Βρέθηκε ο τάφος της Κλεοπάτρας; Ένα βυθισμένο λιμάνι υπό έρευνα

Θα μπορούσε αυτό το βυθισμένο λιμάνι στην Αίγυπτο να κρύβει τον τάφο της Κλεοπάτρας; Την απάντηση φιλοδοξεί να δώσει η Κάθλιν Μαρτίνεζ, μία ποινικολόγος από τη Δομινικανή Δημοκρατία, που έγινε αρχαιολόγος και ερευνά εδώ και δύο δεκαετίες τις πιθανές θέσεις όπου θα μπορούσε να έχει ταφεί η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου και φυσικά απόγονος των Πτολεμαίων.

Πρόκειται άλλωστε για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Αρχαιολογίας, που προσπαθούν να λύσουν πολλοί και από πολλά χρόνια. Τώρα όμως η Κάθλιν Μαρτίνεζ ισχυρίζεται, ότι πλησιάζει τον στόχο με την ανακάλυψη ενός βυθισμένου λιμανιού στα ανοικτά των ακτών του Μποργκ Ελ Άραμπ, 30 μίλια δυτικά της Αλεξάνδρειας, της τελευταίας πρωτεύουσας της δυναστείας των Πτολεμαίων.

Η σύγχρονη πόλη βρίσκεται στα ερείπια της Ταπόσιρις Μάγκνα, μεγάλο μέρος της οποίας καταστράφηκε από σεισμούς και τσουνάμι κατά τη διάρκεια των αιώνων, με την ιστορική συνοικία να βυθίζεται κάτω από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Σε αντίθεση λοιπόν, με την επίσημη αρχαιολογική έρευνα, η Μαρτίνεζ υποστηρίζει εδώ και καιρό, ότι ο τόπος ταφής της Κλεοπάτρας είναι η Ταπόσιρις Μάγκνα και όχι η Αλεξάνδρεια.

Ο ναός της Ίσιδας

Το κρίσιμο σημείο για την ερμηνεία αυτή έγκειται στην αποκάλυψη των ενεργειών της βασίλισσας μετά τη Ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., όταν ο σύμμαχος και εραστής της Μάρκος Αντώνιος ηττήθηκε από τον ρωμαίο ηγεμόνα Οκταβιανό. Με την επερχόμενη αναγκαστική υποταγή της στη Ρώμη, η Μαρτίνεζ πιστεύει, ότι η Κλεοπάτρα επέλεξε να ταφεί σε ένα μέρος που ο εχθρός της δεν θα σκεφτόταν να ψάξει. Κλειδί για αυτήν την σκέψη ήταν ο ισχυρισμός του ρωμαίου ιστορικού Πλούταρχου, ότι η Κλεοπάτρα είχε χτίσει έναν τάφο κοντά σε ναό της Ίσιδας, της αρχαίας αιγυπτιακής θεάς της θεραπείας και του θανάτου με την οποία η βασίλισσα καλλιέργησε ισχυρούς δεσμούς.

Με τις πιθανές τοποθεσίες ναών στην Αλεξάνδρεια να εξαντλούνται, η Ταπόσιρις Μάγκνα φαινόταν μια λογική, εναλλακτική λύση. Αυτή η ιδέα ενισχύεται από την ανακάλυψη του λιμανιού, το οποίο δείχνει ότι ήταν τόσο θρησκευτικό κέντρο όσο και ναυτικός κόμβος.

«Αυτό καθιστά τον ναό πραγματικά σημαντικό καθώς είχε όλες τις προϋποθέσεις για να επιλεγεί από την Κλεοπάτρα, προκειμένου να ταφεί μαζί με τον Μάρκο Αντώνιο», δηλώνει λοιπόν η Μαρτίνεζ με την ευκαιρία της προβολής του ντοκιμαντέρ Cleopatra’s Final Secret από το National Geographic.

