Τα αρνητικά επιτόκια προκαλούν ανησυχία στην ΕΚΤ

Πέντε εβδομάδες μετά την αποχώρηση του Mario Draghi από την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η εξεύρεση ενός ξεκάθαρου οπαδού της κληρονομιάς των αρνητικών επιτοκίων του έχει γίνει πολύ δυσκολότερη.

Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα οποία μείωσαν συλλογικά το βασικό επιτόκιο στο μείον 0,5% λίγο πριν τη λήξη της θητείας του Draghi, το παρουσιάζουν ολοένα και περισσότερο ως ένα αναγκαίο κακό που δεν πρέπει να επιδεινωθεί. Οι σπάνιες δηλώσεις για νομισματικά θέματα από τη διάδοχό του Christine Lagarde, δεν έχει διασκεδάσει αυτήν την εντύπωση.

Οι τράπεζες έχουν πιάσει την αλλαγή διάθεσης, εγκαταλείποντας τις προβλέψεις ότι η Lagarde – υπό την καθοδήγηση του επικεφαλής οικονομολόγου Philip Lane, που πρότεινε την πιο πρόσφατη περικοπή ως μέρος ενός πακέτου δημοσιονομικής χαλάρωσης – θα προχωρήσει σε νέα χαλάρωση στην πρώτη σύσκεψη στις 12 Δεκεμβρίου.

Πρόκειται για μια εντυπωσιακή εξέλιξη για ένα ίδρυμα του οποίου η αξιοπιστία κρέμεται από την υπόσχεση ότι μπορεί πάντα να κάνει περισσότερα εάν χρειαστεί για την αναζωογόνηση του πληθωρισμού και του οποίου η πολιτική αναφέρει ρητά ότι τα επιτόκια μπορούν ακόμα να μειωθούν περαιτέρω. Αφήνει να εννοηθεί ότι μια στρατηγική αναθεώρηση που σχεδιάζει η νέα επικεφαλής θα χρειαστεί προσεκτική εξέταση της εργαλειοθήκης.

«Δεν περιμένουμε ότι θα μειώσουν περαιτέρω τα επιτόκια», δήλωσε η Sarah Hewin, επικεφαλής οικονομολόγος για την Αμερική και την Ευρώπη της Standard Chartered Bank. «Δεν είμαι βέβαιη ότι υπάρχει συναίνεση πως τα αρνητικά επιτόκια είναι κακά, αλλά αναρωτιέμαι αν με αυτήν τη μετάβαση από τον Draghi στη Lagarde υπάρχει η ευκαιρία να εκφράσουν τις ανησυχίες τους».

Μην είστε παθητικοί

Ο Lane έχει υπερασπιστεί τα αρνητικά επιτόκια ως συμπλήρωμα άλλων μέτρων που αποσκοπούν στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας. Σε μια ομιλία τον περασμένο μήνα, είπε ότι δεν είναι «υπερβολικά χαλαρά», επικαλούμενος την απουσία μιας αύξησης των τιμών ως απόδειξη αυτού. Σε μια άλλη, είπε ότι η πολιτική αναγκάζει τις τράπεζες να κυνηγήσουν υψηλότερες αποδόσεις από επενδύσεις.

Η Aline Schuiling, οικονομολόγος της ABN Amro Bank, εκτιμά ότι η αδυναμία της οικονομίας σημαίνει πως η ΕΚΤ θα περικόψει ξανά τα επιτόκια, πιθανόν τον Μάρτιο. Υπάρχει «κάποια ανάκαμψη στην ανάπτυξη, αλλά όχι πολύ θεαματική», είπε.

Ωστόσο, η έλλειψη μιας ευρείας ανοιχτής υπεράσπισης για τα αρνητικά επιτόκια έχει αφήσει μια ομοβροντία επικρίσεων από τραπεζίτες να γεμίσει το κενό. Μεταξύ αυτών είναι ο πρόεδρος της Deutsche Bank, Karl von Rohr, ο οποίος τον περασμένο μήνα τα χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός χρηματοπιστωτικός κλάδος». Ακόμα και η ίδια η μελέτη της ΕΚΤ για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα επεσήμανε τους κινδύνους του υπερβολικά χαλαρού χρήματος.

Δύο από τα προτεινόμενα νέα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ εξέφρασαν μια παρόμοια επιφυλακτική άποψη όταν ερωτήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα. Ο Ιταλός Fabio Panetta δήλωσε ότι οι αξιωματούχοι πρέπει να είναι προσεκτικοί για τις «ακούσιες συνέπειες της νομισματικής πολιτικής». Η Γερμανίδα συνάδελφός του Isabel Schnabel δήλωσε ότι το θεσμικό όργανο πρέπει να ακούσει προσεκτικά τις ανησυχίες των ψηφοφόρων σχετικά με τα αρνητικά επιτόκια.

Υπουργική γκρίνια

Αυτή η δυσαρέσκεια είναι έκδηλη σε ορισμένες χώρες της ευρωζώνης, κυρίως στη Γερμανία και την Ολλανδία. Αντανακλώντας το γεγονός αυτό, αξιωματούχοι της ΕΚΤ αντιμετωπίζουν επίσης κατ’ ιδίαν πιέσεις από ορισμένους υπουργούς Οικονομικών, σύμφωνα με ανθρώπους που είναι εξοικειωμένοι με το θέμα.

Ο πρόεδρος της Bundesbank Jens Weidmann και ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας Klaas Knot, ήδη σκεπτικιστές της χαλαρής πολιτικής, φαίνεται μάλλον απίθανο να υποστηρίξουν μια νέα μείωση του επιτοκίου, εκτός εάν η οικονομία επιδεινωθεί σημαντικά. Μέχρι στιγμής, φαίνεται να σταθεροποιείται. Στην τελευταία σύσκεψη υπό τον Draghi τον Οκτώβριο, ένας συμμετέχων απηύθυνε έκκληση για «υπομονή», ώστε να επιτραπεί στην τρέχουσα χαλάρωση να ενεργήσει.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ισπανίας, Pablo Hernandez de Cos, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι δεν θα μπορούσε να αποκλείσει το ενδεχόμενο η πολιτική για τα αρνητικά επιτόκια εν τέλει να βλάψει τη μεταβίβαση της νομισματικής πολιτικής.

Ίσως το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας, Ignazio Visco, ένας επί μακρόν υποστηρικτής των νομισματικών κινήτρων, έχει αρχίσει να επικρίνει την πολιτική των αρνητικών επιτοκίων, λέγοντας ότι προτιμά τις αγορές περιουσιακών στοιχείων.

«Όσο περισσότερο παραμένουν αρνητικά και όσο χαμηλότερα πηγαίνουν, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα σημαντικών αρνητικών παρενεργειών», δήλωσε ο Ιταλός στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt. «Δεν το ενθαρρύνω αυτό».

Μία από τις τελευταίες τράπεζες που επέμενε για νέα περικοπή τον Δεκέμβριο, η JPMorgan Chase, εγκατέλειψε. Ο οικονομολόγος Greg Fuzesi δήλωσε ότι «δεδομένης της έλλειψης ενδείξεων για χαλάρωση και του χρόνου που χρειάζεται συχνά η ΕΚΤ για την επίτευξη συναίνεσης, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να δούμε την ΕΚΤ να κάνει περισσότερα». Η Barclays δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι «ο πήχυς για περισσότερη χαλάρωση είναι υψηλός».

Η κύρια ανησυχία είναι ότι η πολιτική βρίσκεται κοντά στο λεγόμενο ρυθμό αντιστροφής, όπου τα επιβλαβή αποτελέσματα αντισταθμίζουν τα θετικά. Η άρνηση του Lane ότι μια τέτοια κατάσταση είναι κοντά μπορεί να είναι ορθή, αλλά δεν αποτελεί επίσης έκπληξη το γεγονός ότι ο οικονομολόγος θέλει να διαλύσει οποιαδήποτε εντύπωση νομισματικής ανικανότητας.

Αυτός και πολλοί από τους συναδέλφους του, συμπεριλαμβανομένης της Lagarde, υποστηρίζουν ότι οι περισσότερες κρατικές δαπάνες θα μπορούσαν να επιταχύνουν την πορεία προς την εξομάλυνση. Η Γερμανία, ο κύριος υποψήφιος για να το κάνει αυτό, δεν σπεύδει να ανταποκριθεί, και μια νεοδημιουργηθείσα δημοσιονομική ικανότητα στη ζώνη του ευρώ είναι μικρή.

Εν ολίγοις, οι κεντρικοί τραπεζίτες προσεγγίζουν την τελευταία τους συνάντηση της χρονιάς με βαριά καρδιά για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά εργαλεία πολιτικής τους, ακόμη και αν δεν υπάρχει άμεση διέξοδος.

Ο Αυστριακός διοικητής Robert Holzmann δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι τα αρνητικά επιτόκια δεν είναι βιώσιμα και θα πρέπει να αντιστραφούν. Αυτή είναι μια σχετικά ακραία άποψη στο Διοικητικό Συμβούλιο – αλλά το ανοιχτό μπρα ντε φερ μεταξύ των συναδέλφων του δείχνει ότι θα μπορούσε μια μέρα να έχει παρέα.