Το μεγαλύτερο αρχαίο ιερό των Κυκλάδων αποκαλύπτεται

Πλήθος θραυσμάτων μαρμάρινων κούρων, 88 τον αριθμό, καθώς και 40 μαρμάρινες βάσεις αγαλμάτων διαφορετικών τύπων, έχουν αποκαλυφθεί ως σήμερα στη Μάντρα του Δεσποτικού, το νησάκι των Κυκλάδων όπου στην αρχαιότητα είχε αναπτυχθεί ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά κέντρα στο κεντρικό Αιγαίο.

Στη θέση, που ανασκάπτεται από το 1997 έχει έρθει στο φως μια εκτεταμένη εγκατάσταση με ύψιστη περίοδο ακμής τα μέσα του 6ου αι. π.Χ., όταν ιδρύθηκε το τέμενος του θεού Απόλλωνα, έκτασης 1600 τ.μ..

Αλλά και έξω από το τέμενος είχαν κατασκευαστεί πολλά κτίρια και κτιριακά συγκροτήματα για ποικίλη χρήση, όπως κατοικίες, εστιατόρια, αποθήκες, χώροι φύλαξης ζώων κ.ά. Ενδεικτική του μεγέθους της εγκατάστασης ήταν η αποκάλυψη το 2020 ενός εκτενούς και πολύπλοκου συστήματος συλλογής και διαχείρισης υδάτων, αποτελούμενου από δεξαμενές και κτιστό αγωγό, που εκτεινόταν στις υπώρειες του λόφου νότια του ιερού.

Σ’ αυτό το σύστημα επικεντρώθηκε και η φετινή ανασκαφή υπό την διεύθυνση του κ. Γιάννου Κουράγιου (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων) που απέδειξε ότι στην αρχαιότητα υπήρξαν τουλάχιστον δύο αρχιτεκτονικές φάσεις της κεντρικής δεξαμενής.

Αρχικά, είχε ορθογώνια κάτοψη με εσωτερικές διαστάσεις 5,50 x 7 μ., βάθος περί τα 4 μ. και χωρητικότητα 154 κυβικά μέτρα.

Συνεχίστηκε επίσης η διερεύνηση του εσωτερικού της κυκλικής Δεξαμενής που εντοπίστηκε το 2021 ενώ σε απόσταση σχεδόν 1,5 μ. από αυτήν και σε ελαφρώς υψηλότερο επίπεδο εντοπίστηκε τμήμα ορθογώνιου, αβαθούς κτίσματος που πιθανόν να πρόκειται επίσης για μικρή δεξαμενή ή προλάκκιο.

Στην ανασκαφή διεξήχθη με τη συνεργασία των αρχαιολόγων Ίλιας Νταϊφά και Αλεξάνδρας Αλεξανδρίδου (Επικ. καθηγ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων).

Το λατρευτικό συγκρότημα

Στο Ανατολικό Συγκρότημα συνεχίστηκε η διερεύνηση του ΝΔ τμήματός του, όπου είχε ήδη αποκαλυφθεί τμήμα μεγάλου πλακόστρωτου χώρου. Διερευνήθηκε ένα ορθογώνιο δωμάτιο νότια του πλακόστρωτου και κατέστη σαφές ότι οι χώροι του συγκροτήματος εκτείνονται περαιτέρω νότια και ανατολικά.

Σημαντικό βάρος δόθηκε στην ανασκαφή της περιοχής νότια του ναόσχημου Κτιρίου Π.

Το κτίριο χρονολογείται στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. και λόγω κάτοψης και ευρημάτων μπορεί να συνδεθεί με λατρευτικές πρακτικές.

Νότια του κτιρίου έχει αποκαλυφθεί τμήμα πλακόστρωτου υπαίθριου χώρου, τα όρια του οποίου δεν ήταν σαφή.

Φέτος ήρθε στο φως ο περίβολος που όριζε τον χώρο αυτό από ανατολικά, και τμήμα του τοίχου που τον όριζε από νότο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η διαδοχή των φάσεων χρήσης του χώρου και τα ευρήματα από αυτόν.

