτύχθηκε οργανικά και αποτέλεσε τον πυρήνα του μελλοντικού Δήμου Ζωγράφου, ο οποίος πήρε και το όνομά του από την οικογένεια.
Τις επόμενες δεκαετίες, και ιδίως όταν η περιοχή οργανώθηκε σε κοινότητα τη δεκαετία του 1930, υπό την προεδρία του γιου του Σωτήρη Ζωγράφου, γύρω από το κτήμα άρχισαν να ξεφυτρώνουν άλλα αρχοντικά, όπως η Βίλα Βοναπάρτη και η Βίλα Βουτυρά, σχηματίζοντας έναν άτυπο πυρήνα υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας και κοινωνικού κύρους.
Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Ζωγράφου το 1927, τα κτήματα διανεμήθηκαν στους κληρονόμους του, με κύριο διαχειριστή τον γιο του, Κωνσταντίνο Ζωγράφο. Τμήμα της ιδιοκτησίας, έκτασης περίπου 40.000 τ.μ., παρέμεινε στα χέρια της οικογένειας, περιφράχθηκε και αξιοποιήθηκε με την κατασκευή κατοικιών, μεταξύ των οποίων και η Βίλα Ζωγράφου. Υπόλοιπα τμήματα της γης τεμαχίστηκαν σε μικρότερα οικόπεδα, ενίσχυοντας σταδιακά τον οικιστικό χαρακτήρα της περιοχής.
Το 1974, μετά από επίμονες πιέσεις της τοπικής κοινωνίας, το κτήμα χαρακτηρίστηκε κοινόχρηστος χώρος, σηματοδοτώντας την πρόθεση του κράτους να αποδοθεί στους πολίτες. Ωστόσο, η πλήρης υλοποίηση αυτής της πρόθεσης παρέμεινε εγκλωβισμένη σε διοικητικές και νομικές εκκρεμότητες. Ο Δήμος Ζωγράφου αδυνατούσε για δεκαετίες να ολοκληρώσει τη διαδικασία απαλλοτρίωσης λόγω υψηλού κόστους αποζημιώσεων προς τους κληρονόμους της οικογένειας Ζωγράφου.
Στο προσκήνιο ήρθαν πολλές πλευρές: οι ιδιοκτήτες με στόχο την οικονομική αξιοποίηση, το Δημόσιο μέσω των εποπτικών αρχών (Ελεγκτικό Συνέδριο, ΥΠΕΧΩΔΕ), ο Δήμος με διαρκή αδυναμία ανάληψης πρωτοβουλιών, και κυρίως οι κάτοικοι της περιοχής, που δεν έπαψαν ποτέ να διεκδικούν τη διάσωση του χώρου και την απόδοσή του σε συλλογική χρήση.
Αποκορύφωμα της έντασης αποτέλεσε η περίοδος 2007–2011. Συγκροτήθηκε η Επιτροπή Αγώνα “Το Κτήμα Ζωγράφου να γίνει Κτήμα του Λαού”, η οποία ξεκίνησε μια συντονισμένη εκστρατεία ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και πολιτικής πίεσης. Παράλληλα, το 2011, εν μέσω οικονομικής κρίσης και μετά το κύμα των «πλατειών», ο χώρος καταλήφθηκε από συλλογικότητες που τον μετέτρεψαν σε αυτοδιαχειριζόμενο πολιτιστικό στέκι.
Η κατάληψη της Βίλας υπήρξε ενεργή για περίπου έξι χρόνια, φιλοξενώντας ποικίλες δραστηριότητες: εργαστήρια, θεατρικές παραστάσεις, παιδικές γιορτές, συλλογικές κουζίνες, προβολές και μουσικές εκδηλώσεις. Ο χώρος έπαψε να είναι απλώς σύμβολο – έγινε ζωντανό κύτταρο της πόλης.
Η δράση έληξε το Μάρτιο του 2017, όταν ο Δήμος Ζωγράφου επανέκτησε τον έλεγχο του χώρου, με τη συνδρομή της αστυνομίας, θέτοντας σε εφαρμογή σχέδιο αξιοποίησης με βάση τις τότε προτεραιότητες, όπως η ίδρυση του Δημοτικού Ωδείου.
Το 2018, μια κομβική στιγμή: ο Δήμος αποδέχεται τη δωρεά της οικογένειας Ζωγράφου, και το ακίνητο περνά οριστικά στην κυριότητα του Δήμου, έπειτα από σχεδόν μισό αιώνα αντιπαραθέσεων. Η ιστορική εκκρεμότητα τερματίζεται και ανοίγει ο δρόμος για έναν συνολικό επανασχεδιασμό της περιοχής.
Το έργο που εγκρίθηκε το 2025 δεν είναι μόνο μια ανάπλαση υποδομών. Είναι μια πράξη ιστορικής συνέχειας. Έρχεται να ενώσει το όραμα των κατοίκων, την πολιτιστική σημασία του χώρου, και την ανάγκη για αστικό πράσινο και κοινωνική ζωή στον πυκνοκατοικημένο δήμο.
Διαβάστε επίσης
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
