Σε φάση σταδιακής αναμόρφωσης εισέρχεται το σύστημα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας στην Ελλάδα, για την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Με ορίζοντα πενταετίας, από το 2026 έως το 2030, τίθεται σε εφαρμογή ένα νέο θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο, το οποίο δεν περιορίζεται σε γενικές διακηρύξεις, αλλά επανακαθορίζει κρίσιμες παραμέτρους: ποιοι υπογράφουν συλλογικές συμβάσεις, πότε και πώς επεκτείνονται, τι ισχύει μετά τη λήξη τους, πώς επιλύονται οι διαφωνίες και –κυρίως– πώς ελέγχεται η εφαρμογή τους στην πράξη.

1

 Το Σχέδιο Δράσης 2026–2030 επιχειρεί να απαντήσει σε ένα δομικό πρόβλημα της ελληνικής αγοράς εργασίας: τη χαμηλή κάλυψη των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις και τη σταδιακή αποδυνάμωση της συλλογικής ρύθμισης των όρων εργασίας.

Σύμφωνα με την υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Νίκη Κεραμέως «Ο Οδικός Χάρτης έχει σαφές χρονοδιάγραμμα εφαρμογής – από το 2026 έως το 2030 -, σέβεται πλήρως την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων και έχει σαφή στόχο την αύξηση της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Ενισχύουμε τη διαφάνεια και την προβλεψιμότητα στην αγορά εργασίας, θωρακίζουμε τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις, ισχυροποιούμε την οικονομία της χώρας».

2026: αλλάζουν οι κανόνες του συστήματος

Το 2026 αποτελεί το έτος-τομή. Εντός του πρώτου τριμήνου προβλέπεται η νομοθέτηση των βασικών ρυθμίσεων που απορρέουν από την Κοινωνική Συμφωνία, αλλάζοντας τον «πυρήνα» του πλαισίου των συλλογικών συμβάσεων.

Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά την επέκταση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων. Το απαιτούμενο ποσοστό κάλυψης για να επεκταθεί μια σύμβαση στο σύνολο του κλάδου μειώνεται από το 50% στο 40%, γεγονός που καθιστά ευκολότερη τη γενίκευσή της. Παράλληλα, εισάγεται μια καθοριστική καινοτομία: όταν μια συλλογική σύμβαση συνυπογράφεται από εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, το ποσοτικό κριτήριο του 40% δεν εξετάζεται. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η επέκταση δεν θα μπλοκάρεται πλέον σε κλάδους με χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα, εφόσον υπάρχει ευρύτερη θεσμική συμφωνία.

Την ίδια περίοδο ενισχύεται και ο ρόλος της ΓΣΕΕ, η οποία αποκτά τη δυνατότητα να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συλλογικές συμβάσεις επικουρικά, εφόσον προσκληθεί από μέλος της. Η ρύθμιση αυτή στοχεύει να καλύψει κενά εκπροσώπησης και να διευκολύνει τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων σε κλάδους όπου οι πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες οργανώσεις δυσκολεύονται να διαπραγματευτούν αποτελεσματικά.

Πλήρης επαναφορά της μετενέργειας

Κρίσιμη αλλαγή για εργαζόμενους και επιχειρήσεις είναι η πλήρης επαναφορά της μετενέργειας. Με το νέο πλαίσιο, όλοι οι κανονιστικοί όροι μιας συλλογικής σύμβασης εξακολουθούν να ισχύουν και μετά τη λήξη της τρίμηνης παράτασής της, μέχρι να συναφθεί νέα συλλογική ή ατομική σύμβαση.

Στην πράξη, αυτό καταργεί το καθεστώς των «αυτόματων απωλειών» δικαιωμάτων μετά τη λήξη μιας σύμβασης και περιορίζει την αβεβαιότητα τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, προβλέπεται ρητά ότι και οι εργαζόμενοι που προσλαμβάνονται κατά το διάστημα της τρίμηνης παράτασης καλύπτονται από τους όρους της συλλογικής σύμβασης, ενισχύοντας την ίση μεταχείριση στο εσωτερικό των επιχειρήσεων.

Ταχύτερη επίλυση διαφορών μέσω ΟΜΕΔ

Αλλαγές επέρχονται και στον μηχανισμό επίλυσης συλλογικών διαφορών. Θεσπίζεται μηχανισμός προελέγχου για τις μονομερείς προσφυγές στη μεσολάβηση και τη διαιτησία μέσω ειδικής τριμελούς επιτροπής στον ΟΜΕΔ, ενώ καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας. Ο στόχος είναι σαφής: λιγότερες καθυστερήσεις και ταχύτερη κατάληξη των συλλογικών διαφορών, ώστε οι διαπραγματεύσεις να μην παραμένουν σε παρατεταμένο αδιέξοδο.

2026–2027: θεσμική παρακολούθηση και ψηφιακή μετάβαση

Από το δεύτερο τρίμηνο του 2026 ξεκινά η δεύτερη φάση του Σχεδίου, η οποία αφορά τη λειτουργία και την παρακολούθηση του νέου πλαισίου. Συγκροτείται ειδική Ομάδα Εργασίας στο Υπουργείο Εργασίας, με τριμερή σύνθεση και πενταετή διάρκεια. Η Ομάδα αυτή δεν έχει τυπικό χαρακτήρα, αλλά αναλαμβάνει τη συνεχή παρακολούθηση της πολιτικής ενίσχυσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και τη διατύπωση προτάσεων βελτίωσης.

Παράλληλα, από το δεύτερο τρίμηνο του 2026 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2027, τίθεται σε εφαρμογή η ψηφιακή υποδομή του συστήματος. Οι συλλογικές συμβάσεις κατατίθενται πλέον ηλεκτρονικά μέσω του ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ και δημιουργείται Ψηφιακό Μητρώο Συλλογικών Ρυθμίσεων. Για πρώτη φορά, συγκεντρώνονται σε ένα ενιαίο σύστημα όλα τα στοιχεία που αφορούν τις συλλογικές συμβάσεις, την κάλυψη των εργαζομένων και τους όρους αμοιβής.

Η ψηφιοποίηση αυτή δεν έχει μόνο διοικητικό χαρακτήρα. Επιτρέπει στο κράτος να γνωρίζει με ακρίβεια ποιο ποσοστό εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις, ανά κλάδο και δραστηριότητα, και να σχεδιάζει στοχευμένες παρεμβάσεις.

Αλλαγές στα μητρώα οργανώσεων

Στο ίδιο πλαίσιο, απλοποιούνται τα μητρώα συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων. Περιορίζονται τα απαιτούμενα στοιχεία για την εγγραφή, ενώ η μη εγγραφή δεν οδηγεί πλέον σε συνολική αναστολή συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. Η εγγραφή καθίσταται προϋπόθεση μόνο για συγκεκριμένες διαδικασίες, όπως η επέκταση συλλογικών συμβάσεων και η προσφυγή στον ΟΜΕΔ, διευκολύνοντας τη συμμετοχή στον κοινωνικό διάλογο.

2026–2030: επένδυση στην ποιότητα των διαπραγματεύσεων

Σε όλη τη διάρκεια της πενταετίας υλοποιούνται μελέτες, έρευνες, συνέδρια και εκπαιδευτικές δράσεις για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, συχνά με τη συμμετοχή διεθνών οργανισμών. Αν και οι παρεμβάσεις αυτές δεν αποδίδουν άμεσα μετρήσιμα αποτελέσματα, στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας των διαπραγματεύσεων και στη διάχυση καλών πρακτικών.

Από το 2028: έλεγχος και αξιολόγηση

Η τελευταία φάση ξεκινά το 2028 και μετατοπίζει το βάρος από τη θέσπιση κανόνων στην εφαρμογή τους. Καθιερώνονται ετήσιες εκθέσεις αξιολόγησης για την πορεία των συλλογικών συμβάσεων, ενώ η Επιθεώρηση Εργασίας αναλαμβάνει στοχευμένους ελέγχους για την τήρηση των όρων τους. Οι συλλογικές συμβάσεις παύουν να είναι απλώς τυπικές ρυθμίσεις και αποκτούν ουσιαστικό κανονιστικό βάρος στην πράξη.

Διαβάστε επίσης

ΑΑΔΕ: Καταβλήθηκε η 4η δόση επιστροφής ΕΦΚ αγροτικού πετρελαίου – Οδηγίες για τη διόρθωση παραστατικών

Πώς θα γίνει η πληρωμή αγροτεμαχίων έως 20 στρέμματα παρά τα ζητήματα ΚΑΕΚ

Πιερρακάκης για 100 χρόνια Alpha Bank: Το τραπεζικό σύστημα θα έχει πολύ σημαντικό ρόλο στον μετασχηματισμό της Ελλάδας