Αλέξης Πατέλης στο mononews: H αξιοπιστία δεν χτίζεται μόνο με δημοσιονομικά μεγέθη, αλλά και με το ποια κοινωνία θέλεις να είσαι

Η είδηση της κυκλοφορίας του βιβλίου του Αλέξη Πατέλη, δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάτι λιγότερο από εκδοτικό γεγονός. Μέσα σε 384 σελίδες, ο συγγραφέας της «Μεγάλης επιστροφής», μιλά για μία ιστορία των τελευταίων ετών και για το πώς η Ελλάδα κατάφερε να επανακτήσει την αξιοπιστία της στις διεθνείς αγορές, σε μια «αναγνωστική περιήγηση» από την εποχή των capital controls μέχρι και την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας.

Ένα email από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη το 2017, αποτέλεσε την αρχή μίας συνεργασίας, με τον Αλέξη Πατέλη να αναλαμβάνει από το 2019 έως το 2024 τη θέση του Προϊσταμένου του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, μία θέση που τον τοποθέτησε στην πρώτη γραμμή του πυρός. Τη «μαρτυρία» του από εκείνα τα χρόνια παρουσιάζει στη «Μεγάλη επιστροφή» με τρόπο μεστό και απολύτως κατανοητό στον κάθε αναγνώστη που θα κρατήσει στα χέρια του το βιβλίο του, ανεξαρτήτως αν έχει γνώσεις οικονομικών ή όχι.

«Αν υπάρχει ένα μήνυμα που θέλω να μείνει, είναι ότι η Ελλάδα μπορεί. Με σχέδιο, μπορεί να καταφέρει τα πάντα», θα μας πει στη συνέντευξη που ακολουθεί. Όσον αφορά στο ζήτημα της αξιοπιστίας της Ελλάδας στο εξωτερικό, όπως διευκρινίζει «…η ιδέα –ότι υπάρχει ένα σχέδιο για την ανάταξη της χώρας– ήταν η βάση της μεγάλης επιστροφής της Ελλάδας στη διεθνή αξιοπιστία».

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Η μεγάλη επιστροφή» από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, ο οικονομολόγος – συγγραφέας Αλέξης Πατέλης μιλά στο mononews.gr για τα βήματα στο success story της Ελλάδας και τις προκλήσεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει, τονίζοντας ότι τη δεδομένη στιγμή προωθεί το βιβλίο του και πως ό,τι κι αν κάνει αργότερα, θα παραμείνει στην Ελλάδα καθώς είναι η πατρίδα του και πιστεύει σε αυτήν.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης

-Η «μεγάλη επιστροφή», όπως έχετε πει και ο ίδιος, δεν είναι η μεγάλη επιστροφή του Αλέξη Πατέλη, αλλά η μεγάλη επιστροφή της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές. Ποια στοιχεία οδήγησαν την Ελλάδα στο δυναμικό της come back; Όπως σας ρωτάνε, «Πώς τα καταφέραμε εμείς οι Έλληνες»;

Α.Π.: Να ξεκινήσουμε με τα συγχαρητήρια προς τον Κυριάκο Πιερρακάκη για την τεράστια εθνική επιτυχία για την οποία πρέπει να αισθανόμαστε υπερήφανοι όλοι οι Έλληνες. Η μεγάλη επιστροφή της Ελλάδας. Τώρα και στο τιμόνι του Eurogroup.

Θέλω να υπενθυμίσω πού βρισκόμασταν το 2019. Είχαμε ακόμα capital controls –τα οποία άρθηκαν ολοκληρωτικά μόλις την 1η Σεπτεμβρίου του έτους– και το τραπεζικό σύστημα είχε ακόμα τα μισά του δάνεια κόκκινα. Η εμπειρία από τη διαχείριση της κρίσης είχε αφήσει ως αποτύπωμα στο εξωτερικό –αλλά και σε μεγάλο βαθμό στο εσωτερικό– την εντύπωση ότι οι Έλληνες προτιμάμε το ψέμα. Ότι δηλαδή η δουλειά ενός ηγέτη είναι να λέει ότι θα σκίσει το μνημόνιο με ένα νόμο και ένα άρθρο –όπως είχαν υποσχεθεί οι κ. Τσίπρας και Καμμένος– αλλά όταν έρθει στην εξουσία μετά να κάνει την κωλοτούμπα. Η ιδέα ότι οι Έλληνες άλλα λένε δημόσια, και άλλα εννοούν ιδιωτικά.

Υπήρχε επίσης η πεποίθηση ότι η Ελλάδα είτε έκρυβε τα προβλήματά της κάτω από το χαλί είτε θα ξανακυλούσε με την πρώτη δυσκολία. Η άποψη ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να πάρουν στα χέρια τους την τύχη της χώρας τους. Ότι με το που τελείωνε η επιτροπεία, η Ελλάδα θα έπεφτε πάλι στα ίδια λάθη.

Απέναντι σε αυτό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης το 2019 προέβαλε τη «Συμφωνία Αλήθειας». Ότι δηλαδή δουλειά ενός ηγέτη είναι να πει την αλήθεια, και να παρουσιάσει ένα σχέδιο το οποίο μετά θα εφαρμόσει.

Αυτή η ιδέα –ότι υπάρχει ένα σχέδιο για την ανάταξη της χώρας– ήταν η βάση της μεγάλης επιστροφής της Ελλάδας στη διεθνή αξιοπιστία. Ένα σχέδιο πρέπει να είναι απλό, κατανοητό, να αποτελείται από λίγα διακριτά σημεία, να επικοινωνείται επανειλημμένα, και μετά να εφαρμόζεται, όποιο εμπόδιο και αν εμφανιστεί στην πορεία του. Αυτό οδήγησε στη μεγάλη επιστροφή της χώρας.

-Από το 2019 έως το 2024, ποια ήταν τα σημαντικότερα σημεία της κυβερνητικής οικονομικής στρατηγικής;

Α.Π.: Η οικονομική στρατηγική εκείνης της περιόδου μπορεί να περιγραφεί μέσα από το «τρίγωνο» που παρουσιάστηκε ήδη από το 2019 στους ξένους επενδυτές. Η πρώτη πλευρά ήταν το τραπεζικό σύστημα. Με το μισό τραπεζικό χαρτοφυλάκιο σε κόκκινα δάνεια, δεν μπορούσε να ανακάμψει η οικονομία. Το πρόγραμμα Ηρακλής, ο νόμος για τη Δεύτερη Ευκαιρία και η διάσωση της Τράπεζας Πειραιώς αποτέλεσαν κομβικά σημεία.

Η δεύτερη πλευρά ήταν η αλλαγή του μείγματος της δημοσιονομικής πολιτικής: λιγότεροι φόροι και εισφορές, αλλά με απόλυτο σεβασμό στη δημοσιονομική σταθερότητα. Οι μειώσεις στους φόρους σε εργασία και κεφάλαιο έδωσαν κίνητρα για επενδύσεις και νέες θέσεις εργασίας, και οδήγησαν σε ταχύρρυθμη μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Και η τρίτη πλευρά ήταν οι μεταρρυθμίσεις, γιατί χωρίς αύξηση της παραγωγικότητας δεν υπάρχει βιώσιμη ανάπτυξη. Εδώ έγιναν πολλά, αλλά πέραν της ψηφιοποίησης –που έχει αναγνωριστεί διεθνώς– θα ξεχωρίσω το εργασιακό νομοσχέδιο του 2021 –που εισήγαγε και τη ψηφιακή κάρτα εργασίας–, την πράσινη μετάβαση, την αναδιάρθρωση της ΔΕΗ και, φυσικά, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Στο κέντρο του τριγώνου βρισκόταν η διακυβέρνηση: το ανθρώπινο δυναμικό και η τεχνοκρατική γνώση. Αυτό το μοντέλο δοκιμάστηκε σκληρά. Η πανδημία και η ενεργειακή κρίση θα μπορούσαν να είχαν τινάξει τα πάντα στον αέρα. Αντίθετα, λειτούργησαν ως τεστ αξιοπιστίας. Το γεγονός ότι η Ελλάδα βγήκε από αυτές τις κρίσεις ισχυρότερη, και όχι αποδυναμωμένη, ήταν καθοριστικό για την αναβάθμιση στην επενδυτική βαθμίδα. Κρίνεσαι στα δύσκολα και όχι στα εύκολα.

-Κατά τη διάρκεια της θητείας σας, βρεθήκατε στην πρώτη γραμμή του πυρός. Ποια γεγονότα σας συγκλόνισαν περισσότερο; Αν θέλετε, ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για εσάς;

Α.Π.: Το βιβλίο «Η μεγάλη επιστροφή» είναι γραμμένο σαν μυθιστόρημα, διότι και η ίδια η ζωή ήταν έτσι. Μια κυβέρνηση ξεκινάει το 2019 με τις καλύτερες προθέσεις και ξαφνικά, από το πουθενά, ένας ιός από την Κίνα κλείνει την οικονομία. Η άνοιξη του 2020 ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδος με αϋπνίες και τεράστια αγωνία. Υπήρχε ο φόβος ότι αντί να σώσουμε τη χώρα, θα την οδηγούσαμε και πάλι στη χρεοκοπία. Να υπενθυμίσω ότι η ΕΚΤ τότε δεν δεχόταν τα ελληνικά χρεόγραφα ως επιλέξιμα, το Ταμείο Ανάκαμψης δεν υπήρχε και οι ξένοι μας προέτρεπαν να δανειστούμε και πάλι από τον ESM, και το κόστος δανεισμού είχε και πάλι εκτοξευθεί. Τα περιγράφω όλα στο βιβλίο.

Δεύτερη πιο δύσκολη στιγμή η Τράπεζα Πειραιώς. Δύο «χειροβομβίδες» όπως τις αποκαλώ απειλούσαν την ελληνική οικονομία τότε –η ΔΕΗ και η Πειραιώς. Στις αγορές λένε είσαι όσο δυνατός είναι ο πιο αδύναμός σου κρίκος. Η τράπεζα ήταν ο «αδύναμος κρίκος», με τα λεγόμενα CoCos να απειλούν με έκρηξη. Ήταν μια υπόθεση τεχνικά σύνθετη και πολιτικά ευαίσθητη. Αν αποτύγχανε, θα κατέρρεαν όλα. Η πίεση ήταν τεράστια, αλλά η τεράστια επιτυχία της αύξησης κεφαλαίου το 2021 θωράκισε το σύστημα.

Θέλω να προσθέσω ότι έχω προσπαθήσει να γράψω το βιβλίο με ένα τρόπο απλό, να διαβάζεται εύκολα, «μονορούφι» όπως είπε και ο Άρης Δημοκίδης. Απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες και αναγνώστριες, όχι μόνο σε όσους έχουν γνώσεις οικονομικών. «Η μεγάλη επιστροφή» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος), είναι διαθέσιμη στα βιβλιοπωλεία, με παραγγελία στο site του εκδότη, σε ebook, αλλά και σε audiobook. Ελπίζω να σας αρέσει!

-Όσον αφορά στην εικόνα μιας χώρας στο εξωτερικό, γράφετε ότι διαμορφώνεται όχι μόνο από την οικονομική πολιτική της, αλλά και από το κοινωνικό της πρόσωπο. Ποια στοιχεία συνετέλεσαν σε αυτή την αλλαγή;

Α.Π.:Η διεθνής εικόνα μιας χώρας είναι σύνθετη. Οι αριθμοί είναι απαραίτητοι, αλλά δεν αρκούν. Η Ελλάδα άλλαξε εικόνα όταν έδειξε ότι δεν είναι μόνο μια χώρα που «βάζει τάξη στα οικονομικά της», αλλά μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η ψηφιοποίηση του κράτους, οι πολιτικές ισότητας, η ενίσχυση των θεσμών, όλα αυτά έστειλαν ένα ισχυρό μήνυμα στο εξωτερικό.

Ιδιαίτερα σημαντικό ήταν ότι η Ελλάδα άρχισε να εμφανίζεται ως χώρα που λύνει προβλήματα και δεν τα μεταθέτει. Αυτό δημιούργησε εμπιστοσύνη. Στον σημερινό κόσμο, όπου η αβεβαιότητα είναι ο κανόνας, η αξιοπιστία είναι το πιο πολύτιμο κεφάλαιο. Και αυτή η αξιοπιστία δεν χτίζεται μόνο με δημοσιονομικά μεγέθη, αλλά και με το ποια κοινωνία θέλεις να είσαι.

-Μετά την εξυγίανση της Τράπεζας Πειραιώς, ο Πρωθυπουργός σας ανέθεσε να παρακολουθείτε την Τράπεζα Αττικής, νυν CrediaBank. Πώς θα χαρακτηρίζατε την πορεία της τράπεζας;

Α.Π.: Η εμπειρία από το τραπεζικό σύστημα συνολικά δείχνει ότι οι αναβολές κοστίζουν περισσότερο από τις δύσκολες αποφάσεις. Η Τράπεζα Αττικής ήταν ένα χρόνιο πρόβλημα που δεν μπορούσε να συνεχίσει να σέρνεται, ένα πρόβλημα, όμως, εξαιρετικά σύνθετο στην διαχείρισή του. Ο μετασχηματισμός της σε CrediaBank σηματοδοτεί μια πορεία εξυγίανσης και ανάπτυξης, που οδηγεί στην μεγέθυνση και όχι απλά στην προσωρινή επιβίωση. Η σημερινή διοίκηση συνέβαλε αποφασιστικά στην επιτυχία αυτού του εγχειρήματος!

Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Υπάρχει όμως μια βασική αρχή: όταν καθαρίζεις ένα πρόβλημα, απελευθερώνεις πόρους και εμπιστοσύνη για ολόκληρη την οικονομία κάτι που λειτουργεί υπέρ όλων. Αυτό είναι το μάθημα και από την Τράπεζα Αττικής και από το σύνολο του τραπεζικού συστήματος.

-Ειδική μνεία στο βιβλίο σας κάνετε και στην εκπόνηση Εθνικής Στρατηγικής για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, στην επιτροπή της οποίας εργαστήκατε ο ίδιος και ακολούθως εισηγηθήκατε την ένταξη του προγράμματος «Συμπερίληψη» στο Ελλάδα 2.0. Πώς θα σχολιάζατε σήμερα την εξέλιξη του προγράμματος, αλλά και την ουσία της συμπερίληψης στη συνείδηση των πολιτών;

Α.Π.: Η οικονομική ανάπτυξη συνδέεται άμεσα με την ισότητα. Για να έχουμε ταχύρρυθμη ανάπτυξη, κάθε Έλληνας και Ελληνίδα πρέπει να μπορεί να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Η συμπερίληψη δεν είναι θέμα μόδας ούτε ιδεολογικής ταυτότητας. Είναι ζήτημα αρχής αλλά και οικονομικής λογικής. Μια χώρα που αποκλείει ανθρώπους από την πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία και στην οικονομία της, αυτοϋπονομεύεται. Η κυβέρνηση σχεδίασε και εφάρμοσε Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, τα ΑΜΕΑ, τους Αστέγους, τους ΛΟΑΤΚΙ+, και πολλά άλλα. Τα προγράμματα αυτά ανέτρεπαν στερεότυπα που ενδέχεται να είχαν ξένοι για την Ελλάδα και διαμόρφωναν την εικόνα μιας σύγχρονης, ελεύθερης χώρας που ανήκε θεσμικά στη Δύση.

