Ο Πλάτων δικαιώνεται: Χρειαζόμαστε περισσότερους επιστήμονες στην παγκόσμια διακυβέρνηση

Στους περίφημους Διάλογους του Πλάτωνα, ένα από τα κεντρικά θέματα στο δοκίμιο «Δημοκρατία» είναι η συζήτηση για το ποιος μπορεί να ηγηθεί της κοινότητας με τον φιλόσοφο να παρουσιάζεται ως ο δικαιωματικός τύπος ανθρώπου για την ηγεσία.

Πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, το ερώτημα φαίνεται να είναι σημαντικό όσο ποτέ, όχι μόνο σε επίπεδο δήμων ή κρατών, αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα.

Το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης δεν χρειάζεται μόνο νέα επίπεδα διακυβέρνησης αλλά και μεγαλύτερο ρόλο που πρέπει να αναλάβει η επιστημονική κοινότητα στο πλαίσιο των δομών διακυβέρνησης των παγκόσμιων θεσμών.

Το 2001, η έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών εξέτασε το ζήτημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η αποτυχία να προσαρμοστεί η τεχνολογία στις ανάγκες των φτωχών χωρών είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των σημερινών ανεπαρκειών στο παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης για την καθοδήγηση της διαδικασίας τεχνολογικών αλλαγών».

Έκτοτε, ο ταχύς ρυθμός της τεχνολογικής προόδου συνοδεύτηκε από σημαντικά κενά και ανισότητες στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη μεταξύ των χωρών, με το εξελισσόμενο σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης να χαρακτηρίζεται από την αποδυνάμωση των παγκόσμιων θεσμών και να γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό εν όψει των παγκόσμιων προκλήσεων.

Το σημερινό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωγραφία, με τα βασικά στρώματα να αντιπροσωπεύονται από το επίπεδο των χωρών, των περιφερειών (ένα επίπεδο που δεν είναι πλήρως ενσωματωμένο στην παγκόσμια οικονομική δομή) και το παγκόσμιο επίπεδο των διεθνών οργανισμών, στους οποίους η συμμετοχή βασίζεται σε εθνικές και περιφερειακές ενότητες.

Η κεντρική θέση του εθνικού κράτους στην παγκόσμια αρχιτεκτονική καθιστά όλο το κατασκεύασμα πιο ευάλωτο σε περιόδους αστάθειας που προέρχονται από τις υπερβολές της Realpolitik και τις τακτικές zero-sum που επικρατούν έναντι των μακροχρόνιων συνεργατικών στρατηγικών.

Ένας από τους πιθανούς τρόπους σταθεροποίησης και αποπολιτικοποίησης του οικοδομήματος της παγκόσμιας οικονομίας είναι η δημιουργία ενός στρώματος παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα επικεντρώνεται στην τεχνολογική ανάπτυξη και το οποίο θα διοικείται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους κορυφαίους εκπροσώπους της επιστημονικής και τεχνολογικής κοινότητας έναντι των πολιτικών.

Είναι σημαντικό να αναληφθούν πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο για την ενίσχυση του συντονισμού της τεχνολογικής ανάπτυξης μεταξύ των χωρών.

Μία σημαντική πρωτοβουλία που προέρχεται από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είναι η δημιουργία παγκόσμιων Συμβουλίων για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην τεχνολογία, με τις ακόλουθες βασικές προτεραιότητες στην ημερήσια διάταξη:

Έξι συμβούλια συστάθηκαν για να σχεδιάσουν πώς η αναδυόμενη τεχνολογία μπορεί να διοικηθεί προς όφελος της κοινωνίας. Κορυφαίοι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και εμπειρογνώμονες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών και τον ακαδημαϊκό χώρο συμμετέχουν στην εναρκτήρια συνεδρίαση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης στο Σαν Φρανσίσκο. Ηγέτες της Κινεζικής Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών, το ινστιτούτο Dana-Farber, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη Microsoft, την Qualcomm, την Uber, την Παγκόσμια Τράπεζα μεταξύ των παρισταμένων. Έχει επίσης ανακοινωθεί μία μεγάλη παγκόσμια σύνοδος κορυφής για την τεχνολογική διακυβέρνηση που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2020.

Ορισμένα από τα άλλα μέτρα που έχουν αναληφθεί σε επίπεδο διεθνών οργανισμών για την αντιμετώπιση του τεχνολογικού χάσματος περιλαμβάνουν μια πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από το ΟΗΕ για τη δημιουργία μιας Τεχνολογικής Τράπεζας για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.

