Σαντορίνη: Ο θησαυρός επέστρεψε στο σπίτι του

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στα εγκαίνια της έκθεσης

Σε μια αναπαράσταση των σπιτιών του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης, όπου βρίσκονταν πριν από χιλιετίες οι περίφημες τοιχογραφίες τους παρουσιάζονται πλέον στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας. Και είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται στον τόπο τους αλλά και η πρώτη, που αναδεικνύονται ως ολοκληρωμένες συνθέσεις και όχι ως μεμονωμένοι πίνακες.

«Διεθνούς εμβέλειας», χαρακτήρισε έτσι το γεγονός η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που έκανε τα εγκαίνια της έκθεσης το βράδυ της Δευτέρας σημειώνοντας, ότι τώρα «ακόμη και οι μη ειδικοί, μπορούμε να αντιληφθούμε, να κατανοήσουμε το εικονογραφικό πρόγραμμα κάθε δωματίου, κάθε οικοδομήματος, στο σύνολό του και να συνειδητοποιήσουμε το υψηλότατο επίπεδο ζωής στο Ακρωτήρι, αλλά και τη μαγεία και την αισθητική αυτής της ζωγραφικής τέχνης χιλιάδες χρόνια πριν».

Συνολικά πρόκειται για 28 τοιχογραφίες από ένα ιδιωτικό κτήριο και ένα δημόσιο της προϊστορικής πόλης στο Ακρωτήρι (την Δυτική Οικία και την Ξεστή 3), ένας πραγματικός θησαυρός που παρουσιάζονται χωρίς παρεμβάσεις, στην αυθεντική τους διάταξη. Κάτι, που έχει ως αποτέλεσμα την άμεση πρόσληψη από τον επισκέπτη τόσο του περιεχομένου όσο και της αισθητικής αξίας αυτών των αριστουργημάτων, που όμοιά τους δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.

Γιατί ναι, οι Κροκοσυλλέκτριες, γυναίκες με πλούσια φορέματα και στολίδια που μαζεύουν τον πολύτιμο κρόκο μέσα σε καλάθια, μια μορφή τελετουργικής μύησης, με την παρουσία της Πότνιας θεάς που εποπτεύει την όλη διαδικασία είναι μοναδικές. Το ίδιο και η τελετή ενηλικίωσης στην οποία προσέρχονται τρία γυμνά αγόρια με τα μερικώς ξυρισμένα κεφάλια τους. Ή ο διάσημος νεαρός ψαράς, περήφανος για τις δύο αρμαθιές ψάρια, που μόλις έπιασε. Και φυσικά η περίφημη νηοπομπή με τα πλοία του Ακρωτηρίου, που ταξίδευαν με θάρρος σε άγνωστες θάλασσες.

Το ιστορικό

Αρκετές από αυτές της τοιχογραφίες είχαν παρουσιασθεί παλαιότερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ωστόσο κάτω από μια άλλη εκθεσιακή φιλοσοφία. Μάλιστα, ως το 1999, όταν ο σεισμός της Αθήνας είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο τμήμα του κτηρίου, όπου βρίσκονταν. Αυτό όμως ήταν και η αιτία για να επανεξετασθεί η επιστροφή ενός μεγάλου μέρους από αυτές στην Σαντορίνη, εκεί από όπου προήλθαν δηλαδή, ενώ ταυτόχρονα ορισμένες παρέμειναν στο Εθνικό Αρχαιολογικό, το οποίο φιλοξενεί το πανόραμα του ελληνικού πολιτισμού, από την βαθιά προϊστορία και από όλες τις περιοχές της χώρας.

Στην απόφαση εκείνη μάλιστα, που ελήφθη σε συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού ήταν η κυρία Μενδώνη, κάτι που θυμήθηκε και η ίδια στην ομιλία της κατά τα εγκαίνια, καθώς ήταν η πρώτη φορά που το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο καλούνταν -όπως και έγινε- να επιστρέψει ένα τόσο σημαντικό σύνολο από τις συλλογές του. Χρειάστηκε να μεσολαβήσουν όμως 22 ολόκληρα χρόνια προκειμένου οι τοιχογραφίες να εκτεθούν και πάλι. Αλλά το σημαντικό είναι, ότι το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας μπορεί να θεωρηθεί ως προέκταση του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου, καθώς βρίσκεται σε μια στενή και διαλεκτική σχέση με αυτόν.

Η αποκάλυψη

«Η μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, που συντελέστηκε πριν από 3.700 χρόνια περίπου και άλλαξε δραματικά τη μορφή του νησιού, διέκοψε βίαια την ιστορική πορεία του οικισμού τη στιγμή που βρισκόταν σε άνθιση και ακμή οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική», όπως είπε η κυρία Μενδώνη. «Oι ανασκαφές όμως που έχουν γίνει, έχουν αποκαλύψει τα εκτεταμένα κατάλοιπα ενός εξαιρετικά καλά οργανωμένου αστικού περιβάλλοντος. Αποκαλύπτουν τις ποικίλες ανέσεις και τα πλούσια κατασκευασμένα, εξοπλισμένα και διακοσμημένα κτήρια, καθώς και μια πληθώρα απτών στοιχείων για την κοινωνική και την οικονομική δομή, αλλά και όλες τις πτυχές της ζωής μιας πλούσιας, ζωντανής και εντυπωσιακά προηγμένης και εξελιγμένης πολιτισμικά κοινωνίας».

Όπως είναι γνωστό άλλωστε η περίπτωση του Ακρωτηρίου είχε το παράδοξο της διατήρησής του, ακριβώς λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου. Καταλείποντάς μας σπουδαία στοιχεία του πολιτισμού του με «τα πλέον εντυπωσιακά, και προπαντός εύγλωττα, να είναι τα χιλιάδες σπαράγματα των τοιχογραφιών υψηλής ζωγραφικής τέχνης που φαίνεται ότι κοσμούσαν ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, απεικονίζοντας με εντυπωσιακή ακρίβεια τους νησιώτες και το βίο τους, το φυσικό και δομημένο τοπίο της Θήρας και άλλων τόπων, καθώς και δυσερμήνευτες ακόμη για εμάς τελετουργικές πρακτικές της δημόσιας και της ιδιωτικής σφαίρας», όπως είπε η υπουργός.

Το έργο να σημειωθεί, έγινε από την Εφορεία Κυκλάδων ενώ επόμενος στόχος -άλλη μια υπόσχεση που θα υλοποιηθεί- είναι, σύμφωνα με την δήλωση της κυρίας Μενδώνη η επαναλειτουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου στο οποίο θα εκτίθεται και ένα εκπληκτικό εύρημα των πρόσφατων χρόνων, η «δαιδαλική κόρη».