Ιωάννης ντε Φούκα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ο Αριστοφάνης στους «Ιππής» αναφέρει: «Ερέτην χρήναι πρώτα γενέσθαι, πριν πηδαλίοις επιχειρείν», δηλαδή, «πρέπει πρώτα να έχεις γίνει κωπηλάτης, πριν πάρεις στα χέρια σου το τιμόνι».
Η σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους. Μια υπαρξιακή ανάγκη αναζήτησης του θαλάσσιου ορίζοντα, των νέων τόπων, της περιπέτειας , της εξερεύνησης.
Οι Έλληνες λάτρευαν πρώτα τον Νηρέα και αργότερα τον Ποσειδώνα ως θεούς της θάλασσας. Προστάτες των ναυτικών, θεωρούσαν και τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, οι οποίοι σύμφωνα με την μυθολογία συμμετείχαν στην Αργοναυτική εκστρατεία.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, προστάτης των ναυτικών έγινε ο «Άγιος Ναύτης», Άγιος Νικόλαος.
Τα λατρευτικά ονόματα του Αγίου Νικολάου διαφέρουν από τόπο σε τόπο. Στο Γαλαξίδι ονομάζεται «Ναύτης». Στη Χίο, «Θαλασσύτης». Στη Μάνη, «Αρμυρής».
Ο Αναξίμανδρος, σύμφωνα με τον Αγαθήμερο, ήταν ο πρώτος που έφτιαξε και δημοσίευσε τον πρώτο πορτολάνο.
Ο Σκύλαξ συνέγραψε το βιβλίο «ο Περίπλους των εκτός των Ηρακλέους Στηλών».
Όταν ο Γκαίτε έγραψε στον «Φάουστ» πως «δεν θα ήμουν άξιος ναυτικός, αν δεν εγνώριζα ο φτωχός, πως μάχη, εμπόριο και πειρατεία συνώνυμα είναι και τα τρία» μάλλον είχε στο μυαλό του τον Έλληνα θαλασσοπόρο, τον καραβοκύρη, τον μπουρλοτιέρη, τον πειρατή, τον εξερευνητή.
Από τον Νέαρχο στον Ιωάννη ντε Φούκα
Από τους πρώτους θαλασσοπόρους θεωρείται ότι είναι ο Νέαρχος, ο οποίος ανέλαβε ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 326 π.Χ.
Γιος του Ανδροτίμου, ο Νέαρχος γεννήθηκε το 360 π.Χ. Ορίσθηκε σατράπης της Λυκίας και στη συνέχεια με τα πλοία που ναυπήγησε ο Μ.Αλέξανδρος ο Νέαρχος ξεκίνησε τον πλου από τον Υδάσπη ποταμό έως την Δυτική Ινδία και διήνυσε 400 ναυτικά μίλια σε 130 ημέρες! Το 324 π.Χ. έπλευσε τον Πασιτίγρητα και έφθασε στα Σούσα.
Αυτό το συγκλονιστικό περιηγητικό εκστρατευτικό ταξίδι το περιέγραψε στο βιβλίο του, «Ο Παράπλους», που το αξιοποίησαν ο Αρριανός και ο Στράβων.
Αν ο Νέαρχος είναι ο πρώτος θαλασσοπόρος, ο Ιωάννης Ντε Φούκα, ίσως, είναι ο πιο σύγχρονος Έλληνας εξερευνητής, που έδρασε τον 16ο αιώνα.
Γεννήθηκε το 1536 στο χωριό Βαλεριάνο της Κεφαλλονιάς. Ορισμένοι αναφέρουν ότι ήταν γνωστός με τα ονόματα Απόστολος Βαλεριάνος, αλλά και με το Φωκάς Βαλεριανάτος.
Η οικογένεια του κατοικούσε στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1453, οπότε έγινε η Άλωση. Αμέσως μετά κατέφυγαν στο νησί του Ιονίου. Νεαρός βρέθηκε στην Ισπανία και άρχισε τα θαλασσινά ταξίδια.
Πορεία τεσσάρων δεκαετιών
Η ναυτοσύνη του και η ικανότητες που επέδειξε στα ταξίδια του προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του Βασιλέα της Ισπανίας, ο οποίος τον διόρισε πλοηγό στον ισπανικό στόλο των Δυτικών Ινδιών, για μακρά περίοδο που κράτησε τέσσερις δεκαετίες. Κατά την πολύχρονη θητεία του στα ισπανικά πλοία απέκτησε μεγάλη φήμη.
Έτσι, ο Juan de Fuca, – ο Χουάν ντε Φούκα- έγινε θρύλος για τα ριψοκίνδυνα εξερευνητικά ταξίδια στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Το 1592, ο αντιβασιλέας της Νέας Ισπανίας, που στα σημερινά χρόνια είναι γνωστό ως Μεξικό, Luis de Velaseo, του εμπιστεύθηκε μια δύσκολη αποστολή.