Η ουσία της συμπερίληψης δεν είναι μόνο ηθική, αλλά και αναπτυξιακή: σε μια αξιοκρατική κοινωνία (στον «καθαρό καπιταλισμό») πρέπει να προκόβουν οι ικανότεροι χωρίς εμπόδια και διακρίσεις. Από όλα ξεχωρίζω την ισότητα των δύο φύλων. Έχουν γίνει πάρα πολλά, όμως έχουμε δρόμο. Η συνεχιζόμενη χαμηλή συμμετοχή, για παράδειγμα, των γυναικών στην αγορά εργασίας –και στα πεδία λήψης αποφάσεων– παραμένει δομικό πρόβλημα και είναι ένα από τα δεκατρία πεδία πολιτικής για το μέλλον που περιγράφω στο Παράρτημα 3.

-Γράφετε ένα βιβλίο για μία σύγχρονη ιστορία. Σας απασχολεί η υστεροφημία;

Α.Π.: Δεν με απασχολεί η υστεροφημία με προσωπικούς όρους. Με απασχολεί η ιστορική ακρίβεια. Για την κρίση και το πώς μπήκαμε σε αυτήν έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία. Για το πώς βγήκαμε, ελάχιστα. Υπήρχε ένα κενό. Το βιβλίο προσπαθεί να φωτίσει αυτή την περίοδο, με τα επιτεύγματα αλλά και τις δυσκολίες της.

Πατριωτισμός, κατά την άποψή μου, δεν είναι οι κορώνες, και τα μεγάλα λόγια. Δεν είναι ούτε το «go back, κυρία Μέρκελ, go back, κύριε Σόιμπλε», όπως έλεγε ο Τσίπρας. Δεν είναι όμως ούτε να καπηλεύεσαι τα εθνικά σύμβολα με κραυγές και διαρκείς επικλήσεις στο ένδοξο παρελθόν μας, όπως κάνει η ακροδεξιά σήμερα. Ο πατριωτισμός μετριέται στα αποτελέσματα, όχι στους βερμπαλισμούς.

Πραγματικός πατριωτισμός είναι να βοηθάς τη χώρα σου, ουσιαστικά να γίνει πιο ισχυρή. Είναι να συμβάλλεις με πράξεις σε μια Ελλάδα πιο δυνατή και πιο υπερήφανη.

Αν υπάρχει ένα μήνυμα που θέλω να μείνει, είναι ότι η Ελλάδα μπορεί. Με σχέδιο, μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Η χώρα μας ξεπέρασε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση που βίωσε χώρα σε καιρό ειρήνης και κοιτάζει πάλι μπροστά. Στο εξωτερικό αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού και παράδειγμα για άλλες χώρες. Η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει τον σεβασμό, όταν έχει σχέδιο, σοβαρότητα και αυτοπεποίθηση. Αν αυτό καταγραφεί σωστά, τότε το βιβλίο έχει πετύχει τον στόχο του.

-Κλείνοντας τη συζήτησή μας, θα ήθελα να δανειστώ τον τίτλο του βιβλίου σας. Υπάρχει το ενδεχόμενο επιστροφής του Αλέξη Πατέλη;

Φαντάζομαι δεν εννοείτε στον προηγούμενό μου ρόλο. Για την ώρα προωθώ το βιβλίο μου. Δεν έχω αποφασίσει ακόμα τι θα κάνω αργότερα. Επειδή όμως με ρωτάνε πολλοί, να ξεκαθαρίσω ότι δεν θα φύγω από την Ελλάδα. Είναι η πατρίδα μου και πιστεύω σε αυτήν.

Πληροφορίες:

«Η μεγάλη επιστροφή»

Συγγραφέας: Πατέλης Αλέξης
Εκδότης: Παπαδόπουλος
Γλώσσα: Ελληνική
Ηλικία: 18+
Ημ. Έκδοσης: 06/10/2025
ISBN: 978-960-484-961-1

Διαβάστε επίσης:
«Η μεγάλη επιστροφή»: Ο μακρύς δρόμος της Ελλάδας, από τη διεθνή αμφισβήτηση στην αξιοπιστία

Αλέξης Πατέλης: Το μυθιστόρημα της Μεγάλης Επιστροφής και το success story της Ελλάδας

Ιστορική ημέρα για τον ΔΑΑ: Πέρασε στη net zero εποχή 25 χρόνια νωρίτερα από τον διεθνή στόχο