Ο γνωστός ποινικολόγος Ιωάννης Ηρειώτης, αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων, παρουσίασε μια ενδιαφέρουσα μελέτη για «το άρθρο 291 ΠΚ : Ειδικά ζητήματα ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου. Νομολογιακή προσέγγιση και ψηφιακά αποδεικτικά στοιχεία εξαγόμενα από ηλεκτρονικά συστήματα πλοίων».

Όπως εξηγεί ο κ. Ηρειώτης στη μελέτη του, σε έναν πλανήτη του οποίου τα ¾ καλύπτονται από θάλασσα, μέσω της οποίας διενεργείται το 90% του παγκόσμιου εμπορίου, το γεωγραφικό πλεονέκτημα της θέσης της χώρας μας και η ανεξίτηλη σφραγίδα της πλούσιας και μοναδικής ναυτικής παράδοσης και ναυτοσύνης που φέρει, την έχουν αναδείξει στη μεγαλύτερη ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο, δεδομένου ότι ο ελληνικός εφοπλισμός ελέγχει το 21% της παγκόσμιας χωρητικότητας, με έναν στόλο άνω των 5.500 πλοίων.

Στο πλαίσιο αυτό, η ανάγκη προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος πυροδότησε τις τελευταίες δεκαετίες την ανάπτυξη ενός πλέγματος νομοθετικών ρυθμίσεων, με σκοπό την πρόληψη του ναυτικού ατυχήματος, με χαρακτηριστική περίπτωση το άρθρο 291 του Ποινικού Κώδικα (στο εξής ΠΚ). Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη, όποιος διαταράσσει υπαίτια την ασφάλεια των υδάτινων συγκοινωνιών, δύναται, υπό προϋποθέσεις, να τιμωρηθεί ακόμα και με ποινή ισόβιας κάθειρξης.

Σήμερα, η δυναμική εξέλιξη τόσο της τεχνολογίας όσο και της νομοθεσίας, επιβάλλει μία νέα προσέγγιση του άρθρου 291 ΠΚ υπό το φως των νέων δεδομένων. Ειδικότερα, εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας και στην αποτελεσματική διερεύνηση εγκλημάτων που σχετίζονται με τις υδάτινες συγκοινωνίες, διαδραματίζει πλέον η ηλεκτρονική απόδειξη (e-evidence), λόγω του τόπου και των ιδιαίτερων συνθηκών, υπό τις οποίες τελούνται.

Έτσι, κρίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη η αποδεικτική αξιοποίηση των ψηφιακών δεδομένων που παρέχουν τα ηλεκτρονικά συστήματα, με τα οποία υποχρεούνται δυνάμει διεθνών ναυτικών συμβάσεων να είναι εξοπλισμένα τα πλοία.

Τέτοια δεδομένα, ενδεικτικά, παρέχουν: (i) ο Καταγραφέας Δεδομένων Ταξιδιού (Voyage Data Recorder – VDR), ο οποίος παρομοιάζεται με το «μαύρο κουτί» των αεροσκαφών, (ii) το Σύστημα Παρακολούθησης της Κυκλοφορίας των Πλοίων και Ενημέρωσης (Vessel Traffic Management Information System – VTMIS), (iii) τα Ηλεκτρονικά Συστήματα Απεικόνισης Χαρτών και Πληροφοριών (Electronic Chart Display and Information System – ECDIS) και (iv) το Αυτόματο Σύστημα Εντοπισμού (Automatic Identification System – AIS), με το πλέον γνωστό παράδειγμα λειτουργίας αυτού την ευρέως διαδεδομένη εφαρμογή “Marine Traffic”, η οποία εμφανίζει σε πραγματικό χρόνο τις θέσεις των πλοίων και των σκαφών ανά τον κόσμο.

Κοινό χαρακτηριστικό των ανωτέρω συστημάτων είναι ότι παρέχουν ψηφιακά δεδομένα, η εξέταση των οποίων δύναται να οδηγήσει σε ασφαλέστερα αποδεικτικά συμπεράσματα για τη διαλεύκανση των συνθηκών ναυτικών ατυχημάτων. Kρίνεται, επομένως, σκόπιμο τόσο οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις, όσο και οι δικαστικές αρχές, να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, ήτοι στην αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων, παραμένοντας σε αυξημένη εγρήγορση, έτσι ώστε να διατηρήσουν την ασφάλεια της κυκλοφορίας στο θαλάσσιο περιβάλλον, οι μεν πρώτες προληπτικά, οι δε δεύτερες κατασταλτικά.

Είναι δε αναγκαίο να γίνει αντιληπτό ότι ο θαλάσσιος και ωκεάνιος βυθός και το υπέδαφός τους, πέρα από τα όρια της εθνικής δικαιοδοσίας των κρατών, αποτελούν κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας.

Διαβάστε εδώ ολόκληρη τη μελέτη

*Ο Ιωάννης Θ. Ηρειώτης είναι Δικηγόρος, Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

Διαβάστε επίσης

Ρύπανση του θαλασσίου περιβάλλοντος – Ποινικές ευθύνες

Ιωάννης Ηρειώτης: «Σκέψεις ότι ο δράστης σχεδίαζε να πάρει όμηρο τη Δέσποινα» – Τι λέει ο δικηγόρος της οικογένειας Καρνέση