Έξυπνα Συμβόλαια: Τι αλλάζουν στις συναλλαγές στην ενέργεια και τις αγορές- Πλεονεκτήματα και προκλήσεις

Μια επανάσταση στο χώρο των συναλλαγών και των συμβάσεων έρχεται με τα έξυπνα συμβόλαια –smart contracts- καθώς ο αλγόριθμος, φαίνεται πως κερδίζει…τη νομική στο γήπεδό της, και όλο και περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις επιλέγουν το blockchain για κάποια είδη συναλλαγών, γιατί εξασφαλίζει χρόνο, κόστος και αξιoπιστία στους αντισυμβαλλόμενους.

Την εβδομάδα που πέρασε η Mytilineos  υπέγραψε ένα έξυπνο συμβόλαιο με την QEnergy στην πλατφόρμα της WePower, μιας από τις μεγαλύτερες διεθνώς πλατφόρμες αγοράς και εμπορίας ενέργειας που στηρίζεται στην τεχνολογία blockchain. Στο πλαίσιο της 10ετούς Σύμβασης Πώλησης Ενέργειας μεταξύ των δύο εταιρειών, η QEnergy στοχεύει να αγοράσει την πλειονότητα του όγκου της ενεργειακής παραγωγής που θα προκύψει από την επέκταση των 22MW του φωτοβολταϊκού πάρκου Wagga North στην Αυστραλία (Wagga 2) που είχε εξαγοραστεί από την Terrain Solar το 2019.

Τα έξυπνα συμβόλαια στο blockchain διευκολύνουν τις συναλλαγές αλλά και τη χρηματοδότηση στην ενεργειακή μετάβαση, καθώς συνδέουν τους παραγωγούς και καταναλωτές ενέργειας με ασφάλεια και διαφάνεια δίχως πολυδάπανη μεσολάβηση, διευκολύνει την εισαγωγή της διανεμημένης οικονομίας στον παραδοσιακά συγκεντρωτικό ενεργειακό τομέα.

Ταυτόχρονα, αποτελούν το ισχυρότερο καύσιμο για την τιμή του Ethereum, αφού όλο το Decentralised Finance (DEFI), δηλαδή συναλλαγές από την ενέργεια και τα χρηματιστήρια μέχρι τις αγοραπωλησίες και το στοίχημα, μπορεί να γίνει χωρίς διαμεσολάβηση, σε περιβάλλον Ethereum με δεκάδες εφαρμογές που προστίθενται αναπτύσσοντας μια νέα οικονομία, στον αλγόριθμο.

Σύμφωνα με τον Vitalic Buterin ο οποίος το σχεδίασε το 2014 σε ηλικία 20 ετών, «η μεγάλη διαφορά της οικονομίας του 21ου αιώνα από την παλιά οικονομία, είναι η κατάργηση της διαμεσολάβησης».

Στην παλιά οικονομία, υπηρεσία «ανήκε» σε κάποιον φορέα που την ήλεγχε, τη διαμεσολαβούσε και την εμπορευόταν. Στον κόσμο της πλατφόρμας του Ether η υπηρεσία προσφέρεται ανοιχτά, ως δυνατότητα και τα προγράμματα που προστίθενται ως εφαρμογές.

Τι είναι τα έξυπνα συμβόλαια

Πρόκειται για ένα αυτο-εκτελούμενα συμβόλαια στα οποία οι όροι της συμφωνίας μεταξύ αγοραστή και πωλητή να γράφονται απευθείας σε γραμμές κώδικα. Ο κώδικας ελέγχει την εκτέλεση και οι συναλλαγές είναι ανιχνεύσιμες και μη αναστρέψιμες.

Τα έξυπνα συμβόλαια είναι ρομποτικά συστήματα που δεν μπορούν να επηρεαστούν, δωροδοκηθούν, απειληθούν.

Τη θέση του διαμεσολαβητή παίρνει η ψηφιακή εμπιστοσύνη. Κάθε έξυπνο συμβόλαιο εκτελείται με ασφάλεια, ταχύτητα και διαφάνεια. Ακριβώς όπως συμφωνήθηκε. Δεν προϋποτίθεται, η συνδρομή, η επέμβαση ή η διαμεσολάβηση κάποιας κεντρικής αρχής, τράπεζας ή δικηγόρων. Ακριβέστερα: ένα τέτοιο τρίτο πρόσωπο δεν έχει οποιαδήποτε θέση. Με τον τρόπο αυτό, τα κόστη των συναλλαγών μειώνονται σημαντικά.