Στο επίπεδο της θεμελίωσης του αρχαϊκού ανατολικού τοίχου του υπαίθριου χώρου, σε απόσταση περί τα 4 μ. νότια του Κτιρίου Π, εντοπίστηκαν 3 μαρμάρινες βάσεις, πιθανότατα από περιρραντήρια, που μπορούν να χρονολογηθούν στην ύστερη αρχαϊκή περίοδο, καθώς και σημαντική ποσότητα αρχαϊκής κεραμικής (ενεπίγραφα όστρακα, σκύφοι, λεκανίδες, όλπες κ.α.) και μεταλλικά αντικείμενα.

Στα υψηλότερα ανασκαφικά στρώματα, πάνω από και νότια του αρχαϊκού τοίχου αποκαλύφθηκαν τέσσερεις τοίχοι που ορίζουν τρεις τουλάχιστον χώρους, η κεραμική από το εσωτερικό των οποίων μπορεί να χρονολογηθεί στους ύστερους Κλασικούς χρόνους. Εντοπίστηκαν επίσης, δύο μαγειρικά σκεύη στην αρχική θέση τους, στο δάπεδο των χώρων.

Αναστήλωση

Μετά την ολοκλήρωση της αναστήλωσης του αρχαϊκού ναού και εστιατορίου του τεμένους, και στο πλαίσιο της ανάγκης προστασίας και αποκατάστασης εν γένει του αρχαϊκού τεμένους του ιερού εκπονήθηκε και η μελέτη αποκατάστασης του Κτιρίου Δ, του τρίτου καλύτερα σωζόμενου οικοδομήματος στο ιερό, μετά το ναό και το εστιατόριο που δεσπόζει στη ΒΑ γωνία του τεμένους και ήταν άρρηκτα συνδεμένο με τις λατρευτικές πρακτικές.

Χρονολογείται στο γ΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ. και έχει διμερή κάτοψη με διαστάσεις 9.40μ.Χ 12.50μ.

Η πρόσοψη του κτιρίου αναπαρίσταται με τέσσερις κίονες εν παραστάσει και βάσει της εγκεκριμένης από το ΚΑΣ μελέτης του αρχιτέκτονα Γ. Ορεστίδη, η υπόβαση και ο στυλοβάτης της κύριας όψης του κτιρίου συμπληρώνονται με αρχαίο και νέο υλικό ώστε να τοποθετηθούν στην αρχική τους θέση οι βάσεις και οι κατώτεροι σπόνδυλοι των κιόνων του προστώου.

Πέρα από την κιονοστοιχία προβλέπεται αναστήλωση σε μικρό ύψος της ανατολικής και δυτικής παραστάδας και συμπλήρωση 3 έως 6 σειρών (δόμων) μαρμάρινων λιθόπλινθων στον εσωτερικό (θυραίο) τοίχο του προστώου και περιμετρικά του κτιρίου τοποθέτηση του κατωφλιού της θύρας του σηκού, και δύο θυραίων παραστάδων.

Οι αναστηλωτικές εργασίες διήρκησαν 3 εβδομάδες και πραγματοποιήθηκαν από τους εξειδικευμένους μαρμαροτεχνίτες Β. Χατζή. Μ. Αρμάο, Γ. Σκαρή, Γ. Παλαμάρη, Λ. Ιωάννου, Γ. Κοντονικολάου. Σε αυτό το διάστημα ολοκληρώθηκε η υπόβαση του στυλοβάτη και τοποθετήθηκαν οι βάσεις των κιόνων, τοποθετήθηκε το κατώφλι του σηκού και ξεκίνησε η διαμόρφωση της νότιας πρόσοψης του κτιρίου, της βόρειας και νότιας παραστάδας.

Διαβάστε επίσης:

Ο Πολ Άλεν της Microsoft κι ένας Βαν Γκογκ 100 εκατομμυρίων δολ.