Μουσείο Μπενάκη – Μια φωτογραφική ματιά στην ιερή αύρα της Δήλου

Η Δήλος, όχι μόνον ως προορισμός, αλλά ως πέρασμα. Ένα νησί εν πλω ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τη Γη και τον ουρανό, το αρχαίο και το αιώνιο. Αυτή είναι η προσέγγιση της Εριέτας Ατάλι, που μέσα από τον φακό της αναβιώνει την ιερή αύρα του νησιού προσφέροντας με τις φωτογραφίες της μία εικονική αφήγηση, που είναι ταυτόχρονα αρχαιολογική, λυρική, και βαθιά διαχρονική. Όλα αυτά στην έκθεση «Δήλος| Γη εν Πλω» σε επιμέλεια της ίδιας και του Λάμπρου Παπανικολάτου, που αρχίζει σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση περιλαμβάνει 25 φωτογραφικές εκτυπώσεις μεγάλης κλίμακας, μία ταινία μικρού μήκους (7 λεπτών) της Ελισάβετ Τσουχτίδη και μία χαρτογράφηση σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Άρη Καφαντάρη.

«Από τον Σεπτέμβριο 2022 μέχρι τον Μάιο 2025 η Εριέτα Ατάλι δημιούργησε εικόνες, που αποτυπώνουν την αλληλεπίδραση των αχτίδων του ήλιου και του σεληνόφωτος με τα νησιά των Κυκλάδων», όπως σημειώνει ο καθηγητής Μπάρι Μπέργκντολ του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης (Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης και Αρχαιολογίας) για την δουλειά της φωτογράφου. «Για να υμνηθεί ο θεός Ήλιος Απόλλωνας και η θεά Σελήνη Άρτεμις, η τοποθεσία ενός ναού, ο τόπος, όφειλε να συνδέσει τη γη και τον ουρανό, το εφήμερο και το αιώνιο. Ακριβώς όπως αποτυπώνεται το φως του ήλιου και το φως της σελήνης στις εικόνες της Εριέτας Ατάλι, προσθέτει ο ίδιος.

Η δημιουργία των εικόνων

Φωτογράφος τοπίου και αρχιτεκτονικής με έργο που εκτείνεται από την Ευρασία έως την Αυστραλία και την Αμερική η Ατάλι έχει αφοσιωθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια στην σύνδεση μεταξύ αρχιτεκτονικής και τοπίου. Μέσα από το πρωτοποριακό της έργο έχει χαράξει ένα νέο δρόμο στην αρχιτεκτονική φωτογραφία, όπου περιεχόμενο και πλαίσιο αντιστρέφονται ενώ η φωτογραφία της εξερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ακραίες συνθήκες και τo απαιτητικό τοπίο ωθούν την ανθρωπότητα να ξαναβρεί τον προσανατολισμό της και να ανακτήσει το κέντρο της μέσα από αρχιτεκτονικές απαντήσεις. Σημειώνεται μάλιστα, ότι η αντισυμβατική φωτογραφία της βασίζεται σε μια μεθοδολογία, που προέρχεται από την προσωπική της εμπειρία στην αρχαιολογία.

«Για την Εριέτα Ατάλι η δημιουργία εικόνων από έναν αρχαιολογικό χώρο υπερβαίνει την κυριολεξία της απλής καταγραφής. Εστιάζει σε ένα τοπογραφικό όραμα, μια θέα που εκτείνεται στον ορίζοντα ή ακόμα στην ανοιχτή θάλασσα δίνοντας μας την οπτική αίσθηση της καμπυλότητας της Γης», όπως επισημαίνει ο Μπάρι Μπέργκντολ. «Οι φωτογραφίες της», προσθέτει «δεν αφορούν μόνο τον ίδιο τον τόπο που αποτυπώνουν, αφορούν εξίσου το πνεύμα του τόπου, το πνεύμα των ανθρώπων που κατοίκησαν τις Κυκλάδες, τα νησιά του Αιγαίου. Στην αρχαιότητα η γραφή των ελληνικών ναών και θεάτρων μέσα στο τοπίο υπήρξε εξίσου σημαντική με τη σύλληψη του αρχιτεκτονικού ρυθμού τους. Και, σήμερα, η Εριέτα Ατάλι δίνει την αρμόζουσα προσοχή τόσο στην ευρύτερη κλίμακα αυτών των τόπων όσο και στους ρυθμούς των αρχαίων κτισμάτων, των ερειπίων τους, των θραυσμάτων αλλά και των πτυχώσεων των σκιών τους».

Αυτές οι διαφορετικές φωτεινότητες, όπως σημειώνει άλλωστε, αποτελούν ταυτόχρονα τα ίδια τα εργαλεία, τα μέσα για την δημιουργία μιας εικόνας.«Η γραφή του φωτός, η φωτογραφία», όπως λέει είναι «μία πρακτική και μία λέξη, που επινοήθηκαν τον 19ο αιώνα και αντλούν την καταγωγή τους από την Ελλάδα: Να ζωγραφίζεις με το φως».

Η έκθεση συνοδεύεται από κείμενα των Μπάρι Μπέργκντολ, Γεώργιου-Στυλιανού Πρεβελάκη και Δημήτρη Φιλιππίδη ενώ ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός έχει γίνει από τον Τάσο Ροΐδη.

Διεθνής δραστηριότητα

Η τρέχουσα φωτογραφική έρευνα της Ατάλι εστιάζει στο αρχαιολογικό τοπίο της Δήλου, το Αιγαίο Πέλαγος αλλά και στους ιερούς χώρους της Μεσαιωνικής και σύγχρονης Ιαπωνίας. Σήμερα ετοιμάζει την νέα της φωτογραφική μονογραφία πάνω στο έργο του σουρεαλιστή ζωγράφου Φίλιξ Νούσμπαουμ ενώ ήδη είναι δημιουργός αρκετών φωτογραφικών βιβλίων και έχει λάβει σημαντικά βραβεία. Το έργο της έχει εκτεθεί σε εμβληματικά μουσεία και ανήκει στις μόνιμες συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης της Βικτόρια στην Μελβούρνη, του Μουσείου Τέχνης της Φιλαδέλφεια και του Μουσείου Αρχιτεκτονικής και Design Athenaum στο Σικάγο.

Έχει διδάξει φωτογραφία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια από το 2003 ως το 2018 και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης από το 2021 μέχρι το 2023 ενώ στο διάστημα 2020 έως 2023 ήταν φιλοξενούμενη καλλιτέχνης στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 1 και στην Fondation Hellénique στο Παρίσι. Επίσης έχει συγγράψει μαζί με τον διεθνούς φήμης ιάπωνα αρχιτέκτονα Κένγκο Κούμα το βιβλίο «Mirror in the Mirror» (Stuttgart: Hartmann Books. 2024), το οποίο έλαβε το βραβείο DAM International Architecture Book Award από το Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής στη Φρανκφούρτη. Η Ατάλι εκπροσωπείται από την Galerie BSL στο Παρίσι.

Διαβάστε επίσης:

Ραλλού Παναγιώτου: «Hard Shoulder» — Όταν τα σώματα γίνονται τοπία και τα αντικείμενα μιλούν

Simon de Pury στο mononews: «Οι δημοπρασίες είναι σαν το… ποδόσφαιρο», λέει ο «Mick Jagger των δημοπρασιών»

Ο Ριμπολόβλεφ, ένας Γκρέκο και οι Ρουμάνοι – Διαμάχη για την ιδιοκτησία πίνακα