Επίσης είναι αμετάβλητα (δεν μπορούν να αλλάξουν) και επαληθεύσιμα (όλοι μπορούν να τα δουν), διασφαλίζοντας ένα υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των μερών.

Εάν οι συνθήκες που έχουν συμφωνηθεί με αυτά πραγματοποιηθούν, τότε τα έξυπνα συμβόλαια έχουν τη δυνατότητα να αυτοεκτελούνται. Στον κώδικα καταγράφονται οι ρήτρες και οι όροι του συμβολαίου, ακολούθως επαληθεύεται το κατά πόσο αυτά τηρήθηκαν και εφαρμόσθηκαν ή εντοπίζει τυχόν παραβιάσεις. Μετά, εκτελούνται αυτόματα τα όσα συμφωνήθηκαν, λαμβάνοντας υπόψη την τήρηση των συμφωνημένων ρητρών και των όρων.

Στην ενέργεια

Μέχρι στιγμής, η πιο ανεπτυγμένη εφαρμογή του blockchain στην ενεργειακή αγορά είναι οι διμερείς συναλλαγές (Ρ2Ρ), όπου το blockchain απομακρύνει τη μεσολάβηση κεντρικών αρχών ώστε να επιτρέψει άμεσες συναλλαγές μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Συνδέοντας τους καταναλωτές άμεσα με τους παραγωγούς καθαρής ενέργειας, δίνονται νέες δυνατότητες στους καταναλωτές να επιλέξουν την πηγή της ενέργειας, την ενεργειακή εξοικονόμηση ή τα δικαιώματα, ένας “εκδημοκρατισμός” που ανοίγει τα σύνορα στη ζήτηση: Επεκτείνει την αγορά και αυξάνει τα έσοδα για τον πωλητή δίχως να αυξάνει το κόστος για τον αγοραστή.

Με έξυπνα συμβόλαια  ένας παραγωγός και ένας καταναλωτής  μπορούν να αγοράσουν-πουλήσουν  ενέργεια  ή πράσινα πιστοποιητικά. Η παραγόμενη ενέργεια και/η τα πιστοποιητικά μετατρέπονται σε “μάρκες” (tokens) και εγγράφονται στο blockchain. Οι μάρκες κατευθύνονται έπειτα στον αγοραστή και γίνεται η πληρωμή με βάση τους όρους του έξυπνου συμβολαίου. Και είναι σημαντικό ότι μπορεί να γίνουν και σε μικρή κλίμακα με γεωγραφικά κοντινούς prosumers ή σε ένα δίκτυο.

Σε αυτές τις συναλλαγές, χρησιμοποιείται ένα αυτοεκτελούμενο έξυπνο συμβόλαιο, που αποτελεί ταυτόχρονα μηχανισμό εγγύησης και λογιστικό βιβλίο. Το blockchain παρέχει ένα μόνιμο, αμετάβλητο και επιβεβαιώσιμο αρχείο της συναλλαγής, περιλαμβάνοντας την προέλευση της ενέργειας και των πράσινων πιστοποιητικών, ενώ επίσης εξασφαλίζει την εφάπαξ χρήση.

Με μάρκες, που αποτελούν μια λογιστική μονάδα, μπορεί να εκπροσωπείται (π.χ. μια παραγόμενη κιλοβατώρα), με ή χωρίς χρηματική αξία, η οποία χρησιμοποιείται για τη συναλλαγή, ή δεσμευτικά δικαιώματα ιδιοκτησίας σε ένα προκαθορισμένο μερίδιο μελλοντικής παραγωγής. Εν δυνάμει εφαρμογές είναι:

Διμερή συμβόλαια πώλησης ενέργειας: Τα έξυπνα συμβόλαια και τα ενεργειακά δεδομένα σε μάρκες επιτρέπουν στους καταναλωτές να αγοράζουν ανανεώσιμη ενέργεια απευθείας από συγκεκριμένο παραγωγό ή έμμεσα από προμηθευτή.