Η Τεχνολογική Τράπεζα ξεκίνησε τις δραστηριότητές της τον Σεπτέμβριο του 2017 με την υπογραφή της συμφωνίας φιλοξενίας μεταξύ των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο στόχος της Τράπεζας «είναι να υποστηρίξει τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, να προωθήσει τα εθνικά και περιφερειακά οικοσυστήματα καινοτομίας, να υποστηρίξει την εγχώρια έρευνα και ανάπτυξη, να διευκολύνει την πρόσβαση στην αγορά, να δημιουργήσει ικανότητες στους τομείς των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και να βοηθήσει στη μεταφορά των κατάλληλων τεχνολογιών».

Η βασική προτεραιότητα στην εξέλιξη των παγκόσμιων πρωτοβουλιών στον τεχνολογικό τομέα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη βοήθεια που παρέχεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες για τη γεφύρωση του τεχνολογικού τους χάσματος.

Ορισμένα από τα άλλα θέματα που μπορούν να γίνουν μέρος της παγκόσμιας τεχνολογικής ατζέντας είναι:

Κυβερνοασφάλεια

Συντονισμός με διεθνείς οργανισμούς

Εκπαιδευτική συνεργασία

Διάδοση των νέων τεχνολογιών

Περιβαλλοντικές τεχνολογίες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη

Παρακολούθηση της τεχνολογικής προόδου και των παγκόσμιων τεχνολογικών ευάώτων σημείων / διαταραχών

Με τη δημιουργία ενός τεχνολογικού στρώματος, το κατασκεύασμα της παγκόσμιας διακυβέρνησης μπορεί να καταστεί περισσότερο ευνοϊκό για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προβλημάτων, όπως τα τεχνολογικά χάσματα μεταξύ των χωρών ή η αυξανόμενη ευπάθεια στις τεχνολογικές ανατροπές.

Μπορεί επίσης να διευρύνει τις διαστάσεις της διεθνούς συνεργασίας, οι οποίες, υπό τις σημερινές συνθήκες, φαίνεται να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό σε διμερείς διαύλους μεταξύ των χωρών, με τα επίπεδα συνεργασίας σε περιφερειακό επίπεδο και τους διεθνείς οργανισμούς να υποβαθμίζονται.

Στην πραγματικότητα, το τεχνολογικό στρώμα της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής μπορεί να δημιουργήσει την τέταρτη διάσταση της παγκόσμιας διακυβέρνησης (πέραν των εθνικών, περιφερειακών και παγκόσμιων θεσμών) που διευρύνει τους χρονικούς ορίζοντες και μειώνει την ευαισθησία της παγκόσμιας οικονομίας στις υπερβολές των στενών συμφερόντων.

Τα ακριβή περιγράμματα μιας νέας βαθμίδας τεχνολογικής διακυβέρνησης στην παγκόσμια οικονομία δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, αλλά βασικό ρόλο σε αυτόν το σχηματισμό μπορεί να διαδραματίσουν διεθνή τεχνολογικά και επιστημονικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένων των συμμαχιών που έχουν σχηματιστεί από κορυφαία πανεπιστήμια.

Το αναδυόμενο τεχνολογικό επίπεδο της παγκόσμιας διακυβέρνησης δεν πρέπει να είναι ξεχωριστό αλλά αλληλένδετο με άλλα επίπεδα παγκόσμιας διακυβέρνησης. Οι διασυνδέσεις πρέπει να αναπτυχθούν με τους διεθνείς οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (σε θέματα όπως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας), το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα (μεταφορά τεχνολογίας στις φτωχότερες χώρες) καθώς και τα ιδρύματα περιφερειακής ανάπτυξης.

Αναβαθμισμένο σύστημα

Υπάρχει επίσης μια σημαντική διάσταση «ανθρώπινου κεφαλαίου» στο σχηματισμό ενός τεχνολογικού στρώματος της παγκόσμιας διακυβέρνησης, καθώς αυτό επιτρέπει στην επιστημονική και τεχνολογική κοινότητα να έχει μεγαλύτερο λόγο σε παγκόσμια ζητήματα.

Πράγματι, τα αυξανόμενα προβλήματα στην παγκόσμια ανάπτυξη μπορεί τουλάχιστον εν μέρει να οφείλονται στην υπερβολική μόχλευση πολιτικών σε διάφορα επίπεδα παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ένα ανανεωμένο σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης πρέπει να επιτρέψει μια πιο αποπολιτικοποιημένη δομή με μεγαλύτερη εκπροσώπηση της επιστημονικής κοινότητας.

Τα αποθαρρυντικά αποτελέσματα των τελευταίων δεκαετιών ενός πολιτικά καθοδηγούμενου συστήματος διακυβέρνησης που χαρακτηρίζονται από την εντατικοποίηση των παγκόσμιων κινδύνων δείχνουν ότι η πρόταση του Πλάτωνα για την ανάληψη της ηγεσίας από τους φιλόσοφους (δηλαδή τους επιστήμονες με τη σύγχρονη έννοια) μπορεί τελικά να είναι επίκαιρη.