Ιωάννης Λιανός: Οι whistleblowers οδηγοί στις εφόδους της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Σε βαρύ… πυροβολικό στο «οπλοστάσιο» της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αντιμετώπιση των αντιανταγωνιστικών πρακτικών εξελίσσεται  το whistleblowing.

Η ανώνυμη παροχή πληροφοριών μέσω ενός ασφαλούς ψηφιακού περιβάλλοντος έχει φέρει αποτελέσματα και  έχει οδηγήσει την ανεξάρτητη Αρχή στη διερεύνηση πολλών και σημαντικών υποθέσεων.

Σχεδόν δέκα εφόδους και επιτόπιους ελέγχους πραγματοποίησαν οι αρμόδιες υπηρεσίες από τις αρχές του χρόνου σε διάφορους κλάδους της αγοράς. Από τα οπτικά μέχρι τις μεταφορικές εταιρείες και από τον κλάδο ζυμαρικών μέχρι τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας. Πόσες από αυτές προέκυψαν από τα στοιχεία που έδωσαν οι ανώνυμοι πληροφοριοδότες;

«Από αυτό το- πολύτιμο για τις αρχές Ανταγωνισμού- εργαλείο έχουν ξεκινήσει υποθέσεις και μάλιστα ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες» λέει στο mononews ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννης Λιανός.

«Μάλιστα μια συγκεκριμένη και πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση δεν θα μπορούσε να προχωρήσει αν δεν υπήρχαν τα στοιχεία από τον ανώνυμο πληροφοριοδότη» συμπληρώνει ο κ. Λιανός αποφεύγοντας ωστόσο να δώσει περισσότερα στοιχεία.

Σπάνια για τα ελληνικά δεδομένα η ανώνυμη καταγγελία

Οι ανώνυμες καταγγελίες  στην Επιτροπή Ανταγωνισμού ήταν σπάνιες για τα ελληνικά δεδομένα. Πριν  τη λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας οι  ανώνυμες καταγγελίες στην Επιτροπή Ανταγωνισμού μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και μόλις μία έχει φέρει αποτελέσματα.

Πρόκειται για την  αποκάλυψη καρτέλ για τη δημοπράτηση σχολικής μονάδας στη Λαμία που επέφερε το 2020 την επιβολή προστίμων σχεδόν μισού εκατομμυρίου ευρώ σε επτά κατασκευαστικές εταιρείες και η οποία ξεκίνησε από ανώνυμη επιστολή.

«Η κουλτούρα που υπάρχει στην Ελλάδα είναι διαφορετική. Ο πληροφοριοδότης φαίνεται σαν να κάνει κάτι μεμπτό, για αυτό μας έκανε θετική εντύπωση το πόσο γρήγορα αναπτύχθηκε το whistleblowing» τονίζει ο επικεφαλής της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Το γεγονός ότι η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα μιας συνεχούς επικοινωνίας με τον whistblower συμβάλει ώστε να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά. Με τη δυνατότητα των ερωτήσεων ελέγχεται η αξιοπιστία και αν πρόκειται για περίπτωση που πρέπει να εξεταστεί.

Στη συνέχεια γίνονται οι αναλύσεις των στοιχείων και από εκεί και πέρα η Γενική Διεύθυνση αξιολογεί αν θα προχωρήσει σε μέτρα έρευνας ή όχι.

Πάντως, πολλές από τις αναφορές που έχουν γίνει δεν εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιότητας της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Επιβράδυνση στους ρυθμούς

Η λειτουργία της πλατφόρμας Whistleblow ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2021. Τότε είχε μόλις πέντε με έξι ανώνυμες πληροφορίες τον μήνα. Από τον Ιανουάριο η Επιτροπή Ανταγωνισμού «έτρεξε» μια τηλεοπτική καμπάνια για την προβολή του συστήματος ανώνυμης παροχής πληροφοριών. Η προβολή αυτή είχε ως αποτέλεσμα να εκτοξευθούν οι ανώνυμες πληροφορίες. «Μέσα σε δύο μήνες είχαμε μέσω της πλατφόρμας 40 ανώνυμες πληροφορίες, δηλαδή όσες είχαμε συνολικά τους προηγούμενες έξι μήνες» σημειώνει ο κ. Λιανός.

Πάντως οι ρυθμοί παροχής ανώνυμων πληροφοριών μετά από ένα πολύ δυνατό διάστημα περίπου τριών μηνών έχουν επιβραδυνθεί. Ο αριθμός των πληροφοριοδοτών έχει μειωθεί και για αυτό η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα επαναλάβει την καμπάνια από την αρχή του χρόνου ώστε να ευαισθητοποιηθούν πολίτες και επιχειρήσεις.

