Είναι, πλέον, εξαιρετικά πιθανό ότι η επέλαση της μετάλλαξης Όμικρον θα ανατρέψει τις προβλέψεις όλων των κρατών, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της Ελλάδας. Η χρονική συγκυρία είναι, βέβαια, εξαιρετικά αρνητική, οπότε το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο σοβαρό.

Η υποχρεωτικά μεγάλη αύξηση του χρέους σε συνδυασμό με την εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μίγμα αντίθετων τάσεων που με τη σειρά του έχει οδηγήσει σε επιστημονικές συγκρούσεις. 

Η κατάσταση που διαμορφώνεται, όμως, δεν επιδέχεται τυφλή προσήλωση σε ιδεολογίες που έχουν σκληρά δοκιμαστεί στην τελευταία δεκαετία και αποδείχτηκαν ελλιπείς. 

Ήδη, πριν την εμφάνιση της «;Oμικρον», σεβαστή μερίδα οικονομολόγων και πολιτικών πίεζαν για επιστροφή στην «κανονικότητα» της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής, της μείωσης της σχέσης του χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) και την αύξηση των επιτοκίων. Η παγκόσμια οικονομία ήταν σχεδόν έτοιμη, λοιπόν, να επαναλάβει το λάθος του 2010. Το κρίσιμο ερώτημα ήταν πως μπορούσαν οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης οικονομικής πολιτικής να μην έχουν μάθει από το πάθημα της περασμένης δεκαετίας.

Η απάντηση, βέβαια, είναι απλή: η ιδεολογία είναι πάνω από τα γεγονότα.

Λόγω της μορφής της (μετάδοση με γεωμετρικούς όρους), η επέλαση της «Όμικρον» δημιουργεί τεράστια προβλήματα στο σύστημα υγείας. Για την αντιμετώπιση της άλλα μέτρα πέρα από τα περιοριστικά και τους εμβολιασμούς, δεν υπάρχουν. Κι αυτό σημαίνει συνέχιση των μέτρων στήριξης της οικονομίας – οπότε διατήρηση των υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων, οπότε και περαιτέρω άνοδο του χρέους.

Ο τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης δεν είναι εμφανής. Εξάλλου, οι προτάσεις που γίνονται -π.χ. διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα, διαγραφή μέρους του χρέους, αλλαγή των όρων του παιγνιδιού- δεν τυγχάνουν γενικής αποδοχής.  

Η πραγματικότητα, όμως, έχει μία εκπληκτική ικανότητα να διαπερνά την εθελοτυφλία και να μας υποχρεώνει να δούμε την αλήθεια. Mόνο που μερικές -αν όχι αρκετές- φορές αυτό συμβαίνει κάπως αργά. Όταν το κακό έχει γίνει. 

Για 30 χρόνια τώρα, τα κράτη με τις αναπτυγμένες οικονομίες είναι δέσμια της φιλοσοφίας που υποστηρίζει την ανωτερότητα των αγορών, τον περιορισμό του ρόλου του κράτους, την παντοδυναμία της νομισματικής πολιτικής, την απόλυτη προσήλωση σε ορισμένους άκαμπτους κανόνες. 

Τώρα είναι η ώρα της ανατροπής. Της εγκατάλειψης του ζουρλομανδύα στον οποίο μας «έκλεισε» ο Milton Friedman και η επιστροφή στις αρχές του Keynes. 

Διότι η πραγματικότητα είναι ότι το δημοσιονομικό περιθώριο έχει εξαντληθεί. Ότι, ο μόνος κοινωνικά ορθός και οικονομικά υγιής τρόπος για να μειωθεί το χρέος είναι με ρυθμό ανάπτυξης που να ξεπερνά – ας πούμε σε βάθος μίας οκταετίας μέχρι το 2030- το πραγματικό επιτόκιο (την απόδοση του δεκαετούς ομολόγου μείον τον πληθωρισμό). Ότι, οι κανόνες για το 60% σχέση χρέους προς ΑΕΠ και 2% του ΑΕΠ δημοσιονομικό έλλειμμα δεν έχουν καμία επιστημονική βάση.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι η οικονομική πολιτική των τελευταίων 30 ετών έχει δημιουργήσει τέτοιες ανισότητες – οικονομικές και κοινωνικές – που τρίζουν τα θεμέλια της δημοκρατίας.  

Η «όμικρον» μας υποχρεώνει να ξαναδούμε τη νέα πραγματικότητα που έχει φέρει στην επιφάνεια ο κορωνοϊός και να αναγνωρίσουμε ότι τα εργαλεία στα οποία επιμένουμε να ξαναγυρίσουμε είναι ξεπερασμένα, άχρηστα και – πάνω απ’ όλα—επικίνδυνα. 

Η παγκόσμια οικονομία απαιτεί μία επανάσταση στην σκέψη και στην πράξη, ένα ολοκληρωμένο σύστημα «απαντήσεων» στις προκλήσεις, χωρίς τον εκ των προτέρων αποκλεισμό οποιασδήποτε λύσης: από την ριζική αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας  μέχρι την διαγραφή χρεών. 

Ο κορωνοϊός δεν θα μας αφήσει ήσυχους – τουλάχιστον όσο τα σύνορα είναι ανοιχτά και μεγάλες μάζες παραμένουν ανεμβολίαστες. Οι σοβαροί επιστήμονες, αυτοί που δεν μιλούν πολλοί, ανησυχούν ότι το ελληνικό αλφάβητο δεν θα φτάσει για να ονομάζονται οι παραλλαγές και ζουν με τον εφιάλτη της παραλλαγής που δεν θα αντιμετωπίζεται. 

Ας δούμε αυτήν την πραγματικότητα, ας ακούσουμε την επιστήμη, ας κατανοήσουμε τους κινδύνους και ας πετάξουμε από επάνω μας, δεσμά τριών δεκαετιών.