Μπροστά σε ένα μεγάλο στοίχημα βρίσκεται Ελλάδα για τη  δέσμευση άνθρακα, καθώς ενώ σημείωσε τη μεγάλη επιτυχία να εξασφαλιστούν σημαντικές ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για 4 ελληνικές επιχειρήσεις, που προγραμματίζουν επενδύσεις 1,5 δισ. ευρώ  μένουν πολλά να γίνουν για να υπάρξουν οι προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν τα έργα αυτά στις επενδυτικές αποφάσεις.

Ειδικότερα, η επιτυχία της δημιουργίας της αγοράς δέσμευσης άνθρακα μαζί με την αλυσίδα εφοδιασμού της, εξαρτάται από το αν θα προχωρήσουν συντονισμένα και γρήγορα γραφειοκρατικές διαδικασίες, υπουργικές αποφάσεις ρυθμιστικά πλαίσια και επενδυτικά σχέδια διαφορετικών εταιρειών. Επίσης, από το αν εξασφαλίζεται μια θέση στην αποθήκη του Πρίνου  ή σε άλλη αποθήκη, εφόσον αυτό συμφωνηθεί, για κάθε ενδιαφερόμενο.

1

Τιτάν, η Ηρακλής, η Motor Oil και η Helleniq Energy

Σημειώνεται, ότι  σε 4 εκ. τόνους ανέρχονται μόνο των οι εκπομπές άνθρακα των 4 μεγαλύτερων emitters, 2 εκ. τόνους της  ΤΙΤΑΝ, 1 εκ. τόνους της ΑΓΕΤ Ηρακλής (LAFARGE) και από 0,5 εκ. τόνους των Motor Oil και Helleniq Energy. Σημειώνεται ότι Τιτάν, ΑΓΕΤ Ηρακλής και Motor Oil  είναι υποχρεωμένες να δεσμεύουν το 75% των εκπομπών τους, βάσει των επιδοτήσεων που έχουν λάβει για να προχωρήσουν οι δικές τους επενδύσεις δέσμευσης άνθρακα (τον οποίο θα μεταφέρουν τελικά στην αποθήκη του Πρίνου).

Ειδικότερα, τα τρία επιχειρηματικά σχέδια το «IFESTOS» του Tιτάνα, το «OLYMPUS» της ΑΓΕΤ Ηρακλής και το «IRIS» της Motor Oil που εντάχθηκαν το 2023 στο Ταμείο Καινοτομίας (Inovation Fund), εξασφάλισαν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τη δέσμευση CO2 συνολικού όγκου 3,5 εκατομμυρίων μετρικών τόνων το χρόνο.

Η επένδυση για τις αποθήκες του Πρίνου της Energean και οι επενδύεις δέσμευσης άνθρακα των Ηρακλή, Τιτάνα και Motor Oil, είναι επενδύσεις αλληλοεξαρτώμενες και απόλυτα συνδεδεμένες. Το έργο Olympus της Ηρακλής, ολοκληρώνεται το 2029 και θα δεσμεύει 1 εκ. τόνους εκπομπών, ενώ αντίστοιχα έργα έχουν σχεδιάσει και οι ΤΙΤΑΝ και Motor Oil έχοντας επίσης εξασφαλίσει επιδοτήσεις από το Innovation Fund.  Σχέδια για δέσμευση άνθρακα έχει και η Helleniq Energy.

Για να αποθηκεύσουν το διοξείδιο που θα δεσμεύουν όλες οι ελληνικές βιομηχανίες, δεν αρκεί ο Πρίνος, και απαιτούνται και άλλες αποθήκες. Στο πλαίσιο αυτό το υπουργείο Ενέργειας αναζητά λύσεις και εκτός Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στην Αίγυπτο.

Αν τα έργα δέσμευσης άνθρακα ολοκληρωθούν, το πλεονέκτημα για τις ελληνικές βιομηχανίες είναι σημαντικό καθώς θα εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους.

Μονάδες δέσμευσης άνθρακα

Οι τέσσερις εγχώριες βιομηχανίες, η Τιτάν, η Ηρακλής, η Motor Oil και η Helleniq Energy είναι υποψήφιο πελάτες για τις Αποθήκες του Πρίνου, και τα σχέδιά τους για δέσμευση CO2, φτάνουν το 1,5 δισ ευρώ, προκειμένου να «πρασινίσουν». Στόχος στην περίπτωση του Τιτάνα, είναι να δεσμεύει 1,9 εκατ. τόνους CO2 σε ετήσια βάση από το εργοστάσιό του στο Καμάρι Βοιωτίας, μέσω του IFESTOS για το οποίο έχει λάβει χρηματοδότηση από το Innovation Fund.  Παρόμιο είναι και το σχέδιο της Ηρακλής (Holcim), με επένδυση ύψους 400 εκατ. ευρώ και μέσω του πρότζεκτ «Olympus» για την εισαγωγή μιας εγκατάστασης δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) -1 εκατ, τόνων σε ετήσια βάση- στο εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου Μηλακίου στην Εύβοια. To «Olympus» πρόκειται να χρηματοδοτηθεί με 124,5 εκ. ευρώ από το Innovation Fund.

Το ίδιο ισχύει για το πρότζεκτ «IRIS» της Motor Oil, το οποίο προορίζει για αποθήκευση το ποσοστό του δεσμευμένου CO2 που δεν θα αξιοποιείται για παραγωγή συνθετικής μεθανόλης χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Ενώ σχέδιο για τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 εκτιμάται ότι έχει στα σκαριά και η Helleniq Energy, το οποίο προορίζεται για εφαρμογή στο διυλιστήριο της Ελευσίνας.

Για να καλυφθούν οι ανάγκες των βιομηχανιών κρίνεται απαραίτητο να προχωρήσει πολύ γρήγορα και η δεύτερη φάση του έργου των αποθηκών Καβάλας, ώστε η χωρητικότητα να φτάσει τα 3 εκ. τόνους. Σκοπός του project αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο (Prinos CO2 Storage) είναι να συνεισφέρει στην τοπική και περιφερειακή απανθρακοποίηση με την αποθήκευση CO2 που θα δεσμεύεται από βιομηχανίες που δεν είναι δυνατό να αποφύγουν την εκπομπή του (hard to abate industries), από την χρήση τεχνολογιών άμεσης σύλληψης CO2 στον αέρα, από βιοενέργεια, από την ναυτιλιακή βιομηχανία και άλλες πηγές.

Εν αναμονή αποφάσεων, θεσμικού πλαισίου και εγκρίσεων

Ωστόσο, οι ρυθμοί είναι αργοί.  Ακόμη αναμένεται η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για την 1η φάση της επένδυσης (για 1 εκ. τόνους)  για τις Αποθήκες Καβάλας, αλλά και η κατάθεση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Όρων για τη β φάση του έργου (για 3 εκ. τόνους). Παράλληλα αναμένεται η άδεια αποθήκευσης του έργου, από την ΕΔΕΥΕΠ.

Ταυτόχρονα είναι σε εξέλιξη οι επαφές με την Κομισιόν για το σχέδιο ενίσχυσης που έχει κατατεθεί, για την παροχή κινήτρων μέσω CfD, στις βιομηχανίες ώστε να συνεχίσουν να έχουν κίνητρο να επιλέγουν τη δέσμευση άνθρακα ακόμη και το κόστος των δικαιωμάτων ρύπων είναι χαμηλό.

Στις εκκρεμότητες του έργου για φέτος, είναι η κατάθεση της αίτησης λειτουργίας αλλά και η προετοιμασία για το πρώτο γεωτρύπανο.

Εκτός όμως από την προετοιμασία της επένδυσης για την αποθήκη του Πρίνου και τα σημαντικά ορόσημα που την αφορούν, είναι σημαντικό να μην υπάρξουν καθυστερήσεις στο ρυθμιστικό, θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο.

Σημειώνεται ότι οι αποθήκες του Πρίνου, που ανήκουν στην En Earth θυγατρική της Energean και το επενδυτικό της σχέδιο έχει βραχυπρόθεσμο  στόχο τη φάσης 1 του έργου, με τη δημιουργία αποθήκης ικανής να φιλοξενήσει έως και 1 εκατομμύριο τόνους CO2 ετησίως, από το 2026 και μετά, και μακροπρόθεσμο στόχο την ολοκλήρωση της φάσης 2 του έργου, με τη δημιουργία αποθηκευτικής δυναμικότητας έως και 3 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, από το 2029 και μετά.

Γιατί είναι απαραίτητη η δέσμευση άνθρακα

Η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα είναι ένα από τα εργαλεία που προκρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επίτευξη της απανθρακοποίησης.

Απευθύνεται σε κλάδους όπως η τσιμεντοβιομηχανία, τα διυλιστήρια κ.α. για τους οποίους δεν υπάρχουν επί του παρόντος τεχνολογικά ώριμες λύσεις για τον περιορισμό των εκπομπών τους.

Οι βιομηχανίες αυτές αντί να επιβαρύνονται με το γνωστό φόρο άνθρακα, θα έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύουν το διοξείδιο σε υπόγειους σχηματισμούς οι οποίοι – έχοντας αποτελέσει σημεία μακροχρόνιας – εκατομμυρίων ετών – αποθήκευσης φυσικού αερίου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για το σκοπό αυτό. Το διοξείδιο θα συλλέγεται από τις παραγωγικές εγκαταστάσεις και θα μεταφέρεται σε υγροποιημένη μορφή με πλοία στην Καβάλα από όπου μέσω υποθαλάσσιου αγωγού θα αποθηκεύεται στον ταμιευτήρα του Πρίνου.

Η Ελλάδα εκπέμπει συνολικά ετησίως 70 εκατομμύρια τόνους CO2, εκ των οποίων 33 εκατομμύρια τόνους από βιομηχανικές δραστηριότητες και από αυτά 14 εκ. τόνοι αντιστοιχούν στην hard to abate industry που δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς εκπομπές και μόνο με δέσμευση άνθρακα μπορεί να πιάσει το στόχο των μηδενικών εκπομπών. Στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων, η αποθήκευση άνθρακα, αποτελεί κρίσιμη τεχνολογία για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της εγχώριας βιομηχανίας, όπως τα διυλιστήρια και η τσιμεντοβιομηχανία, ενώ συμβάλλει στην αντιστάθμιση του κινδύνου από τις υψηλές τιμές του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS).

Ακόμα μεγαλύτερες είναι οι ανάγκες σε ευρωπαϊκό επίπεδο: το υφιστάμενο δυναμικό αποθήκευσης δεν ξεπερνά τα 100 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως ενώ οι βιομηχανικές εκπομπές (στοιχεία 2022) ήταν 660 εκατ. Στόχος του Green Deal της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η δημιουργία αποθηκευτικών χώρων 50 εκατ. τόνων CO2 ετησίως ως το 2030 και 550 εκατ. τόνων CO2 ετησίως ως το 2050, με έμφαση πάντα στη βιομηχανία που δεν δύναται να λειτουργήσει χωρίς εκπομπές (hard-to-abate industry).

Σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν συνολικά 50 έργα αποθήκευσης άνθρακα (CCS), εκ των οποίων λιγοστά σε λειτουργία και τα περισσότερα σε φάση σχεδιασμού. Εφόσον υλοποιηθεί το σύνολό τους, το 2030 υπολογίζεται ότι θα υπάρχει μια αθροιστική χωρητικότητα 42 εκατομμυρίων τόνων (Mt) CO2 το χρόνο.