Whistleblowing για τις Αναθέτουσες Αρχές

Η θετική ανταπόκριση του θεσμού του whistleblowing  για πολίτες και επιχειρήσεις παρότρυνε την ανεξάρτητη Αρχή ώστε να θέσει σε λειτουργία ένα δεύτερο εργαλείο για την ανώνυμη παροχή πληροφοριών για τις Aναθέτουσες Aρχές. H  εσωτερική πληροφόρηση που διαθέτουν εκ του ρόλου τους ως φορείς που αναθέτουν ή προκηρύσσουν διαγωνιστικές διαδικασίες επιτρέπει στις Αναθέτουσες Αρχές να λαμβάνουν πληροφόρηση και παράπονα σχετικά με τις συμμετοχές εταιρειών στις διαδικασίες αυτές. Μέσω του συστήματος θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αποκάλυψη πρακτικών καρτέλ. Μέχρι τώρα τα αποτελέσματα δεν είναι αυτά που θα ήθελε η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Το γεγονός ότι δεν έχει γίνει η κατάλληλη προβολή και η ενημερωτική καμπάνια γίνεται μόνο μέσω διαδικτύου και όχι των άλλων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και δη της τηλεόρασης που έχει μεγαλύτερη απήχηση ίσως είναι ένας από τους λόγους που δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, εκτιμά ο επικεφαλής της Αρχής.

Στην κατεύθυνση αυτή η Επιτροπή προγραμματίζει ένα Road Show με την Τοπική Αυτοδιοίκηση ώστε ως Αναθέτουσες Αρχές να είναι πλήρως ενημερωμένες για το νέο εργαλείο όσο και για τον τρόπο που μπορούν να ενημερώσουν την Αρχή.

Καρτέλ, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και κάθετοι περιορισμοί τιμών

Με τα στατιστικά στοιχεία που θα δημοσιεύσει η ανεξάρτητη Αρχή τον Σεπτέμβριο θα γίνει γνωστός ο αριθμός σχετικά με τις ανώνυμες πληροφορίες που έχουν υποβληθεί στην ψηφιακή πλατφόρμα.

Σύμφωνα με πληροφορίες η πλειοψηφία των ανώνυμων πληροφοριών αφορά σε πρακτικές καρτέλ. Δηλαδή οριζόντιες συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστριών επιχειρήσεων σε αγορές προϊόντων και υπηρεσιών με σκοπό τον περιορισμό του ανταγωνισμού.

Επονται οι πληροφορίες που αφορούν για εταιρείες που κάνουν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και επίσης ένας σημαντικός αριθμός από ανώνυμες πληροφορίες αφορά τον κάθετο περιορισμό τιμών. Δηλαδή τις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων σε κάθετο επίπεδο (σχέσεις προμηθευτή/ πελάτη με σκοπό συγκεκριμένες πρακτικές όπως την επιβολή τιμών μεταπώλησης κ.α.

Χωρίς αποτέλεσμα το πρόγραμμα Επιείκειας στην Ελλάδα

Το πρόγραμμα Επιείκειας, που αποτελεί το σημαντικό εργαλείο που έχει στη διάθεσή της μια Αρχή Ανταγωνισμού για την αποκάλυψη καρτέλ, στην Ελλάδα δεν έχει λειτουργήσει.

Με το πρόγραμμα Επιείκειας επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα που συνεργάζονται με την Επιτροπή Ανταγωνισμού για την αποκάλυψη πρακτικών καρτελικής φύσης τυγχάνουν ευνοϊκής μεταχείρισης, που μπορεί να καταλήξει και σε πλήρη απαλλαγή από το πρόστιμο.

Γιατί όμως αυτό το εργαλείο που βοηθά να «ανοίξουν στόματα», δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα;

Τα προγράμματα Επιείκειας συνήθως δεν λειτουργούν σε κλειστές οικονομίες και κοινωνίες και υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία για τους λόγους που αυτό γίνεται εξηγεί ο κ. Λιανός προσθέτοντας ότι υπάρχει ακόμη μια αρνητική χροιά στην έννοια του πληροφοριοδότη. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν παρουσιάστηκε το πρόγραμμα Επιείκειας της Επιτροπής Ανταγωνισμού υπήρξαν αντιδράσεις ακόμη και στη Βουλή ότι «προωθούνται» οι πληροφοριοδότες.

Διαβάστε επίσης

«Κλείνει» η συμφωνία με το επενδυτικό fund της Σαουδικής Αραβίας –Στην Αθήνα στα τέλη Ιουλίου ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν