Βασιλική δημοπρασία για τους κοινούς θνητούς – Από την Μαρία Αντουανέτα ως τον Ναπολέοντα

Βασιλικοί και αυτοκρατορικοί θησαυροί, έπιπλα και έργα τέχνης, η αφρόκρεμα μιας ζωής για λίγους.

Από τα πολυτελή διαμερίσματα της Μαρίας Αντουανέτας, στην αυλή του Λουδοβίκου 14^ου, του Λουδοβίκου 16^ου και φυσικά του Ναπολέοντα. Μια συλλογή με εκλεπτισμένα αντικείμενα, που βγαίνουν σε δημοπρασία για σε όσους επιθυμούν να αισθάνονται ως βασιλιάδες. Ή βασίλισσες.

Όπως η άτυχη Μαρία Αντόνια, η 14χρονη αυστριακή αρχιδούκισσα, που έφθασε το 1770 στο Παρίσι για να παντρευτεί τον Λουδοβίκο, τον εξίσου νεαρό διάδοχο του γαλλικού θρόνου. Στο γάμο της, η έφηβη νύφη είχε πάρει την γαλλοποιημένη εκδοχή του ονόματός της ως Μαρία Αντουανέτα αλλά κι ένα σπίτι, το Château de Compiègne, το οποίο επιπλώθηκε ειδικά για εκείνην με την τελευταία μόδα, που ήταν το στυλ «σινουαζέρι», με έμπνευση δηλαδή από την ανατολική Ασία.

Ανάμεσα στα έπιπλα του σπιτιού, και μία κομόντ με την υπογραφή του Πιέρ Μακρέ, του καλύτερου τότε εκπρόσωπου της façon de la Chine σε όλη την Ευρώπη. Με πανέμορφες κυρτές πόρτες σαν κύματα, με ζωγραφισμένα τοπία, που δείχνουν απόκρημνα, ασιατικά βουνά και δέντρα με παράξενα κλαδιά αλλά και με ανθρώπινες φιγούρες με τα παραδοσιακά τους ενδύματα, τόσο ξένα για τη Δύση.

Η κόκκινη κομόντ είναι ένα μόνο από τα βασιλικά αντικείμενα, που βγαίνουν στο σφυρί στις 22 Νοεμβρίου στο Παρίσι από τον οίκο Christie’s. Μαζί  πίνακες, ταπισερί, χαλιά, δίσκοι σερβιρίσματος, διακοσμητικά από ελεφαντόδοντο, καντηλέρια, βάζα, παραβάν, αγαλματίδια, ταμπακιέρες κ.ά.

Η πολυθρόνα του «πολίτη»

Αν όμως το Le goût chinois ήταν στην κορυφή του καλού γούστου, όταν έφθασε στη Γαλλία η Μαρία Αντουανέτα, αυτό δεν σημαίνει ότι κράτησε πολύ.  Ένα δεύτερο κομμάτι, που δημιουργήθηκε πάλι για εκείνη σχεδόν 20 χρόνια αργότερα ήταν τελείως διαφορετικό.

Πρόκειται για μια πολυθρόνα με το ψευδο-κλασικό «ετρουσκικό» στυλ, που ήταν πλέον στη μόδα στα τέλη της δεκαετίας του 1780. Η πολυθρόνα ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου,  που είχε παραγγελθεί στον διάσημο παριζιάνο κατασκευαστή Ζορζ Ζακόμπ.

Η βασίλισσα είχε αποφασίσει να ανακαινίσει πλήρως τα διαμερίσματά της στις Βερσαλλίες, αλλά δεν απόλαυσε για πολύ το ετρουσκικό μπουντουάρ της. Μέσα σε λίγους μήνες ο Οίκος των Βουρβόνων είχε καταρρεύσει και μαζί του και η Μαρία Αντουανέτα.

Η αυλή των Βερσαλλιών εξαφανίστηκε σαν όνειρο και όλα τα έπιπλα της βασίλισσας,  17.000 ξεχωριστά αντικείμενα  πουλήθηκαν από την επαναστατική κυβέρνηση το 1793. Ειδικά η ετρουσκική καρέκλα πήγε σε έναν «πολίτη Ντιμόντ», όπως αναφέρεται, ο οποίος πλήρωσε 3.000 λίβρες γι΄αυτήν.

Τα πουλιά του παραδείσου

Κανείς όμως εκείνη την εποχή, ούτε ο τυχερός Ντιμόντ ή κανένας από τους συμπατριώτες του θα πίστευε, ότι η Γαλλία θα έβλεπε μέσα σε μια γενιά να στέφεται ένας νέος μονάρχης!  Ωστόσο, όταν ο Ναπολέων αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας το 1804, ένα από τα πιο άμεσα, ευχάριστα επακόλουθα ήταν ένα είδος καλλιτεχνικής άνθησης, καθώς ζωγράφοι και αρχιτέκτονες κλήθηκαν  εκ νέου ανακαινίσουν και να επιπλώσουν τις Βερσαλλίες και άλλες βασιλικές κατοικίες.

Μεταξύ των καλλιτεχνών,  που επωφελήθηκαν από αυτή την έξαρση δραστηριότητας ήταν η Πολίν Κνιπ,  ζωγράφος στην αυλή της πρώτης συζύγου του Ναπολέοντα, της Ιωσηφίνας αλλά και στενή φίλη στη συνέχεια, της δεύτερης  γυναίκας του, Μαρί-Λουίζ.  Η εκπληκτική απεικόνιση ενός παραδείσιου πουλιού από την Κνιπ, έργο ζωγραφισμένο το 1811, είναι επίσης στον κατάλογο της δημοπρασίας.

Να σημειωθεί ότι η Κνιπ είχε αφιερώσει  ολόκληρη τη ζωή της στην απεικόνιση πουλιών και τα πιο εντυπωσιακά της έργα της είχαν ως θέμα τα εξωτικά είδη. Συνήθως ζωγράφιζε εκ του φυσικού, αποτυπώνοντας τα πουλιά, που είχαν φέρει στην Ευρώπη ταξιδιώτες από την Νοτιοανατολική Ασία και την Αυστραλία.

Κι αυτή η αμεσότητα είναι αισθητή στο έργο της, που δεν είναι τόσο ένα ορνιθολογικό σκίτσο αλλά ένα οικείο πορτρέτο ενός υπέροχου πλάσματος. Η Κνιπ πάντως, σίγουρα επωφελήθηκε από την εγγύτητα της με την αυτοκράτειρα. Η προσωπική γνωριμία με τον κυρίαρχο μονάρχη ήταν πάντα ο βασιλικός δρόμος για μια λαμπρή καριέρα.

Ο βιβλιόφιλος επιθεωρητής των απολαύσεων

Παλαιότερα, στη δεκαετία του 1650, ένας λαμπρός και επιδεικτικός αυλικός ονόματι Λουί Εσελάν είχε διοριστεί ως «επιθεωρητής των απολαύσεων του βασιλιά»  στην αυλή του νεαρού Λουδοβίκου 14^ου. Ο ρόλος του ήταν να ανεβάζει μπαλέτα, να οργανώνει επιδείξεις πυροτεχνημάτων, συναυλίες και άλλα ευχάριστα γεγονότα  για τη διασκέδαση του προστάτη του.

Ο Εσελάν δηλαδή, ήταν ένας βασιλικός ιμπρεσάριος, ένας άνθρωπος που ήξερε να δημιουργεί θεαματικές διασκεδάσεις. Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν τόσο ρηχός. Διότι ήταν επίσης ένας διανοούμενος, διάσημος στη ζωή του για τη συλλογή βενετσιάνικης τέχνης και για την απαράμιλλη βιβλιοθήκη του με βιβλία για την επιστήμη, τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία.

Κατέφευγε λοιπόν συχνά στην βιβλιοθήκη του για να επινοήσει μερικές από τις σκηνοθεσίες του. Η γνώση του  για τη μηχανική και την οπτική για παράδειγμα χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία θεατρικών εφέ με καθρέφτες. Ενώ σε μια άλλη περίπτωση, δημιούργησε μια ψευδαίσθηση κατά την οποία ένα δωμάτιο γεμάτο ηθοποιούς εξαφανίστηκε ξαφνικά, αφήνοντας πίσω του έναν άδειο χώρο.

Ένα από τα πολύτιμα βιβλία του Εσελάν, αντίγραφο των «Λόγων περί της μεθόδου» του Ρενέ Ντεκάρτ προσφέρεται τώρα για πώληση. Δερμάτινο και με επιχρυσωμένο οικόσημο αποτελούσε εξέχουσα ιδιοκτησία ενός αριστοκράτη βιβλιόφιλου του 17ου αιώνα. Αλλά και το κείμενο του Ντεκάρτ, που υποστήριζε έναν αυστηρό τρόπο σκέψης, δεσμευόμενος να πιστεύει μόνο σε πράγματα που μπορεί να αποδείξει, ότι είναι αληθινά και ποτέ να μην υποκύπτει σε ακραίες απόψεις μπορεί να έχει ισχύ και στους καιρούς μας. Και να είναι μια απάντηση στην καταιγίδα των ψεύτικων ειδήσεων και στις υπερβολές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης…

Το βασιλικό μυστήριο

Ένα ακόμη έργο τέχνης της δημοπρασίας κρύβει κάποιο βασιλικό μυστήριο. Είναι  ο πίνακας μιας κυνηγετικής σύναξης, που δημιουργήθηκε από τον Ζακ Μπερτό το 1773.  Όπως είναι γνωστό, η επιβλητική φιγούρα χωρίς καπέλο στο κέντρο της σύνθεσης είναι ο Λουδοβίκος-Φίλιππος, δούκας της Ορλεάνης. Το ερώτημα αφορά τη φιγούρα, που είναι καθισμένη  στα αριστερά. Ποιός είναι αυτός;

Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα, αλλά σύμφωνα με μια θεωρία, είναι ο γιος του δούκα, ο Φίλιππος. Ήταν ξάδερφος του καταδικασμένου σε αποκεφαλισμό βασιλιά Λουδοβίκου 16^ου, συζύγου της Μαρίας Αντουανέτας κι όμως υποστήριξε με ενθουσιασμό την επανάσταση, αποκηρύσσοντας τους τίτλους του και αλλάζοντας το όνομά του σε Φιλίπ Εγκαλιτέ.

Διαβάστε επίσης:

Έβελιν ντε Ρότσιλντ: Μια ζωή μέσα σε αμύθητα πλούτη

Έλλη Παπαδημητρίου: Με όπλο της μία Kodak