Γιατί ο Ερντογάν προσέχει τα λόγια του για τη Σαουδική Αραβία

Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν

Ο Ταγίπ Ερντογάν στην ομιλία του το πρωί της Τρίτης δεν έδωσε κάποιο νέο στοιχείο για τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, αν και είχε υποσχεθεί να πει τη “γυμνή αλήθεια” για την υπόθεση. Τι κρύβεται πίσω από αυτήν την ανακολουθία;

Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Hussein Ibish του Arab Gulf States Institute στην Ουάσινγκτον, η απάντηση βρίσκεται στη φύση των κλονισμένων σχέσεων της Τουρκίας τόσο με τη Σαουδική Αραβία, όσο και με τις ΗΠΑ. Η Τουρκία, επισημαίνει, δεν παίζει μόνο με τη μακρά αντιπαράθεσή της με τους Σαουδάραβες, αλλά και με την Ουάσινγκτον, και προσπαθεί να δει πόσο μακριά μπορεί να πάει χωρίς να το παρακάνει.

Όπως εξηγεί ο Ibish:

“Η αντίδραση της Τουρκίας στη δολοφονία του Κασόγκι θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των εντάσεων μεταξύ της Άγκυρας και του Ριάντ.

Ο Ερντογάν πρόσφατα ενίσχυσε το προφίλ του ως προς μία παγκόσμια μουσουλμανική ηγεσία, κάτι που η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας θεωρούσε επί μακρόν δικό της κληρονομικό δικαίωμα. Οι Σαουδάραβες βλέπουν την Τουρκία ως επικεφαλής μίας εχθρικής περιφερειακής συμμαχίας σουνιτών ισλαμιστών που περιλαμβάνει τους αντιπάλους τους στο Κατάρ και το ανταγωνιστικό κίνημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Για τους Σαουδάραβες, ο εναγκαλισμός της Τουρκίας με τον Κασόγκι αποτελούσε μία πρόκληση: ο Κασόγκι ετοιμαζόταν να ιδρύσει έναν τηλεοπτικό σταθμό με έδρα την Τουρκία, μία σειρά από ιστοσελίδες και έναν πολιτικό όμιλο με έδρα τις ΗΠΑ για να πιέσει για έναν μεγαλύτερο ρόλο της Αδελφότητας στην ανάπτυξη της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή.

Αυτό κατέστησε τη δολοφονία του Κασόγκι μία ευκαιρία για την Τουρκία να απαντήσει στην πρόκληση της Σαουδικής Αραβίας με ένα πλήγμα στην αξιοπιστία του πρίγκιπα διαδόχου.

Όμως ο Ερντογάν αντιμετωπίζει περιορισμούς. Η άφιξη της επικεφαλής της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας CIA, Τζίνα Χάσπελ, στην Τουρκία (φαινομενικά για να εξετάσει πληροφορίες που τα στελέχη της CIA αναμφίβολα έχουν ήδη εξετάσει εξονυχιστικά) ανέβασε το ποντάρισμα για τον Ερντογάν.

Η Χάσπελ πήγε απλώς για να προειδοποιήσει τους Τούρκους να μην φτάσουν τόσο μακριά ώστε να εκθρονίσουν τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας. Αν το έκαναν αυτό, θα περιπλεκόταν η αμερικανική επιχείρηση ισορροπίας ανάμεσα στην προστασία των αμερικανικών αξιών και την προστασία των συμφερόντων της στο βασίλειο.

Ο Ερντογάν χρειάζεται επίσης τη συνεργασία των ΗΠΑ αν θέλει να εξασφαλίσει ένα οικονομικό όφελος από τη Σαουδική Αραβία με αντάλλαγμα την απόκρυψη στοιχείων για εμπλοκή στη δολοφονία. Και ο Ερντογάν χρειάζεται την αμερικανική βοήθεια για να διασφαλίσει ότι η Σαουδική Αραβία δεν θα προβεί σε αντίποινα για την ταπείνωση που της έχει προκαλέσει τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία μέσω μίας εκστρατείας σοκαριστικών διαρροών για τις λεπτομέρειες της κατά τα φαινόμενα δολοφονίας του Κασόγκι.

Το σημαντικότερο, ο Ερντογάν θέλει να προχωρήσει τη δική του διεθνή αναμόρφωση. Μετά το αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016, ο Ερντογάν έχει σφίξει τον κλοιό γύρω από τους πολιτικούς του αντιπάλους και εξασφάλισε σχεδόν δικτατορικές εξουσίες, διαλύοντας το πιο δημοκρατικό και θεσμοποιημένο τουρκικό πολιτικό σύστημα που κληρονόμησε και αντικαθιστώντας το με τη δική του, προσωπική εξουσία.

Η Τουρκία του Ερντογάν έγινε διαβόητη για πολιτική καταπίεση και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και σε βάρος δημοσιογράφων, όπως ο Κασόγκι. Τώρα, ο θάνατος του Κασόγκι δίνει στην τουρκική κυβέρνηση μία ευκαιρία να παρουσιαστεί ως υπεύθυνο κράτος. Το εσωτερικό και διεθνές αφήγημα του Ερντογάν τον τοποθετεί ως υπερασπιστή της τάξης και της νομιμότητας. Η δολοφονία του Κασόγκι είναι μία απρόσμενη ευκαιρία να προωθήσει αυτήν τη γραμμή και να ενθαρρύνει την κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να στηρίξει τις απαιτήσεις του για διεθνή αποδοχή ως υπεύθυνου περιφερειακού κράτους.

Η αυτοσυγκράτηση του Ερντογάν την Τρίτη αντανακλά την κατανόησή του ότι ακόμα και αν πιέσει γερά για την εκθρόνιση του πρίγκιπα διαδόχου, θα θυσίαζε άλλους, πιο σημαντικούς στόχους. Υποχωρώντας ελαφρώς, αντίθετα, αποτρέπει μία πλήρη ρήξη με τη Σαουδική Αραβία και διατηρεί την πίεσή της προς την Ουάσινγκτον. Ταυτόχρονα, μπορεί να ελπίζει ότι θα ταπεινώσει τη Σαουδική Αραβία και θα αποδυναμώσει τον πρίγκιπα διάδοχο αρκετά για να περιορίσει την αποτελεσματικότητα της Σαουδικής Αραβίας ως περιφερειακού αντιπάλου.

Όσο για τον πρίγκιπα διάδοχο και την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας, βρίσκονται πλήρως σε λειτουργία περιορισμού της ζημιάς, καθώς το βασικό τους ακροατήριο αυτή τη στιγμή είναι ο Τραμπ”.