Το τέλος μιας βασίλισσας

Η Κλεοπάτρα Ζ΄ Φιλοπάτωρ – απλώς Κλεοπάτρα για τους σύγχρονους – κυβέρνησε την Αίγυπτο κατά την Ελληνιστική περίοδο. Αντιμετώπισε την επέλαση της Ρώμης συνάπτοντας συμμαχία με τον Ιούλιο Καίσαρα, ο οποίος έγινε και εραστής της και μετά την δολοφονία του το 44 ο.Χ. στράφηκε στον Μάρκο Αντώνιο τον οποίο και παντρεύτηκε. Μετά την πανωλεθρία στην Ναυμαχία του Ακτίου, επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια προσπάθησε να προσεταιρισθεί τον νικητή Οκταβιανό ανεπιτυχώς όμως, έτσι προτίμησε να αυτοκτονήσει. Φυσικά οι πληροφορίες από της αρχαίες πηγές δεν είναι πάντα σαφείς, αντίθετα κάποτε είναι αλληλοσυγκρουόμενες σε σχέση με την αυτοκτονία της –ήταν δηλητήριο που ήπιε ή δάγκωμα φιδιού; – ενώ σκότος καλύπτει την τελευταία της κατοικία. Γεγονός όμως είναι, ότι μετά τον θάνατό της η Αίγυπτος έπαψε να είναι ανεξάρτητη περνώντας πια στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Καθώς ο τάφος της αναζητείται από επιστήμονες αλλά και ερασιτέχνες ερευνητές πολλές υποθέσεις διατυπώνονται κατά καιρούς αλλά χωρίς αποδείξεις. Το 2005 η Μαρτίνεζ έπεισε τις αιγυπτιακές αρχές να συνεργαστούν για ανασκαφές στην Ταπόσιρις Μάγκνα -η ονομασία Ταπόσιρις είχε δοθεί από Έλληνες- και τα επόμενα χρόνια ντόπιοι και δομινικανοί αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μία πλάκα θεμελίωσης, που δείχνει ότι ένας ναός σ΄ αυτήν την περιοχή ήταν πράγματι αφιερωμένος στην Ίσιδα.

Η νέα ανακάλυψη

Οι ανασκαφές στον ναό έχουν φέρει στο φως εκατοντάδες ανθρώπινα λείψανα, κεραμικά που χρονολογούνται από τη βασιλεία της Κλεοπάτρας (51 π.Χ. έως 30 π.Χ.) και νομίσματα που φέρουν την εικόνα της. Σε μερικούς από τους τάφους μάλιστα, οι νεκροί είχαν ταφεί με τα πρόσωπά τους στραμμένα προς τον ναό, ένδειξη σύμφωνα με τους ερευνητές, ότι ήταν μέλη βασιλικών οικογενειών.

Σημαντική ανακάλυψη έγινε το 2022, όταν μία σήραγγα, μήκους 4.300 ποδιών που κατέληγε στη θάλασσα βρέθηκε κάτω από τον ναό. Η τελευταία ενέργεια λοιπόν της Μαρτίνεζ ήταν να εξερευνήσει τις βυθισμένες περιοχές γύρω από αυτή τη σήραγγα. Και για το επιτύχει συνεργάστηκε με τον Μπομπ Μπάλαρντ, τον ωκεανογράφο που είχε ανακαλύψει το ναυάγιο του Τιτανικού, το 1985.

Βεβαιότητες και αντιρρήσεις

Χρησιμοποιώντας σόναρ και με κάποια βοήθεια από το αιγυπτιακό ναυτικό, οι ερευνητές δημιούργησαν έναν χάρτη του βυθού στον οποίο εντοπίσθηκε μία σειρά από μεγάλες κατασκευές, μερικές από τις οποίες φθάνουν σε ύψος άνω των 6 μέτρων. Στη συνέχεια οι δύτες ανακάλυψαν λειασμένα δάπεδα, ογκόλιθους από κατασκευές, άγκυρες και αμφορείς που χρονολογούνται από την εποχή της Κλεοπάτρας.

Πρόκειται για στοιχεία που δείχνουν, ότι η Ταπόσιρις Μάγκνα ήταν πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο σημαντικό κέντρο από ό,τι πίστευαν οι ιστορικοί ως τώρα. Το γεγονός συνηγορεί επίσης στην θεωρία της Μαρτίνεζ, ότι το σώμα της Κλεοπάτρας μεταφέρθηκε στην πόλη μέσα από τη σήραγγα για να ταφεί. Ένας πιθανός χώρος για τον τάφο έχει μάλιστα ήδη σημειωθεί. Είναι μία συσσώρευση από ψηλές, επίπεδες, ορθογώνιες κατασκευές και φέρει σπασμένα αγάλματα που μοιάζουν με αυτά που είχαν βρεθεί προηγουμένως στον ναό της πόλης. Περαιτέρω υποβρύχιες ανασκαφές έχουν προγραμματιστεί για αργότερα φέτος. «Δεν πρόκειται να σταματήσω», λέει τώρα η Μαρτίνεζ. «Για μένα, είναι θέμα χρόνου».

Φυσικά όμως, αντιρρήσεις εκφράζονται ήδη από την επιστημονική κοινότητα, δεδομένου ότι παρόμοιες «βεβαιότητες» για τον τάφο της Κλεοπάτρας ή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή άλλων μεγάλων της ιστορίας που αναζητούνται, έχουν διαψευσθεί.

Διαβάστε επίσης:

Ντόναλντ Τραμπ και Τζέφρι Έπσταϊν – Λογοκρισία σε μια «χαρούμενη φιλία»

Ρεβέκκα Καμχή: Η γυναίκα που έκανε την Αθήνα να αγαπήσει ξανά την τέχνη

ΤτΕ: Εγκαίνια της Έκθεσης «Πρωτόλεια: Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο» στο Μουσείο Μπενάκη