Ενεργειακή απόδοση:  Ο συνδυασμός συσκευών IOT και έξυπνων συμβολαίων επιτρέπουν αυτόματης παρακολούθησης, επαλήθευσης και πληρωμής, μειώνοντας τα κόστη συναλλαγής και διευκολύνοντας τη ρευστότητα.

Πράσινα πιστοποιητικά και δικαιώματα εκπομπών: Μέσω συσκευών ΙΟΤ και έξυπνων συμβολαίων μπορούν να δημιουργηθούν πράσινα προϊόντα σε εταιρικό ή ατομικό επίπεδο και μέσω blockchain μπορεί να γίνει η επαλήθευση προβλέψεων, την παρακολούθηση, επαλήθευση, πληρωμή χωρίς διαμεσολάβηση.

Φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων: Οι πλατφόρμες με βάση το blockchain που καταγράφουν τις συναλλαγές φόρτισης και τις πληρωμές δίνοντας τη δυνατότητα για πρόσθετα έσοδα για τους ιδιοκτήτες των φορτιστών και μειώνοντας την άμεση ανάγκη εκτεταμένης επέκτασης των υποδομών φόρτισης.

Έχει μειονεκτήματα;

Όπως αναφέρεται από το δικηγορικό γραφείο «Κουμεντάκης και Συνεργάτες», «η τεχνολογία blockchain στην οποία βασίζονται τα έξυπνα συμβόλαια κάνει ανέφικτη η τροποποίηση οποιασδήποτε καταχωρημένης πληροφορίας. Και αποτελεί τη βάση για την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη στην εκτέλεση των έξυπνων συμβολαίων. Γι αυτό όμως και ένα συμβαλλόμενο μέρος δεν μπορεί να αλλάξει γνώμη, αν δεν έχει προβλεφθεί δυνατότητα υπαναχώρησης κατά το σχεδιασμό του κώδικα. Δεν υπάρχουν περιθώρια λάθους και  δυνατότητες τροποποιήσεων.

Επίσης δεν υφίστανται νομοθετικές ρυθμίσεις για τα έξυπνα συμβόλαια. Στο δίκαιο των συμβάσεων υπάρχουν και λειτουργούν κάποιοι κανόνες. Κανόνες αρκούντως ικανοποιητικοί για την αντιμετώπιση και διαχείριση προβλημάτων όπως αυτά που ήδη αναφέρθηκαν. Δεδομένης της ανυπαρξίας ρυθμίσεων για τα έξυπνα συμβόλαια, δεν υπάρχει πρόβλεψη για την αντιμετώπιση αντίστοιχων (δυνητικών) προβλημάτων. Τα έξυπνα συμβόλαια διαθέτουν έναν απόλυτο χαρακτήρα, ο οποίος είναι δυνατό (υπό προϋποθέσεις) να αποδειχθεί προβληματικός».

H έλλειψη ρυθμιστικού πεδίου είναι που καθιστά επιτακτική την ανάγκη εξεύρεσης του τρόπου ρύθμισής τους. Είναι δεδομένο πως τα έξυπνα συμβόλαια, αρχίζουν να χρησιμοποιούνται αντικαθιστώντας παραδοσιακές συμβάσεις. Αυτό καθιστά απολύτως αναγκαία τη (νομοθετική) ρύθμιση των δικαιωμάτων των συμβαλλομένων.

H δικηγόρος Μίνα Καούνη, σημειώνει σχετικά, μιλώντας στο mononews.gr

“ Τα «έξυπνα συμβόλαια» σε καμία περίπτωση δεν ήρθαν για να αντικαταστήσουν τις νομικές υπηρεσίες ή την ανάγκη συνδρομής των νομικών παραστατών. Αντιθέτως, εισάγουν μια νέα πρόκληση στον τον τομέα της ίδιας της νομικής επιστήμης, με συμβάσεις, που απλά αποτυπώνονται και εκτελούνται με διαφορετικό από τους παραδοσιακούς, έως τώρα, τρόπους.