Η εντολή ήταν να εντοπίσει τα στενά Straits of Anian, για τα οποία υπήρχε πληροφορία ότι από αυτά τα στενά οι Άγγλοι θαλασσοπόροι θα έφταναν στον Ειρηνικό, καθώς έπρεπε να βρει και ένα θαλασσινό πέρασμα από τις νότιες θάλασσες της Ευρώπης για τον Βόρειο Ατλαντικό, που ήταν το όραμα του σερ Φράνσις Ντρέικ.
Τα δύο πλοία του διέσχισαν κατά μήκος τη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής -δηλαδή το Μεξικό και την Καλιφόρνια- , μέχρι γεωγραφικό πλάτος 47 μοιρών και μπήκαν στα στενά που χωρίζουν το νησί του Βανκούβερ στον Καναδά από την Αμερικανική Ήπειρο.
Εκεί τα πληρώματα παρατήρησαν πλούσια βλάστηση, καρποφόρα δέντρα και μεταλλεύματα, ενώ οι ιθαγενείς ήταν ντυμένοι με δέρματα ζώων.
Το ταξίδι τους συνεχίστηκε προς στα στενά του Ειρηνικού και έπλευσαν προς νότια. Κατά το πρώτο ταξίδι το πλήρωμά του στασίασε, και έτσι αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Ακαπούλκο. Κατά το δεύτερο ταξίδι του κατευθύνθηκε βόρεια.
Δεν πήρε ποτέ αμοιβή
Όταν επέστρεψε στο Ακαπούλκο ο Χουάν ντε Φούκα έγινε δεκτός με πανηγυρισμούς και τιμές. Ωστόσο, δεν πήρε ποτέ την αμοιβή που του υποσχέθηκε ο αντιβασιλέας. Μάταια περίμενε να πάρει την ανταμοιβή του για τις υπηρεσίες του στην ναυσιπλοΐα.
Το 1593 ή τον επόμενο χρόνο κατά άλλους βιογράφους του, επέστρεψε και πάλι στην Ισπανία. Αλλά και εκεί, δεν βρήκε την ανταπόκριση που περίμενε.
Έτσι, απογοητευμένος αποφάσισε να επιστρέψει στην Κεφαλονιά. Το έτος 1596, βρέθηκε στην Βενετία, όπου συναντήθηκε με τον Άγγλο John Douglass.
Εντυπωσιασμένος από τα θαλασσινά κατορθώματα του ο Άγγλος αξιωματούχος τον γνώρισε στον πρόξενο στο Aleppo της Ιταλίας, Michael Locke.
Εκείνος του ανέθεσε να εξερευνήσει και να εντοπίσει το βορειοδυτικό πέρασμα προς τον Ειρηνικό για λογαριασμό της Αγγλίας.
Όμως, ο Χουάν ντε Φούκα ή Ιωάννης Φωκάς ζήτησε αποζημίωση για ένα φορτίο που του είχε αποσπάσει ένας άλλος Aγγλος, ο Candish, σε ένα από τα ταξίδια του στις Φιλιππίνες και την Κίνα το Νοέμβριο του 1587.
Σε εκείνο το ταξίδι, πιάστηκε αιχμάλωτος, έχασε όλες του τις οικονομίες και το φορτίο του πλοίου αξίας 60.000 δουκάτων.
Περνούσαν τα χρόνια, αλλά μέχρι και το 1602 ο πρόξενος είχε εξασφαλίσει τις 100 λίρες από την βρετανική κυβέρνηση ώστε να μπορέσει να μεταβεί ο Φωκάς στην Αγγλία. Μάλιστα, ο πρόξενος απέστειλε επιστολή προς τον Φωκά, αλλά δεν έλαβε ποτέ απάντηση, γιατί ο Φωκάς πέθανε το ίδιο έτος.
Επισημαίνεται ότι το όνομα του Κεφαλονίτη θαλασσοπόρου Ιωάννη Φωκά δόθηκε στο σύμπλεγμα των στενών μεταξύ Βανκούβερ και Αμερικής από τη Ρωσική Αυτοκρατορική Ακαδημία Επιστημών στα 1725 και σήμερα ονομάζεται παγκοσμίως ως «Juan de Fuca Strait».
Για τον Ιωάννη Φωκά έχει γράψει ο Φώτης Κόντογλου το βιβλίο: «Απόστολος Βαλεριάνος ο λεγόμενος Juan da (sic) Fuca», στην συλλογή διηγημάτων Ο Αστρολάβος, Αθήνα 1935), ενώ το 2007 κυκλοφόρησε και η βιογραφία του από την Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα (Στα Στενά της Χίμαιρας, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2007).
Διαβάστε ακόμη:
