Σώτη Τριανταφύλλου: «Δεν έχω σκοπό να αρέσω σε κανέναν»

Σώτη Τριανταφύλλου

Περιεχόμενα

Η Σώτη Τριανταφύλλου διακρίνεται για την αιχμηρότητα των παρατηρήσεών της. Για την οξύνοια της παρατηρητικότητάς της στους (πολιτικούς) σχολιασμούς της. Έτσι και στη λογοτεχνία. Στο βιβλίο Άκου το λιοντάρι (εκδ. Πατάκη), ήδη στη δεύτερη έκδοσή του και βραβευμένο, συνθέτει την τοιχογραφία της σύγχρονης Αθήνας.

Εστιάζοντας στα αξιοπερίεργα μιας οικογένειας μεσοαστών και συγκεκριμένα στα δύο αδέλφια τον Ηλία και τον Σαράντη Λεοντάρη που παντρεύτηκαν και έφτιαξαν τις δικές τους οικογένειες με τα διαφορετικά τους προβλήματα η καθεμία. Συγκρούσεις, συμβιβασμούς, άγχοι, ανταγωνισμούς, όνειρα αλλά και χαρές, κέφι, μουσική.

Τα δύο αδέλφια προέρχονταν από την καθώς πρέπει, αστική οικογένεια του Χρήστου και της Φραγκίσκης Λεοντάρη από τη Φωκίωνος Νέγρη, που ωστόσο δεν περιφρούρησε αρκετά ούτε την περιουσία ούτε τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της. Διότι τελικά ο ενήλικας Ηλίας (με την μικροαστή σύζυγο Μυρτώ) και τον μπαμπά Χρήστο Λεοντάρη δεν μιλιούνται με τον Σαράντη. Όλα αποκαλύπτονται αναδρομικά ύστερα από το τρομερό ατύχημα που συμβαίνει στην αρχή της ιστορίας και η αρραγής επιφάνεια αποκαλύπτει τη φωτιά που έκαιγε υπογείως.

Η Σώτη Τριανταφύλλου γράφει για τον καθένα και την καθεμία της σημερινής εποχής, πιάνοντας τον παλμό του σήμερα όσο λίγοι της γενιάς της.

Νοσταλγία θαρρείς χαρακτηρίζει το βιβλίο της αλλά δεν εφαρμόζεται για την ίδια αυτό το συναίσθημα όταν αφουγκράζεται πόσο διεισδυτικά το πνεύμα της εποχής. Νοσταλγία χαρακτηρίζει κάποιους χαρακτήρες της, που προσπαθούν να διαπραγματευτούν (ακόμη) με τον εαυτό τους. Όποιος νομίζει ότι τα όνειρα ανήκουν μόνο στους νέους, σφάλλει. Αλλά η Σώτη Τριανταφύλλου σκιαγραφεί αυτούς τους χαρακτήρες από τα νεανικά τους χρόνια μέχρι σήμερα. Έτσι διατρέχει όλη την ηλιακή γκάμα.

Εκείνη μοιάζει περισσότερο με την Καρολίνα, την ιδιότυπη, κουλ θεία. Ενίοτε και με άλλους χαρακτήρες βέβαια. Και το βιβλίο περιέχει οπωσδήποτε αυτοβιογραφικά στοιχεία από την παιδική της ηλικία στην Κυψέλη.

Γράφει: «ήταν ένα σχεδόν τέλειο σύνολο ατελειών -κι αυτό την έκανε να διαφέρει. Άλλοτε η διαφορά της από τα περισσότερα κορίτσια αρκούσε, άλλοτε δεν αρκούσε».

Η Σώτη Τριανταφύλλου, άρτι αφιχθείσα από την Αμερική (έχει σπουδάσει Ιστορία των ΗΠΑ, μεταξύ άλλων), απάντησε σε πολλές από τις απορίες γύρω από την πολυσύνθετη προσωπικότητά της, την σύγχρονη πραγματικότητα και φυσικά το Άκου το Λιοντάρι.

Άκου το λιοντάρι: Μια προτροπή

Το όνομα Λεοντάρηδες δημιουργεί συνειρμικά μία πρόδηλη αντίφαση. Τον ηρωικό συνειρμό σε αντίθεση με την (ηθική) πτώση που προκύπτει από την πραγματικότητα της ζωής. Πώς θα σχολιάζατε αυτήν την τοποθέτηση;

«Μερικοί αναγνώστες είδαν τους Λεοντάρηδες σαν “μίζερους μικροαστούς”· άλλοι σαν μια τυπική οικογένεια της τοπικής αστικής τάξης, τουλάχιστον υπό την έννοια μιας σχετικά εύπορης τάξης του άστεως.

Ανάλογα με το σημείο στο οποίο στέκεται κανείς, κρίνει και τοποθετεί τις πράξεις των άλλων σε ένα λίγο-πολύ υποκειμενικό ιδεολογικό και ηθικό πλαίσιο.

Ο τίτλος πάντως είναι μια έμμεση προτροπή αλλά και μια πραγματικότητα για αυτούς τους ανθρώπους. Όλοι, ο καθένας με τον τρόπο του, αγωνίζονται στη ζωή τους: είναι καλοί άνθρωποι· μπορείς να τους κάνεις παρέα… Όλοι έχουν τα δίκια τους. Όλοι έχουν κάτι να μας πουν».

Όλα τα όνειρα διαλύονται

Διακρίνεται μια ελαφρά ειρωνεία για τα μικροαστικά όνειρα του μέσου Έλληνα, στις ψευδαισθήσεις που διαλύονται βάναυσα. Ισχύει κάτι τέτοιο;

«Είναι μια ανάγνωση…

Ωστόσο, δεν κρίνω ποτέ τα όνειρα των ανθρώπων.

Ούτε μπαίνω σ’ αυτή τη διαδικασία της κριτικής του μικροαστού: παραείναι εύκολη και παραείναι υπεροπτική. Όλοι μικροαστοί είμαστε…

Άλλωστε, όλα τα όνειρα διαλύονται: ο θάνατος καραδοκεί.

Δεν υπάρχει σταθερός θρίαμβος για κανέναν: ακόμα και όσοι υλοποιούν τα όνειρά τους, όπως για παράδειγμα, ο Χρήστος Λεοντάρης, δεν μπορούν να προσδοκούν πολλά: αρρωσταίνουν και πεθαίνουν, συχνά με εξευτελιστικό τρόπο.

Αλλά γενικά το “Άκου το λιοντάρι” δεν αφορά τα ματαιωμένα όνειρα, αφορά μάλλον την πρακτική και συναισθηματική ζωή μιας συνηθισμένης οικογένειας που αντιμετωπίζει, όπως όλες, όπως σχεδόν όλες, εσωτερικές συγκρούσεις, πένθος, νοσταλγία, απώλειες. Πρόκειται για μια κομεντί, ή καλύτερα για μια dramedy, μέσα από την οποία ίσως μπορούμε να σκεφτούμε πώς ζούμε στην Ελλάδα του σήμερα».

Το χιούμορ ξορκίζει το Κακό

Όπως είχε σημειώσει ο κορυφαίος ευφυολόγος Όσκαρ Ουάιλντ, τα σοβαρά πράγματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με χιούμορ και τα ελαφρά θέματα με σοβαρότητα.

Έτσι και στο βιβλίο της η Σώτη Τριανταφύλλου συλλαμβάνει λεπτές ψυχικές μεταβολές και ανθρώπινους προβληματισμούς αλλά τους αποτυπώνει με χιούμορ. Το ίδιο και στη ζωή της.

«Εκτός από μια δεκαετία, εκείνη του 1980, γελάω συνέχεια με τα χάλια μας και με τον σουρεαλισμό που βλέπω στη ζωή μας. (Στη δεκαετία του 1980 δεν γελούσα καθόλου, έκανα απεργία γέλιου). Γενικά, με ενδιαφέρει πολύ η ανθρώπινη κωμωδία, η κατάσταση που περιλαμβάνει την πραγματικότητα της εγγενούς διανοητικής ανισότητας που μας χαρακτηρίζει και παρ’ όλ’ αυτά πασχίζουμε να ζήσουμε όλοι μαζί αρμονικά.

Τα απίθανα στοιχήματα που βάζουμε είναι συστατικό της ανθρώπινης κατάστασης. Θέλω να πω ότι όλες οι τρέλες θα μου φαίνονταν αστείες αν δεν ήταν συχνά τόσο τραγικές: ένα πρωί ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξύπνησε και είπε “λοιπόν σήμερα θα επιτεθώ στην Ουκρανία…”. Του την κάρφωσε… Ένα άλλο πρωί η Χαμάς είπε “Λοιπόν σήμερα θα εκδικηθούμε τους Εβραίους, θα τους λιανίσουμε…”.

Συνήθως, προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε την ανθρώπινη τρέλα μέσω της ψυχανάλυσης και της γεωπολιτικής, η τρέλα όμως αντιστέκεται. Μπορούμε να δούμε τον κόσμο σαν μια τρελή κωμωδία με πρωταγωνιστές καταστροφείς και αυτόχειρες».

«Ό,τι συνέβη χθες…»

Στο βιβλίο της υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία; Δύσκολα αποφεύγει κανείς αυτή την μπανάλ ερώτηση, αφού στη Φωκίωνος Νέγρη μεγάλωσε και η ίδια. Αλλά η ιστορική αυτή γειτονιά, δεν υπάρχει πια… το ερώτημα τίθεται αναπόφευκτα: Η νοσταλγία για εκείνη την άλλη εποχή, την λίγο πιο κλειστή και αθώα, χαρακτηρίζει και εσάς την ίδια ή στέκεστε απέναντί της με ειρωνεία για όσους εμμένουν στο εξιδανικευμένο παρελθόν; Παραμένει δυσδιάκριτο διότι η Σώτη Τριανταφύλλου διατηρεί ίσως τρυφερότητα για τους ήρωές της και τους προστατεύει και παράλληλα πολλά από αυτά που εξιστορεί το βιβλίο προκύπτουν από βιώματά της. Ενώ επίσης δήλωσε πρόσφατα ότι δεν ανήκει σε καμία γενιά. Πρόκειται για πολύ σύγχρονο άνθρωπο.

«Ό,τι συνέβη χθες μού φαίνεται ήδη παλιό.

Όταν οι άνθρωποι μιλάνε γύρω μου νιώθω —από τις λέξεις και τα νοήματα— ότι «ανήκουν» σε κάποιο αλλόκοτο χθες.

Για μένα η κάθε μέρα είναι καινούργια και απαιτεί καινούργιο βλέμμα και γλώσσα. Στο «Άκου το λιοντάρι» οι νοσταλγοί του παρελθόντος είναι εκείνοι που δεν το έζησαν».

Δεν παράγουμε σπουδαία σκέψη διαρκώς

«Όποιοι ζουν μια εποχή ξέρουν πώς ήταν και κυρίως πώς δεν ήταν. Όσοι απλώς τη φαντάζονται, την πλάθουν με τα δικά τους υλικά.

Τούτου λεχθέντος, δεν σημαίνει ότι όλες οι εποχές έχουν την ίδια γοητεία: για παράδειγμα, δεν μπορούμε να φτιάχνουμε σπουδαία μουσική, σπουδαία τέχνη γενικά, ή να παράγουμε σπουδαία σκέψη διαρκώς, αδιάκοπα. Υπάρχουν εποχές πιο ενδιαφέρουσες από άλλες. Φοβάμαι ότι ο 21ος αιώνας έχει να επιδείξει υπέροχη τεχνολογία αλλά λιγοστά άλλα ωραία πράγματα».

Οι μουσικές μας προτιμήσεις

Ίσως το μόνο κομμάτι της κουλτούρας σας που δεν άλλαξε να είναι η μουσική της παλέτα. Εμμένει στη ροκ, αλλά στη νέα γενιά υπάρχει και η χιπ χοπ…

«Ακούω ροκ και μπλουζ, λιγότερο τζαζ… Γενικά, προσπαθώ να ανακαλύπτω μουσικές του παρελθόντος που έχω χάσει. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου το χιπ χοπ και οι παραλλαγές του.

Στο “Άκου το λιοντάρι”, όπως είναι φυσικό, τα παιδιά ακούνε χιπ χοπ, οι μεγαλύτεροι προσκολλώνται στα δικά τους γούστα. Οι μουσικές μας προτιμήσεις είναι μέρος της ταυτότητάς μας».

Η πρωτοτυπία

Η σκέψη, ο δημόσιος λόγος της πάντα ξεχωρίζει. Πολλές φορές ανατρεπτική, ορισμένες φορές αμφιλεγόμενη, αλλά σχεδόν πάντα πρωτότυπη, διαυγής, ακριβής. Μάλλον οφείλεται στις πολλές διαφορετικές σπουδές της.

«Οφείλεται μάλλον στο ότι δεν έχω σκοπό να αρέσω σε κανένα.

Διατυπώνω τη γνώμη μου όσο πιο ξεκάθαρα μπορώ».

ΗΠΑ και πολιτικά σχόλια

Γιατί επικεντρωθήκατε στην ιστορία των ΗΠΑ;

«Όταν ήμουν νέα και έκανα επιλογές σπουδών η αμερικανική ιστορία ήταν αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο.

Υπήρξα τελειωμένο αμερικανάκι. Τώρα θεωρώ τον εαυτό μου περισσότερο Ευρωπαίο».

Πέρα από από όλα αυτά, η Σώτη Τριανταφύλλου δεν σκέφτηκε ποτέ να ακολουθήσει καριέρα πολιτική. Και υπάρχει λογικοφανής εξήγηση σχετικά με αυτό.

«Εξάλλου, έχω στηρίξει κατά καιρούς διαφορετικές ιδέες και πρόσωπα, δεν είχα και δεν έχω κομματική τοποθέτηση. Πέρα από αυτό, είμαι μοναχικός χαρακτήρας: η ζωή του συγγραφέα είναι η μοναδική που μου ταιριάζει».

Η μεγαλύτερη πιθανή πρόοδος

Ωστόσο, η πολιτική σκηνή αποτελεί και σκηνικό της λογοτεχνίας της.

Ως πολιτικό ον, δεν μπορεί να μην την απασχολούν τα καίρια ζητήματα της ημέρας. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας, τα φιλελεύθερα μέτρα…

«Είμαι υπέρ των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ και εκφράζω αυτή την άποψη εδώ ξανά και ξανά και τριάντα χρόνια. Πιστεύω ότι τα δημόσια δεν μπορούν να μεταρρυθμιστούν, ότι το καθηγητικό και φοιτητικό Κατεστημένο τα έχει καταπιεί οριστικά. Όσο για τον διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας, αν τον επιτύχει κάποια κυβέρνηση έχοντας πείσει λίγο-πολύ τους πολίτες, θα είναι η μεγαλύτερη πρόοδος που θα μπορούσα να φανταστώ για τη χώρα μας».

Η δική της οικογένεια

Στο νέο σας βιβλίο ασχολείστε με οικογενειακές σχέσεις. Η δική σας οικογένεια ποια είναι;

«Έχω διευρυμένη οικογένεια από δεκάδες φίλους. Για έναν άνθρωπο τόσο μονήρη σαν εμένα είναι εκπληκτικός ο αριθμός και η εγγύτητα των σχέσεων.

Στην οικογένεια προστίθεται το σκυλάκι μου, ο Σκάιλερ».

Διαβάζοντας τον πολυεπίπεδο λόγο αυτής της πολυσχιδούς προσωπικότητας όπως αποτυπώνεται στον Τύπο και στη λογοτεχνία, αισθάνεται κανείς ένα ων που νοιάζεται πραγματικά. Ότι απευθύνεται με αγάπη στο κοινό της.

«Δεν ξέρω αν θα μιλούσα για αγάπη, πιστεύω πάντως ότι είναι ανάμεσα στους καλύτερους Έλληνες, δηλαδή ανάμεσα σε εκείνους που ενδιαφέρονται να εξετάσουν τη ζωή τους και που επιθυμούν να πάμε όλοι μπροστά.

Σέβομαι τους αναγνώστες βιβλίων γενικά, όχι ειδικά τους δικούς μου αναγνώστες οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς δεν είναι μόνο δικοί μου».

Σας ευχαριστώ θερμά για την τιμή αυτή.

«Και εγώ Κατερίνα».

Πληροφορίες

Άκου το λιοντάρι