Οι συμφωνίες μέσω “smart contracts”, καταρχάς, συντάσσονται και αποτυπώνονται πάντα σε ψηφιακή μορφή. Επιπροσθέτως, φέρουν ακόμα δύο χαρακτηριστικά που τις διαφοροποιούν από τις παραδοσιακές μορφές αποτύπωσης συμβάσεων: αφενός είναι αν όχι αδύνατο, σε κάθε περίπτωση υπερβολικά δύσκολο να επέμβει κάποιος στους επιμέρους όρους της σύμβασης που περιέχουν  και να τους τροποποιήσει (κυρίως λόγω της τεχνολογίας blockchain με βάση την οποία δημιουργούνται). Αφετέρου, είναι (κατά κανόνα) διαθέσιμα σε πληθώρα χρηστών του διαδικτύου, ιδιομορφία που επίσης τους παρέχει επιπλέον ασφάλεια και εχέγγυα αξιοπιστίας.

Με βάση λοιπόν την ανωτέρω ασφάλεια, που συνιστά ιδιαιτερότητά τους, εισάγουν και μια έξτρα (και ίσως και τη σημαντικότερη) δυνατότητα. Συγκεκριμένα, λόγω του αυτοματοποιημένου τρόπου με τον οποίο έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν, τα «έξυπνα συμβόλαια» είναι σε θέση να εκπληρώσουν άμεσα την πληρωμή αιρέσεων, αναλόγως της εξέλιξης  της σύμβασης, που σε διαφορετική περίπτωση θα καθυστερούσαν πάρα πολύ. Έτσι, όταν ένα πρόγραμμα λαμβάνει δεδομένα περί συνδρομής ενός συγκεκριμένου πραγματικού περιστατικού που έχουν ορίσει τα μέρη (πχ άφιξη φορτίου στον συγκεκριμένο προορισμό), δύναται απευθείας (και χωρίς να απαιτείται εξώδικη όχληση, επίδοση, παρέλευση δήλης μέρας κτλ), να εκπληρώσει και την αίρεση και του αντισυμβαλλόμενου (πχ την καταβολή της αμοιβής στον τραπεζικό λογαριασμό του πωλητή).

Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, εδώ ανακύπτει και ο σημαντικότατος ρόλος των νομικών της σημερινής εποχής, οι οποίοι είναι και αυτοί που θα επωμιστούν το βάρος να προτάξουν (ή ακόλουθα να αξιολογήσουν) τις ενστάσεις και τις αντιρρήσεις των συμβαλλόμενων μερών, καθώς ο αυτοματοποιημένος τρόπος εκτέλεσης συμβατικών όρων, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι αφαιρεί από τους συναλλασσόμενους θεμελιώδη δικαιώματα και προστασίες που παρέχει η έννομη τάξη, όπως η άμυνα κατά καταχρηστικών συμπεριφορών, η άρνηση εκπλήρωσης δεσμεύσεων εν περιπτώσει ανωτέρας βίας ή το δικαίωμα να ακυρωθούν μεταγενέστερα της καταρτίσεώς τους συμφωνίες (ακόμα κι αν αποτυπώθηκαν σε μορφή “smart contract”), εφόσον η δήλωση δικαιοπρακτικής βούλησης του ενός μέρους αποτέλεσε προϊόν πλάνης, απάτης ή απειλής κ.ο.κ.

Δηλαδή αν δημιουργηθούν προβλήματα ή  απρόβλεπτα  η αυτοματοποίηση  δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη νομική σκέψη και ίσως τη δικαστική διερεύνηση . Και είναι ένα ερώτημα το πώς θα αξιολογηθεί ότι κάπου υπήρξε καταχρηστική υπέρβαση Ορίων ή υπήρξαν συνθήκες απάτης ή οτιδήποτε υπάρχει στις ανθρώπινες σχέσεις και συναλλαγές .

Ο ρόλος των νομικών της σημερινής εποχής,  είναι να προτάξουν (ή ακόλουθα να αξιολογήσουν) τις ενστάσεις και τις αντιρρήσεις των συμβαλλόμενων μερών, καθώς ο αυτοματοποιημένος τρόπος εκτέλεσης συμβατικών όρων, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι αφαιρεί από τους συναλλασσόμενους θεμελιώδη δικαιώματα και προστασίες που παρέχει η έννομη τάξη, όπως η άμυνα κατά καταχρηστικών συμπεριφορών, η άρνηση εκπλήρωσης δεσμεύσεων εν περιπτώσει ανωτέρας βίας ή το δικαίωμα να ακυρωθούν μεταγενέστερα της καταρτίσεώς τους συμφωνίες (ακόμα κι αν αποτυπώθηκαν σε μορφή “smart contract”), εφόσον η δήλωση δικαιοπρακτικής βούλησης του ενός μέρους αποτέλεσε προϊόν πλάνης, απάτης ή απειλής κ.ο.κ..

Πώς δημιουργήθηκαν τα έξυπνα συμβόλαια

Τα έξυπνα συμβόλαια γεννήθηκαν το 1994 όταν ο Nick Szabo, ένας Αμερικανός επιστήμονας υπολογιστών εφηύρε   τα πρότεινε ως ηλεκτρονικά πρωτόκολλα συναλλαγών που εκτελούν όρους μιας σύμβασης. Ο Nick Szabo έκανε εγκαίρως την (ορθή) επιλογή συνδυάζοντας σπουδές στα νομικά, την πληροφορική και την κρυπτογραφία.

Υπήρξε μάλιστα η φήμη ότι ο Nick Szabo  είναι ο πραγματικός Satoshi Nakamoto, ο ανώνυμος εφευρέτης του bitcoin, το οποίο αρνήθηκε. Η Szabo θέλοντας να επεκτείνει τη λειτουργικότητα των μεθόδων ηλεκτρονικής συναλλαγής, όπως το POS (σημείο πώλησης), στον ψηφιακό χώρο, όρισε τα έξυπνα συμβόλαια ως ηλεκτρονικά πρωτόκολλα συναλλαγών που εκτελούν τους όρους μιας σύμβασης.

Ο Nick Szabo όρισε τα έξυπνα συμβόλαια ως ένα υπολογιστικό πρωτόκολλο συναλλαγών (στη μορφή: «τι θα γίνει αν…»), το οποίο είναι ικανό να εκτελεί τους όρους μιας σύμβασης. Ο Szabo πρότεινε επίσης την εκτέλεση συμβολαίου για συνθετικά περιουσιακά στοιχεία, όπως παράγωγα και ομόλογα. Ο Szabo έγραψε: “Αυτά τα νέα χρεόγραφα σχηματίζονται συνδυάζοντας τίτλους (όπως ομόλογα) και παράγωγα (επιλογές και συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης) με μεγάλη ποικιλία τρόπων. Πολύ περίπλοκες δομές για πληρωμές μπορούν τώρα να ενσωματωθούν σε τυποποιημένες συμβάσεις και να διαπραγματευτούν με χαμηλό κόστος συναλλαγής λόγω της μηχανογραφημένης ανάλυσης αυτών των σύνθετων όρων δομών.

Γιατί στο blockchain

Το blockchain είναι  ένα μητρώο (ledger)  με πληροφορίες και δεδομένα,  που εντάσσονται μέσω κρυπτογραφικών μεθόδων και με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται μία συνεχής αλυσίδα δεδομένων.

Η τεχνολογία blockchain  που αποτελεί το θεμέλιο για το bitcoin και είναι η βάση και για τα smart contracts.

Στον κώδικα και τις συμφωνίες που περιέχονται  στο κατανεμημένο, αποκεντρωμένο δίκτυο blockchain καταγράφεται κάθε κίνηση, κάθε όρος του συμβολαίου που πραγματοποιείται ή παραβιάζεται, καθιστώντας την πληροφορία αμετάβλητη και αδιαμφισβήτητη.

Ουσιαστικά ο κώδικας που τρέχει πάνω στο  blockchain και περιέχει ένα πακέτο κανονισμών, εντολών «όταν συμβαίνει το Α, ενεργοποιείται μια δράση, η Β». Πρόκειται για προκαθορισμένες συμφωνίες που αξιολογούν τις πληροφορίες και εκτελούνται αυτόματα σε ένα πλαίσιο ΑΝ/ΤΟTE, όταν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

Στον τομέα της καθαρής ενέργειας τα συμβόλαια στο blockchain διευκολύνουν όλο και περισσότερο τη χρηματοδότηση νέων έργων, την εμπορία ενέργειας και των πράσινων πιστοποιητικών που παράγονται από τα έργα αυτά, καθώς και την ευρύτερη βελτιστοποίηση των τοπικών και περιφερειακών ενεργειακών δικτύων.

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση